Otwarte innowacje: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Zarządzania
m (Infobox update)
 
(LinkTitles.)
Linia 15: Linia 15:




'''Otwarte innowacje''' są modelem wykorzystywanych przez [[przedsiębiorstwo|przedsiębiorstwa]] praktyk, polegających na integracji oraz zastosowaniu wewnętrznych i zewnętrznych pomysłów, a także procesów implementacji innowacji na [[rynek]]. Stanowią ideę celowego przepływu [[wiedza|wiedzy]], pomysłów i [[technologia|technologii]] przyspieszających proces [[innowacja|innowacji]]. Otwarta polityka innowacji przedsiębiorstw powinna opierać się na dwustronnym przepływie [[informacja|informacji]] pomiędzy [[jednostka organizacyjna|jednostkami]] (organizacje korzystają z danych z zewnętrznych przedsiębiorstw, a zarazem pozwalają korzystać innym jednostkom gospodarczym z własnych pomysłów i technologii, których aktualnie nie stosują).<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 11</ref>
'''Otwarte [[innowacje]]''' są modelem wykorzystywanych przez [[przedsiębiorstwo|przedsiębiorstwa]] praktyk, polegających na integracji oraz zastosowaniu wewnętrznych i zewnętrznych pomysłów, a także procesów implementacji innowacji na [[rynek]]. Stanowią ideę celowego przepływu [[wiedza|wiedzy]], pomysłów i [[technologia|technologii]] przyspieszających [[proces]] [[innowacja|innowacji]]. Otwarta [[polityka]] innowacji przedsiębiorstw powinna opierać się na dwustronnym przepływie [[informacja|informacji]] pomiędzy [[jednostka organizacyjna|jednostkami]] (organizacje korzystają z danych z zewnętrznych przedsiębiorstw, a zarazem pozwalają korzystać innym jednostkom gospodarczym z własnych pomysłów i technologii, których aktualnie nie stosują).<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 11</ref>


==Odkrycie, wynalazek a innowacja==
==Odkrycie, wynalazek a innowacja==
<google>t</google>
<google>t</google>
Powszechnie [[innowacyjność]] uważana jest za siłę napędową [[rozwój gospodarczy|rozwoju gospodarczego]] oraz sukcesu przedsiębiorstw. Kojarzy się głównie ze zmianą, nowością czy doskonaleniem.<ref>Roszkowska-Menkes M. (2015) s. 21</ref> Należy jednak podkreślić różnicę między odkryciem, wynalazkiem a innowacją. Odkrycia ukierunkowane są na działalność naukową - zazwyczaj odnoszą się do nowego prawa bądź zasady naukowej. [[wynalazek|Wynalazki]] zaliczają się do kategorii odkryć, lecz z reguły mają charakter techniczny oraz zorientowane są na wieloaspektowe zastosowania. [[innowacja|Innowacje]] z kolei obejmują częściowo wynalazki, jak i ulepszenia aktualnie istniejących produktów, czy związanych z nimi procesów technologicznych.<ref>Kleer J. i in. (2012) s. 12</ref> Innowacją mogą być również zmiany w zakresie polityki cenowej przedsiębiorstwa, zmiany w organizacji i metodach zarządzania, działaniach promocyjnych i marketingowych bądź kanałach dystrybucji. Innowacja jest przełożeniem idei (inwencji) na rzeczywistość (wdrożeniem nowych rozwiązań).<ref>Roszkowska-Menkes M. (2015) s. 22</ref>
Powszechnie [[innowacyjność]] uważana jest za siłę napędową [[rozwój gospodarczy|rozwoju gospodarczego]] oraz sukcesu przedsiębiorstw. Kojarzy się głównie ze zmianą, nowością czy doskonaleniem.<ref>Roszkowska-Menkes M. (2015) s. 21</ref> Należy jednak podkreślić różnicę między odkryciem, wynalazkiem a innowacją. Odkrycia ukierunkowane są na działalność naukową - zazwyczaj odnoszą się do nowego prawa bądź zasady naukowej. [[wynalazek|Wynalazki]] zaliczają się do kategorii odkryć, lecz z reguły mają charakter techniczny oraz zorientowane są na wieloaspektowe zastosowania. [[innowacja|Innowacje]] z kolei obejmują częściowo wynalazki, jak i ulepszenia aktualnie istniejących produktów, czy związanych z nimi procesów technologicznych.<ref>Kleer J. i in. (2012) s. 12</ref> Innowacją mogą być również zmiany w zakresie polityki cenowej przedsiębiorstwa, zmiany w organizacji i metodach zarządzania, działaniach promocyjnych i marketingowych bądź kanałach dystrybucji. [[Innowacja]] jest przełożeniem idei (inwencji) na rzeczywistość (wdrożeniem nowych rozwiązań).<ref>Roszkowska-Menkes M. (2015) s. 22</ref>


==Zamknięty a otwarty proces innowacji==
==Zamknięty a otwarty proces innowacji==


Zamknięty model innowacji charakteryzuje się działalnością przedsiębiorstw opartą na tworzeniu, rozwijaniu oraz realizacji autorskich pomysłów we własnym zakresie oraz przy wykorzystaniu jedynie wewnętrznych [[zasób|zasobów]] jednostki. Model otwartych innowacji zawiera w sobie zarówno elementy tworzenia własnych idei oraz innowacji we wnętrzu organizacji, jak i pozyskiwania ich od obcych jednostek oraz inspiracji na ich osiągnięciach.<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 13</ref>
Zamknięty [[model]] innowacji charakteryzuje się działalnością przedsiębiorstw opartą na tworzeniu, rozwijaniu oraz realizacji autorskich pomysłów we własnym zakresie oraz przy wykorzystaniu jedynie wewnętrznych [[zasób|zasobów]] jednostki. Model otwartych innowacji zawiera w sobie zarówno elementy tworzenia własnych idei oraz innowacji we wnętrzu organizacji, jak i pozyskiwania ich od obcych jednostek oraz inspiracji na ich osiągnięciach.<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 13</ref>


Przykładowe różnice między zamkniętymi a otwartymi innowacjami ukazuje poniższa tabela:
Przykładowe różnice między zamkniętymi a otwartymi innowacjami ukazuje poniższa tabela:
Linia 30: Linia 30:
! Model zamkniętych innowacji || Model otwartych innowacji
! Model zamkniętych innowacji || Model otwartych innowacji
|-
|-
|Zatrudnianie specjalistów w danej dziedzinie. || Zatrudnianie oraz współpraca z zewnętrznymi specjalistami.
|Zatrudnianie specjalistów w danej dziedzinie. || Zatrudnianie oraz współ[[praca]] z zewnętrznymi specjalistami.
|-
|-
|Dokonywanie odkryć oraz ich wdrażanie we własnym zakresie. || Bazowanie na wewnętrznych oraz zewnętrznych pracach badawczo-rozwojowych.
|Dokonywanie odkryć oraz ich wdrażanie we własnym zakresie. || Bazowanie na wewnętrznych oraz zewnętrznych pracach badawczo-rozwojowych.
Linia 40: Linia 40:
|Utożsamianie wdrażania innowacji z osiąganiem sukcesu rynkowego (im więcej, tym lepiej). || Koncentracja na jakości oraz użyteczności pomysłów (liczy się jak najlepsze wykorzystanie innowacji).
|Utożsamianie wdrażania innowacji z osiąganiem sukcesu rynkowego (im więcej, tym lepiej). || Koncentracja na jakości oraz użyteczności pomysłów (liczy się jak najlepsze wykorzystanie innowacji).
|-
|-
|Ochrona własności intelektualnej przed konkurencją. || Czerpanie korzyści oraz udostępnianie idei i wiedzy w celu wsparcia modelu biznesowego.
|[[Ochrona własności intelektualnej]] przed konkurencją. || Czerpanie korzyści oraz udostępnianie idei i wiedzy w celu wsparcia modelu biznesowego.
|}
|}
''Źródło: "Otwarte innowacje: perspektywa współpracy i zarządzania wiedzą"''<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 13</ref>
''Źródło: "Otwarte innowacje: perspektywa współpracy i zarządzania wiedzą"''<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 13</ref>
Linia 46: Linia 46:
==Proces współpracy w otwartych innowacjach==
==Proces współpracy w otwartych innowacjach==


Współpraca jest istotą idei otwartych innowacji. Jednostki chcące zastosować tego typu rozwiązanie muszą otworzyć się na nowych partnerów biznesowych oraz należycie dostosować się do nowej sytuacji i uwarunkowań. Współdziałanie w ramach procesu innowacji odnosi się nie tylko do relacji przedsiębiorstwo-przedsiębiorstwo. W jego współtworzeniu mogą brać udział wszelakie jednostki, np. [[klient|klienci]], [[konkurencja|konkurenci]], [[konsultant|konsultanci]], uczelnie wyższe, stowarzyszenia itd.<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 27</ref> V. Scuotto proponuje podział partnerów zaangażowanych w tworzenie innowacji na:
[[Współpraca]] jest istotą idei otwartych innowacji. Jednostki chcące zastosować tego typu rozwiązanie muszą otworzyć się na nowych partnerów biznesowych oraz należycie dostosować się do nowej sytuacji i uwarunkowań. Współ[[działanie]] w ramach procesu innowacji odnosi się nie tylko do relacji [[przedsiębiorstwo]]-przedsiębiorstwo. W jego współtworzeniu mogą brać [[udział]] wszelakie jednostki, np. [[klient|klienci]], [[konkurencja|konkurenci]], [[konsultant|konsultanci]], uczelnie wyższe, stowarzyszenia itd.<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 27</ref> V. Scuotto proponuje podział partnerów zaangażowanych w tworzenie innowacji na:
* partnerów rynkowych (klienci, dostawcy, konkurenci),
* partnerów rynkowych (klienci, dostawcy, konkurenci),
* partnerów naukowych (uczelnie wyższe, centra badawcze).<ref>Scuotto V. i in. (2017) s. 642</ref>
* partnerów naukowych (uczelnie wyższe, centra badawcze).<ref>Scuotto V. i in. (2017) s. 642</ref>


Współpraca z '''nabywcami''' charakteryzuje się łatwością pozyskania i współpracy z tego typu partnerem. Sprzyja również zmniejszaniu ryzyka związanego z wdrożeniem nowego produktu bądź usługi. '''Dostawcy''' są wartościowymi partnerami w tworzeniu otwartych innowacji. Tego typu współpraca sprzyja redukcji kosztów oraz wzrostowi efektywności podstawowej działalności jednostki. Przedsiębiorstwa mogą również zdobywać wiedzę od '''konkurentów'''. Organizacja może przyjąć postawę pośrednią (monitorowanie działalności konkurencji, reverse engineering), lub bezpośrednią (współpraca z konkurentami, wykorzystanie efektu synergii, podział kosztów i ryzyka). Współpraca z '''uczelniami wyższymi''' cechuje się wysokim dostępem do aktualnej wiedzy, lecz ze względu na jej wysoki poziom kompleksowości może być ona trudna do zastosowania w realiach przedsiębiorstwa.<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 29</ref>
Współpraca z '''nabywcami''' charakteryzuje się łatwością pozyskania i współpracy z tego typu partnerem. Sprzyja również zmniejszaniu ryzyka związanego z wdrożeniem nowego produktu bądź [[usługi]]. '''Dostawcy''' są wartościowymi partnerami w tworzeniu otwartych innowacji. Tego typu współpraca sprzyja redukcji kosztów oraz wzrostowi efektywności podstawowej działalności jednostki. Przedsiębiorstwa mogą również zdobywać wiedzę od '''konkurentów'''. [[Organizacja]] może przyjąć postawę pośrednią ([[monitorowanie]] działalności konkurencji, reverse engineering), lub bezpośrednią (współpraca z konkurentami, wykorzystanie efektu synergii, podział kosztów i ryzyka). Współpraca z '''uczelniami wyższymi''' cechuje się wysokim dostępem do aktualnej wiedzy, lecz ze względu na jej wysoki poziom kompleksowości może być ona trudna do zastosowania w realiach przedsiębiorstwa.<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 29</ref>


==Zarządzanie wiedzą w otwartych innowacjach==
==Zarządzanie wiedzą w otwartych innowacjach==


Źródłem innowacji jest umiejętne zarządzanie [[wiedza|wiedzą]], która jest zasobem strategicznym przedsiębiorstwa. Tworzenie innowacji opiera się na pozyskaniu nowych oraz wykorzystaniu już istniejących zasobów intelektualnych. Jest ona najważniejszym czynnikiem w procesie tworzenia innowacji. Wewnętrzna eksploracja wiedzy sprowadza się do rozwijania zdolności kreatywnych, natomiast zewnętrzna - zdolności absorpcyjnych. Eksploatacja wiedzy wewnętrznej nakazuje rozwój zdolności innowacyjnych, a zewnętrznej - zdolności desorpcyjnych.<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 47-53</ref>
Źródłem innowacji jest umiejętne [[zarządzanie]] [[wiedza|wiedzą]], która jest zasobem strategicznym przedsiębiorstwa. Tworzenie innowacji opiera się na pozyskaniu nowych oraz wykorzystaniu już istniejących zasobów intelektualnych. Jest ona najważniejszym czynnikiem w procesie tworzenia innowacji. Wewnętrzna eksploracja wiedzy sprowadza się do rozwijania [[zdolności]] kreatywnych, natomiast zewnętrzna - zdolności absorpcyjnych. [[Eksploatacja]] wiedzy wewnętrznej nakazuje [[rozwój]] zdolności innowacyjnych, a zewnętrznej - zdolności desorpcyjnych.<ref>Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 47-53</ref>


==Przypisy==
==Przypisy==
Linia 61: Linia 61:


==Bibliografia==
==Bibliografia==
* Kleer J. (red.) (2012) ''Innowacyjność, kreatywność a rozwój'', Komitet Prognoz "Polska 2000 Plus" przy Prezydium PAN, Warszawa
* Kleer J. (red.) (2012) ''Innowacyjność, [[kreatywność]] a rozwój'', Komitet Prognoz "Polska 2000 Plus" przy Prezydium PAN, Warszawa
* Kwiotkowska A. (2010) [http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KZiF/czasopisma/zeszyty_naukowe_studia_i_prace_kzif/Documents/z.%2099.pdf#page=113 ''Rola otwartych innowacji w przełomie strategicznym''] "Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów", 41, 113
* Kwiotkowska A. (2010) [http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KZiF/czasopisma/zeszyty_naukowe_studia_i_prace_kzif/Documents/z.%2099.pdf#page=113 ''Rola otwartych innowacji w przełomie strategicznym''] "Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów", 41, 113
* Pichlak M. (2012) [http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-article-BSL9-0066-0028 ''Otwarte innowacje jako nowy paradygmat w zarządzaniu innowacjami''] Zeszyty Naukowe "Organizacja i Zarządzanie" Politechnika Śląska, 60, 281-292
* Pichlak M. (2012) [http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-article-BSL9-0066-0028 ''Otwarte innowacje jako nowy paradygmat w zarządzaniu innowacjami''] Zeszyty Naukowe "Organizacja i Zarządzanie" Politechnika Śląska, 60, 281-292
* Pichlak M. (2012) [http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KZiF/czasopisma/zeszyty_naukowe_studia_i_prace_kzif/Documents/115.pdf#page=126 ''Otwarte innowacje–konieczność czy moda? Aspekty teoretyczne oraz wyniki badań empirycznych''] "Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów", 41(1), 126
* Pichlak M. (2012) [http://kolegia.sgh.waw.pl/pl/KZiF/czasopisma/zeszyty_naukowe_studia_i_prace_kzif/Documents/115.pdf#page=126 ''Otwarte innowacje–konieczność czy moda? Aspekty teoretyczne oraz wyniki badań empirycznych''] "Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów", 41(1), 126
* Rojek D. (2014) [https://repozytorium.uph.edu.pl/handle/11331/589 ''Otwarte innowacje jako model interaktywnego zarządzania innowacjami''] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach "Administracja i Zarządzanie", 28(101), 207-219
* Rojek D. (2014) [https://repozytorium.uph.edu.pl/handle/11331/589 ''Otwarte innowacje jako model interaktywnego zarządzania innowacjami''] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach "[[Administracja]] i Zarządzanie", 28(101), 207-219
* Roszkowska-Menkes M. (2015) ''Otwarte innowacje: w poszukiwaniu równowagi'', Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa
* Roszkowska-Menkes M. (2015) ''Otwarte innowacje: w poszukiwaniu równowagi'', Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa
* Scuotto V., Del Giudice M., Bresciani S., & Meissner D. (2017) ''Knowledge-driven preferences in informal inbound open innovation modes. An explorative view on small to medium enterprises'' "Journal of Knowledge Management" 21(3), 640-655
* Scuotto V., Del Giudice M., Bresciani S., & Meissner D. (2017) ''Knowledge-driven preferences in informal inbound open innovation modes. An explorative view on small to medium enterprises'' "Journal of Knowledge Management" 21(3), 640-655

Wersja z 01:17, 21 maj 2020

Otwarte innowacje
Polecane artykuły


Otwarte innowacje są modelem wykorzystywanych przez przedsiębiorstwa praktyk, polegających na integracji oraz zastosowaniu wewnętrznych i zewnętrznych pomysłów, a także procesów implementacji innowacji na rynek. Stanowią ideę celowego przepływu wiedzy, pomysłów i technologii przyspieszających proces innowacji. Otwarta polityka innowacji przedsiębiorstw powinna opierać się na dwustronnym przepływie informacji pomiędzy jednostkami (organizacje korzystają z danych z zewnętrznych przedsiębiorstw, a zarazem pozwalają korzystać innym jednostkom gospodarczym z własnych pomysłów i technologii, których aktualnie nie stosują).[1]

Odkrycie, wynalazek a innowacja

Powszechnie innowacyjność uważana jest za siłę napędową rozwoju gospodarczego oraz sukcesu przedsiębiorstw. Kojarzy się głównie ze zmianą, nowością czy doskonaleniem.[2] Należy jednak podkreślić różnicę między odkryciem, wynalazkiem a innowacją. Odkrycia ukierunkowane są na działalność naukową - zazwyczaj odnoszą się do nowego prawa bądź zasady naukowej. Wynalazki zaliczają się do kategorii odkryć, lecz z reguły mają charakter techniczny oraz zorientowane są na wieloaspektowe zastosowania. Innowacje z kolei obejmują częściowo wynalazki, jak i ulepszenia aktualnie istniejących produktów, czy związanych z nimi procesów technologicznych.[3] Innowacją mogą być również zmiany w zakresie polityki cenowej przedsiębiorstwa, zmiany w organizacji i metodach zarządzania, działaniach promocyjnych i marketingowych bądź kanałach dystrybucji. Innowacja jest przełożeniem idei (inwencji) na rzeczywistość (wdrożeniem nowych rozwiązań).[4]

Zamknięty a otwarty proces innowacji

Zamknięty model innowacji charakteryzuje się działalnością przedsiębiorstw opartą na tworzeniu, rozwijaniu oraz realizacji autorskich pomysłów we własnym zakresie oraz przy wykorzystaniu jedynie wewnętrznych zasobów jednostki. Model otwartych innowacji zawiera w sobie zarówno elementy tworzenia własnych idei oraz innowacji we wnętrzu organizacji, jak i pozyskiwania ich od obcych jednostek oraz inspiracji na ich osiągnięciach.[5]

Przykładowe różnice między zamkniętymi a otwartymi innowacjami ukazuje poniższa tabela:

Model zamkniętych innowacji Model otwartych innowacji
Zatrudnianie specjalistów w danej dziedzinie. Zatrudnianie oraz współpraca z zewnętrznymi specjalistami.
Dokonywanie odkryć oraz ich wdrażanie we własnym zakresie. Bazowanie na wewnętrznych oraz zewnętrznych pracach badawczo-rozwojowych.
Dokonanie odkrycia jest równoznaczne z byciem pionierem na rynku. Czerpanie korzyści z odkryć innych jednostek.
Osiąganie sukcesu rynkowego głównie przez pionierów i innowatorów. Koncentracja na tworzenie dobrego modelu biznesowego, nie na byciu pierwszym na rynku.
Utożsamianie wdrażania innowacji z osiąganiem sukcesu rynkowego (im więcej, tym lepiej). Koncentracja na jakości oraz użyteczności pomysłów (liczy się jak najlepsze wykorzystanie innowacji).
Ochrona własności intelektualnej przed konkurencją. Czerpanie korzyści oraz udostępnianie idei i wiedzy w celu wsparcia modelu biznesowego.

Źródło: "Otwarte innowacje: perspektywa współpracy i zarządzania wiedzą"[6]

Proces współpracy w otwartych innowacjach

Współpraca jest istotą idei otwartych innowacji. Jednostki chcące zastosować tego typu rozwiązanie muszą otworzyć się na nowych partnerów biznesowych oraz należycie dostosować się do nowej sytuacji i uwarunkowań. Współdziałanie w ramach procesu innowacji odnosi się nie tylko do relacji przedsiębiorstwo-przedsiębiorstwo. W jego współtworzeniu mogą brać udział wszelakie jednostki, np. klienci, konkurenci, konsultanci, uczelnie wyższe, stowarzyszenia itd.[7] V. Scuotto proponuje podział partnerów zaangażowanych w tworzenie innowacji na:

  • partnerów rynkowych (klienci, dostawcy, konkurenci),
  • partnerów naukowych (uczelnie wyższe, centra badawcze).[8]

Współpraca z nabywcami charakteryzuje się łatwością pozyskania i współpracy z tego typu partnerem. Sprzyja również zmniejszaniu ryzyka związanego z wdrożeniem nowego produktu bądź usługi. Dostawcy są wartościowymi partnerami w tworzeniu otwartych innowacji. Tego typu współpraca sprzyja redukcji kosztów oraz wzrostowi efektywności podstawowej działalności jednostki. Przedsiębiorstwa mogą również zdobywać wiedzę od konkurentów. Organizacja może przyjąć postawę pośrednią (monitorowanie działalności konkurencji, reverse engineering), lub bezpośrednią (współpraca z konkurentami, wykorzystanie efektu synergii, podział kosztów i ryzyka). Współpraca z uczelniami wyższymi cechuje się wysokim dostępem do aktualnej wiedzy, lecz ze względu na jej wysoki poziom kompleksowości może być ona trudna do zastosowania w realiach przedsiębiorstwa.[9]

Zarządzanie wiedzą w otwartych innowacjach

Źródłem innowacji jest umiejętne zarządzanie wiedzą, która jest zasobem strategicznym przedsiębiorstwa. Tworzenie innowacji opiera się na pozyskaniu nowych oraz wykorzystaniu już istniejących zasobów intelektualnych. Jest ona najważniejszym czynnikiem w procesie tworzenia innowacji. Wewnętrzna eksploracja wiedzy sprowadza się do rozwijania zdolności kreatywnych, natomiast zewnętrzna - zdolności absorpcyjnych. Eksploatacja wiedzy wewnętrznej nakazuje rozwój zdolności innowacyjnych, a zewnętrznej - zdolności desorpcyjnych.[10]

Przypisy

  1. Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 11
  2. Roszkowska-Menkes M. (2015) s. 21
  3. Kleer J. i in. (2012) s. 12
  4. Roszkowska-Menkes M. (2015) s. 22
  5. Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 13
  6. Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 13
  7. Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 27
  8. Scuotto V. i in. (2017) s. 642
  9. Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 29
  10. Sopińska A., Dziurski P. (2018) s. 47-53

Bibliografia

Autor: Klaudia Siwiec