Model Vrooma-Yettona-Jago

Model Vrooma-Yettona-Jago polega na zastosowaniu skali pytań, które pomagają menedżerowi ocenić, w jaki sposób powinien zaangażować podwładnych w proces podejmowania decyzji. Istnieje pięć różnych stylów podejmowania decyzji, które mogą być stosowane w zależności od odpowiedzi na pytania dotyczące problemu. Są to:

• Autokratyczny styl I (AI): Menedżer podejmuje decyzję samodzielnie, bez udziału podwładnych. Ten styl jest stosowany, gdy menedżer posiada wszystkie informacje i wymaga szybkiej decyzji.
• Autokratyczny styl II (AII): Menedżer zbiera informacje od podwładnych, ale ostateczna decyzja pozostaje w jego gestii. Ten styl jest stosowany, gdy menedżer nie ma pełnego zaufania do podwładnych, ale chce uwzględnić ich perspektywę.
• Konsultacyjny styl I (CI): Menedżer konsultuje się z podwładnymi przed podjęciem decyzji, ale ostateczna decyzja należy do niego. Ten styl jest stosowany, gdy menedżer chce zaangażować podwładnych, ale nie chce, aby ich opinie miały decydujący wpływ.
• Konsultacyjny styl II (CII): Menedżer konsultuje się z podwładnymi przed podjęciem decyzji i ich opinie mają wpływ na ostateczną decyzję. Ten styl jest stosowany, gdy menedżer chce uwzględnić perspektywy podwładnych i ma pełne zaufanie do ich wiedzy i umiejętności.
• Grupowy styl (G): Decyzja jest podejmowana przez grupę podwładnych, a menedżer pełni rolę moderatora. Ten styl jest stosowany, gdy menedżer uważa, że podwładni mają odpowiednie umiejętności i wiedzę, aby wspólnie podjąć decyzję.

Implementacja modelu VYJ polega na ocenie odpowiedzi na konkretne pytania dotyczące problemu i wybraniu odpowiedniego stylu podejmowania decyzji. Model ten zapewnia menedżerowi ramy do podejmowania decyzji, uwzględniając różne czynniki sytuacyjne, takie jak dostępne informacje, wymagania dotyczące zaangażowania podwładnych czy konflikty między nimi.

Zalety i ograniczenia modelu

Model Vrooma-Yettona-Jago posiada szereg zalet, które przyczyniają się do jego popularności w dziedzinie zarządzania. Po pierwsze, model ten uwzględnia różnorodność sytuacji, co pozwala menedżerom dostosować swoje podejście do konkretnych problemów. Po drugie, model ten promuje partycypację podwładnych, co zwiększa poczucie odpowiedzialności i zaangażowania w proces decyzyjny. Po trzecie, model ten dostarcza struktury i wytycznych dla menedżerów, co ułatwia podejmowanie decyzji.

Jednakże, model VYJ posiada również pewne ograniczenia. Po pierwsze, ocena odpowiedzi na pytania może być subiektywna i zależeć od interpretacji menedżera. Po drugie, model ten może być czasochłonny i wymagać znacznych zasobów, szczególnie w przypadku grupowego stylu podejmowania decyzji. Po trzecie, model ten nie uwzględnia innych czynników, takich jak kultura organizacyjna czy zdolności menedżera do skutecznego zarządzania partycypacją podwładnych.

Mimo tych ograniczeń, model Vrooma-Yettona-Jago pozostaje wartościowym narzędziem, które może wspierać menedżerów w podejmowaniu decyzji dotyczących partycypacji podwładnych. Przez uwzględnienie różnych czynników sytuacyjnych, model ten pozwala na bardziej elastyczne podejście do zarządzania i podejmowania decyzji.

Styl podejmowania decyzji

W praktyce menedżer korzysta z jednego z czterech drzew decyzyjnych, aby odpowiedzieć na te pytania i określić właściwy styl podejmowania decyzji. Drzewa decyzyjne są narzędziami, które pomagają w identyfikacji odpowiedniego stylu podejmowania decyzji w zależności od określonych czynników sytuacyjnych.

Model Vrooma-Yettona-Jago (VYJ) sugeruje przyjęcie jednego z pięciu stylów podejmowania decyzji w zależności od sytuacji, aby maksymalizować skuteczność decyzji. Pięć stylów to:

• Autokratyczny I: Przywódca samodzielnie podejmuje decyzję, nie konsultując się z podwładnymi.
• Autokratyczny II: Przywódca samodzielnie podejmuje decyzję, ale informuje podwładnych o swojej decyzji.
• Konsultacyjny I: Przywódca zbiera informacje i sugestie od podwładnych, ale ostateczna decyzja należy do niego.
• Konsultacyjny II: Przywódca konsultuje się z podwładnymi i uwzględnia ich opinie przy podejmowaniu decyzji, ale decyzja należy do niego.
• Grupowy: Przywódca angażuje podwładnych w proces podejmowania decyzji i decyzja jest podejmowana wspólnie.

Każdy styl ma swoje zalety i ograniczenia, które należy uwzględnić podczas podejmowania decyzji. Autokratyczny I jest najbardziej efektywny w sytuacjach, gdy lider posiada unikalną wiedzę i doświadczenie, a czas na podejmowanie decyzji jest ograniczony. Autokratyczny II może być stosowany, gdy lider ma pewność co do swojej decyzji i chce zaangażować podwładnych, aby zwiększyć ich zrozumienie i akceptację. Konsultacyjny I jest przydatny, gdy lider potrzebuje informacji i perspektyw od podwładnych, ale ostateczna decyzja musi być podjęta przez niego. Konsultacyjny II jest używany, gdy lider chce uwzględnić różnorodne perspektywy i zaangażować podwładnych w proces decyzyjny. Styl grupowy jest korzystny, gdy grupa ma wysoką wiedzę i doświadczenie oraz istnieje potrzeba silnego zaangażowania i wsparcia ze strony podwładnych.

Kontekst organizacyjny i zastosowanie

Model Vrooma-Yettona-Jago jest stosowany w różnych kontekstach organizacyjnych i ma szerokie zastosowanie w zarządzaniu na różnych poziomach. Może być wykorzystywany w różnych sektorach i branżach, aby wspierać menedżerów w podejmowaniu decyzji i budowaniu efektywnych relacji ze swoimi podwładnymi.

Przykłady zastosowania modelu VYJ obejmują:

• Przywództwo w zespołach projektowych: Model VYJ może pomóc menedżerom w wybieraniu odpowiedniego stylu podejmowania decyzji w zespołach projektowych, zapewniając zarówno efektywność, jak i zaangażowanie członków zespołu.
• Zarządzanie zmianami organizacyjnymi: Model VYJ może być używany do podejmowania decyzji dotyczących zmian organizacyjnych, uwzględniając perspektywy i opinie pracowników, co zwiększa szanse na sukces zmiany.
• Podejmowanie decyzji strategicznych: Model VYJ może być stosowany w procesie podejmowania decyzji strategicznych, umożliwiając uwzględnienie różnych perspektyw i zwiększając akceptację decyzji w organizacji.
• Rozwiązywanie konfliktów w grupach roboczych: Model VYJ może być używany jako narzędzie do rozwiązywania konfliktów w grupach roboczych poprzez angażowanie członków grupy w proces podejmowania decyzji i uwzględnianie ich opinii i perspektyw.

W każdym z tych kontekstów, model VYJ umożliwia menedżerom dostosowanie stylu podejmowania decyzji do sytuacji i potrzeb organizacji, co prowadzi do lepszych wyników i większego zaangażowania pracowników.

Powiązane pojęcia i metody

W kontekście modelu Vrooma-Yettona-Jago (VYJ) istnieje wiele powiązanych pojęć i metod, które warto omówić:

• Partycypacja odnosi się do zaangażowania podwładnych w proces podejmowania decyzji. Model VYJ zakłada, że im większe zaangażowanie pracowników, tym większa szansa na skuteczne podejmowanie decyzji. Partycypacja może przybierać różne formy, takie jak udział w dyskusjach, dzielenie się pomysłami i sugestiami, oraz podejmowanie decyzji w grupie. Pracownicy, którzy czują się zaangażowani, są bardziej zmotywowani i bardziej akceptują decyzje, które wpływają na ich pracę.
• Drzewo decyzyjne jest narzędziem pomocnym menedżerom w identyfikacji właściwego stylu podejmowania decyzji. Opiera się na zasadzie zadawania serii pytań, które prowadzą do odpowiedniego stylu decyzyjnego. Drzewo decyzyjne uwzględnia czynniki, takie jak pilność, znaczenie decyzji, informacje dostępne menedżerowi i stopień akceptacji podwładnych. Jest to praktyczne narzędzie, które pomaga menedżerom dokonywać świadomych wyborów w procesie podejmowania decyzji.
• Podejście sytuacyjne zakłada, że skuteczność przywództwa zależy od odpowiedzi na określone czynniki sytuacyjne. W kontekście modelu VYJ, podejście sytuacyjne oznacza, że wybór stylu przywództwa powinien być dostosowany do konkretnej sytuacji. Nie ma jednego "najlepszego" stylu, który byłby skuteczny we wszystkich sytuacjach. Zamiast tego, menedżerowie powinni analizować czynniki sytuacyjne, takie jak pilność, znaczenie decyzji, umiejętności podwładnych i dostępne zasoby, aby wybrać odpowiedni styl decyzyjny.

Krytyka i kontrowersje

Podobnie jak wiele innych modeli i teorii dotyczących zarządzania, model Vrooma-Yettona-Jago (VYJ) nie jest pozbawiony krytyki i kontrowersji. Niektórzy eksperci podnoszą takie kwestie jak:

• Ograniczenia wynikające z czasu i zasobów w zastosowaniu modelu VYJ. Model wymaga czasu i nakładu pracy, aby skutecznie zastosować go w organizacji. Nie zawsze jest możliwe uwzględnienie opinii wszystkich pracowników, co może wpływać na jakość podejmowanych decyzji.
• Potencjalne konflikty zainteresowań między przywódcami a podwładnymi. Partycypacja podwładnych może prowadzić do konfliktów zainteresowań, zwłaszcza gdy decyzje wymagają kompromisów lub wpływają na interesy innych grup w organizacji.
• Możliwość ograniczonej partycypacji i braku innowacyjności w niektórych stylach podejmowania decyzji. Niektóre style przywództwa w modelu VYJ zakładają ograniczoną partycypację podwładnych, co może wpływać na brak innowacyjności i kreatywności w organizacji. Decyzje podejmowane jednostronnie przez menedżerów mogą prowadzić do ograniczonego wykorzystania potencjału pracowników.

Model Vrooma-Yettona-Jago — artykuły polecane

Piramida Maslowa — Szkoła behawioralna — Socjalizacja — Hierarchia potrzeb — Holistyczne podejście — Czynniki motywacyjne — Humanizacja pracy — Motywacja do pracy — Motywowanie pracowników

Bibliografia

• Szczepańska K. (1999), Techniki menedżerskie w TQM, Alfa-Wero, Warszawa