Postępowanie sądowoadministracyjne i administracyjne

Postępowanie administracyjne - regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy administracji publicznej i inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnych.

Wyróżniamy dwa rodzaje postępowania administracyjnego:

• ogólne (regulowane przepisami kodeksu postępowania administracyjnego w działach I, II, IV i IX; większość spraw rozstrzygana jest w drodze decyzji administracyjnych, np: sprawy budowlane, geodezyjne, wodne),
• szczególne (regulowane jest w znacznej części przez przepisy kodeksowe lub pozakodeksowe (np. sprawy podatkowe, celne, udzielania patentów), (Kmiecik R. Z. 2014, s. 37)

Wyróżniamy dwa tryby postępowania administracyjnego:

• postępowanie główne (toczy się przed organem I i II instancji)
• nadzwyczajne (weryfikujące poprawność decyzji wydanej w trakcie postępowania głównego)

W postępowaniu głównym oraz w postępowaniach nadzwyczajnych wyróżniamy trzy stadia:

1. Stadium wstępne (obejmuje czynności wszczęcia postępowania oraz czynności procesowe mające na celu zbadanie dopuszczalności wszczęcia postępowania),
2. Stadium postępowania wyjaśniającego (obejmuje ciąg czynności procesowych, których celem jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, dającego podstawę do zastosowania normy prawa materialnego),
3. Stadium podjęcia decyzji (rozstrzygającej sprawę indywidualną konkretnej osoby, czyli sprawę będącą przedmiotem postępowania).

Zasady ogólne postępowania administracyjnego - są to pewne przewodnie normy tego postępowania, uznane za takie przez ustawodawcę i wyodrębnione w rozdziale 2, w art. 6-16 działu I Kodeksu postępowania administracyjnego. "Wśród zasad ogólnych wyróżnia się zasady przesądzające o modelu danego postępowania (np. oficjalność - dyspozycyjność, orzekanie na podstawie prawdy obiektywnej - orzekanie na podstawie prawdy formalnej, swobodna ocena dowodów - legalna ocena dowodów, pisemność - ustność, dwuinstancyjność - jednoinstancyjność) oraz zasady będące wytycznymi działania dla organów, przed którymi toczy się dane postępowanie.

Funkcje zasad ogólnych przejawiają się w czterech płaszczyznach:

• gwarancji procesowych,
• stosowania prawa,
• wykładni prawa,
• tworzenia norm prawnych". (Kmiecik R. Z. 2014, s. 46-48)

Postępowanie sądowoadministracyjne

Postępowanie sądowoadministracyjne - regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych sądu administracyjnego i innych podmiotów tego postępowania, podjętych w celu rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem działania bądź zaniechania działania przez organ wykonujący administrację publiczną.

Wyróżniamy trzy rodzaje postępowania sądowoadministracyjnego:

• ogólne (rozpoznaje skargi na działanie lub bezczynność organów; skargi na decyzje, postanowienia, na inne akty prawa miejscowego),
• odrębne (rozpoznaje się spory o właściwość między jednostkami samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, a także spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej),
• pomocnicze (w sprawie nałożenia grzywny, postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt i postępowanie w sprawie wyjaśnienia przepisów prawnych, których stosowanie powoduje rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Zasady ogólne postępowania sądowoadministracyjnego:

• Zasada dostępu do sądu,
• Zasada dwuinstancyjności,
• Zasada legalności,
• Zasada pisemności,
• Zasada równości stron,
• Zasada udzielania pomocy stronom,
• Zasada jawności,
• Zasada ekonomii procesowej,
• Zasada oficjalności i dyspozycyjności (Kmiecik Z. R. 2014, s. 314-320)

Zasady postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego

1. Zasada legalności (praworządności),
2. Zasada prawdy obiektywnej,
3. Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu obywateli,
4. Zasada swobodnej oceny dowodów,
5. Zasada budowania zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej,
6. Zasada udzielania informacji prawnej i faktycznej,
7. Zasada czynnego udziału w postępowaniu administracyjnym,
8. Zasada przekonywania,
9. Zasada szybkości i prostoty postępowania,
10. Zasada ugodowego załatwiania spraw,
11. Zasada formy utrwalania czynności postępowania,
12. Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego,
13. Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych,
14. Zasada trwałości decyzji administracyjnej ostatecznej.

• W tym postępowaniu biorą udział zawsze dwie strony: skarżący i organ administracji.
• Może być ono wszczęte jedynie na podstawie złożonej skargi przez skarżącego.
• Osoby uprawnione do wniesienia skargi to: strona postępowania administracyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) i prokurator.
• Skargę należy złożyć na piśmie za pośrednictwem organu administracji, którego działanie lub zaniechanie jest jej przedmiotem, w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Termin wynosi 6 miesięcy, gdy skargę wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich.
• Postępowanie to jest dwuinstancyjne, w pierwszej instancji orzekają Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA), natomiast w drugiej Naczelny Sąd Administracyjny (NSA).

Pomoc prawna i dostęp do niej

Potrzeby i wyzwania związane z dostępem do pomocy prawnej

Dostęp do pomocy prawnej jest istotny w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, zwłaszcza dla stron, które nie posiadają odpowiedniej wiedzy prawniczej. Istnieją pewne potrzeby i wyzwania związane z dostępem do pomocy prawnej:

• Koszty: Skorzystanie z pomocy prawnej może być kosztowne, zwłaszcza dla osób o niskich dochodach. Właściwe rozwiązania powinny być dostępne dla wszystkich, niezależnie od ich sytuacji finansowej.
• Brak dostępności: W niektórych regionach, zwłaszcza na obszarach wiejskich, może być trudno znaleźć prawnika specjalizującego się w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym. To utrudnia dostęp do pomocy prawnej dla niektórych stron.

Rozwiązania dla zapewnienia dostępu do pomocy prawnej

Aby zapewnić dostęp do pomocy prawnej w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, istnieje kilka możliwych rozwiązań:

• Bezpłatna pomoc prawna: Rząd może zapewnić bezpłatną pomoc prawną dla osób o niskich dochodach, które nie mogą sobie pozwolić na wynajęcie prawnika. Może to obejmować finansowanie organizacji świadczących usługi pomocy prawnej lub utworzenie specjalnych jednostek prawnych w administracji publicznej.
• Teleporady prawne: Wykorzystanie technologii, takich jak telekonferencje, może umożliwić stronom zdalny dostęp do porad prawnych. To rozwiązanie może być szczególnie przydatne dla osób mieszkających w odległych regionach.

Ochrona praw i interesów obywateli

Wyzwania związane z ochroną praw i interesów obywateli

Ochrona praw i interesów obywateli w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym może napotykać różne wyzwania:

• Nierówność stron: Strony postępowania mogą być nierówno reprezentowane, zwłaszcza jeśli jedna ze stron jest administracją publiczną. To może wpływać na równość dostępu do sądu i sprawiedliwość.
• Brak zrozumienia procedur: Strony, zwłaszcza obywatele, mogą nie zrozumieć procedur postępowania i nie wiedzieć, jak bronić swoich praw. To utrudnia skuteczną ochronę ich praw i interesów.

Możliwości wzmocnienia ochrony praw i interesów obywateli

W celu wzmocnienia ochrony praw i interesów obywateli w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, można podjąć następujące działania:

• Informacja: Rząd i administracja publiczna powinny dostarczać obywatelom jasne i zrozumiałe informacje na temat ich praw i obowiązków w postępowaniu. Może to obejmować publikację broszur informacyjnych, organizację spotkań informacyjnych lub udostępnianie informacji online.
• Reprezentacja: Obywatele powinni mieć możliwość skorzystania z pomocy prawnej lub reprezentacji prawnej w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym. To może zwiększyć ich szanse na skuteczną obronę swoich praw i interesów.

Wpływ technologii na postępowanie

Korzyści i wyzwania związane z wykorzystaniem technologii

Wykorzystanie technologii w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym może przynieść wiele korzyści, ale również stwarzać pewne wyzwania:

• Szybkość i efektywność: Technologia może usprawnić procesy postępowania, co prowadzi do większej szybkości i efektywności. Może to obejmować elektroniczne składanie dokumentów, elektroniczną wymianę informacji między stronami oraz zdalne rozprawy.
• Bezpieczeństwo danych: Technologia wymaga odpowiednich środków bezpieczeństwa, aby chronić poufność i integralność danych w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym. Nieprawidłowe zarządzanie danymi może prowadzić do naruszenia prywatności stron.

Możliwości wykorzystania technologii

Aby wykorzystać technologię w celu usprawnienia postępowań administracyjnych i sądowoadministracyjnych, można podjąć następujące działania:

• Elektroniczne składanie dokumentów: Strony powinny mieć możliwość elektronicznego składania dokumentów, co przyspiesza procesy administracyjne i eliminuje konieczność fizycznego dostarczania dokumentów.
• Elektroniczna komunikacja: Technologia umożliwia stronami elektroniczną komunikację ze sobą oraz z sądami i administracją publiczną. To może przyspieszyć wymianę informacji i ułatwić komunikację między stronami.

Postępowanie sądowoadministracyjne i administracyjne — artykuły polecane

Postępowanie administracyjne — Postępowanie karne — Sąd administracyjny — Postępowanie sądowe — Rzecznik Praw Obywatelskich — Wymiar sprawiedliwości — Funkcjonariusz publiczny — Interes prawny — Decyzja administracyjna

Bibliografia

• Adamiak B. (2016), Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Wolters Kluwer, Warszawa
• Dolecki H. (2013), Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa
• Federczyk W. (2013), Postępowanie administracyjne, C.H. Beck, Warszawa
• Gnela B. (red.) (2005), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków
• Grzegorczyk T. (2001), Polskie postępowanie karne, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa
• Kmiecik R. (2014), Postępowanie administracyjne, postępowanie egzekucyjne w administracji i postępowanie sądowoadministracyjne, Wolters Kluwer, Warszawa
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Ochendowski E. (2004), Prawo administracyjne, Wydawnictwo Dom organizatora, Toruń
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego Dz.U. 1960 Nr 30 poz. 168
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Dz.U. 1964 Nr 43 poz. 296
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego. Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555

Autor: Aleksandra Stachura, Małgorzata Zawartka, Natalia Hulbój

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.