Procedura głosowania

Głosowanie jest najczęstszym sposobem na wyrażenie woli większości w pewnej zbiorowości, przy wyborze pomiędzy różnymi wariantami. Głosujący, czyli elektorat, oddając swój głos wybierają spośród zaproponowanych opcji, przyczyniają się do rozwiązania problemu postawionego pod głosowanie. Głosowanie może zostać przeprowadzone stosując wiele różnych technik oraz może odbywać się w sposób jawny lub nie. W głosowaniu jawnym głosujący zna preferencje pozostałych członków głosowania.

W obecnych czasach, głosowanie jest podstawową metodą wyboru władz, a także podejmowania ważnych decyzji, przede wszystkim na szczeblu międzynarodowym. Prawo do głosowania jest podstawowym prawem każdego obywatela państwa i każdego pełnoprawnego członka każdej organizacji międzynarodowej.

Aż do roku 1945 i wprowadzenia w życie Karty Narodów Zjednoczonych, w organizacjach międzynarodowych tj. np. Liga Narodów, do podjęcia wiążącej decyzji była wymagana jednomyślność podczas głosowania. Obecnie podejmowanie uchwał odbywa się na podstawie uzyskania większości głosów. Niezbędna większość może być obliczana np. w stosunku do liczby wszystkich członków danej organizacji. W podjęciu najważniejszych decyzji najczęściej wymaga się uzyskania kwalifikowanej większości głosów, zazwyczaj jest to 2/3 (np. w przypadku ONZ), ale podstawową zasadą jest uzyskanie większości głosów członków obecnych i głosujących. Oprócz zwykłej większości i większości kwalifikowanej można się jeszcze spotkać z innymi jej rodzajami, ale są to sytuacje rzadkie, najczęściej odnoszące się do sesji nadzwyczajnych (J. Kolasa 1973, s. 70).

Techniki głosowania

Idealna technika głosowania powinna przede wszystkim:

• pozwolić na pokazanie rzeczywistych preferencji osób biorących w nim udział
• nie może być zbyt skomplikowana
• nie może być podatna na manipulacje mogące wpływać na wynik końcowy

Historia współczesnych badań nad różnymi technikami głosowania została zapoczątkowana w drugiej połowie XVIII wieku przez prace Jeana-Charles de Bordy i Marie-Jeana-Antoine’a-Nicolasa Caritata markiza de Condorcet. Są oni twórcami dwóch z czterech podstawowych technik głosowania zwanych bazowymi, z których wywodzą się inne, zwane niebazowymi. Każda z technik charakteryzuje się różnymi, specyficznymi właściwościami koniecznymi dla różnych sytuacji. W zależności od wyboru techniki uzyskane wyniki mogą być różne.

Bazowe techniki głosowania i ich krótka charakterystyka (J. Hołubiec, J. Mercik 1992, s. 29):

• technika Condorceta - polega na wyłonieniu zwycięzcy na drodze eliminacji. Przeprowadzamy k-1 głosowań (gdzie k to ilość dostępnych do wyboru wariantów), w których za każdym razem odrzucamy wariant o najmniejszym poparciu.
• technika Bordy - (zwana obecnie głosowaniem rangowym) każdy z głosujących przydziela wariantom punkty, najbardziej preferowana opcja może otrzymać k-1 punktów, natomiast najmniej preferowana otrzymuje 0 punktów. Na koniec uzyskane punkty zostają zsumowane, a zwycięskim zostaje wariant z największą ich liczbą.
• technika większościowa - jest obecnie najczęściej stosowaną. Każdy z głosujących oddaje jeden głos, a zwycięzcą zostaje wariant, który otrzyma największą ich liczbę.
• technika aprobująca - głosujący może oddać jeden głos na każdy aprobowany przez siebie wariant. Wygrywa wariant, który otrzyma największą sumaryczną liczbę głosów.

Najważniejszymi i najbardziej znanymi technikami niebazowymi są techniki wywodzące się z nurtu:

• pierwszego: Schwarza, Dodgsona, Blacka, Copelanda, maksyminowa,
• drugiego: rang średnich, Nansona, jury,
• trzeciego: większościowa wielokrotna, Hare’a, Coombsa,
• czwartego: negatywna, dezaprobująca, kumulująca,

Metody głosowania

Głosowanie jawne

Głosowanie jawne jest metodą, w której uczestnicy publicznie deklarują swoje decyzje. Oznacza to, że każdy głosujący jest świadomy, jakie decyzje podejmują inni uczestnicy. Głosowanie jawne ma kilka zalet. Po pierwsze, jest przejrzyste i transparentne, co pozwala uniknąć manipulacji i fałszerstw. Po drugie, umożliwia publiczne wyrażenie swojej woli, co może być ważne w przypadku kwestii o dużej społecznej wadze. Jednakże, głosowanie jawne może być również problematyczne, ponieważ niektórzy uczestnicy mogą czuć się zmuszeni do wyrażenia opinii, która jest zgodna z dominującym nurtem lub grupą, co może prowadzić do utraty indywidualnej wolności wyboru.

Głosowanie niejawne

Głosowanie niejawne to metoda, w której uczestnicy oddają swoje głosy w sposób poufny i anonimowy. Oznacza to, że decyzje uczestników są chronione przed jawnością i nie można ich powiązać z konkretnymi osobami. Głosowanie niejawne ma wiele zalet. Przede wszystkim zapewnia uczestnikom pełną swobodę wyboru, ponieważ nie muszą się obawiać konsekwencji społecznych czy presji grupowej. Ponadto, umożliwia uczestnikom wyrażenie swojego zdania w sposób szczery i niezależny. Jednakże, głosowanie niejawne może być podatne na manipulacje, ponieważ trudno jest zweryfikować tożsamość głosujących i zapewnić uczciwość procedury.

Techniki głosowania

Technika Condorceta

Technika Condorceta to metoda porównywania kandydatów w parach. Uczestnicy głosowania porównują każdego kandydata z każdym innym i wybierają preferowanego kandydata w każdej parze. Następnie porównuje się wyniki i wybiera się kandydata, który wygrał największą liczbę porównań. Ta technika jest przydatna w przypadku, gdy ważne jest ustalenie, który kandydat jest preferowany przez większość uczestników.

Technika Bordy

Technika Bordy polega na ocenie kandydatów na podstawie preferencji. Uczestnicy przyznają punkty kandydatom, zgodnie z ich preferencjami. Następnie sumuje się te punkty i wybiera się kandydata z największą liczbą punktów. Ta technika jest stosowana w przypadku, gdy istotne jest określenie, który kandydat ma najwyższy poziom ogólnego poparcia.

Technika większościowa

Technika większościowa polega na wyborze opcji, która otrzymuje największą liczbę głosów. Jest to najprostsza i najbardziej powszechnie stosowana technika głosowania. Ta metoda jest przydatna w przypadku, gdy istotne jest określenie, która opcja cieszy się największym poparciem.

Technika aprobująca

Technika aprobująca polega na wyborze opcji, które otrzymują co najmniej pewną liczbę głosów. Uczestnicy mają możliwość wyrażenia zgody na jedną lub więcej opcji, a następnie wybierane są te, które otrzymują wymaganą liczbę głosów. Ta technika jest przydatna w przypadku, gdy istotne jest określenie, które opcje cieszą się szerokim poparciem.

Wpływ różnych technik głosowania na wyniki

Wybór odpowiedniej techniki głosowania może mieć istotny wpływ na wyniki. Każda technika ma swoje zalety i wady, które mogą prowadzić do różnych rezultatów. W zależności od kontekstu i celu głosowania, istotne jest zrozumienie, jakie techniki są najbardziej odpowiednie.

Na przykład, technika Condorceta może prowadzić do wyboru kandydata, który jest preferowany przez większość uczestników, podczas gdy technika większościowa może skupić się tylko na najpopularniejszej opcji. Z drugiej strony, technika aprobująca może uwzględniać szerokie spektrum preferencji, ale może prowadzić do wyboru opcji, która jest akceptowana tylko przez mniejszość.

Regulacje dotyczące procedury głosowania

Zróżnicowane regulacje w zależności od kontekstu

Procedura głosowania, jako istotny element demokratycznego procesu decyzyjnego, podlega różnym regulacjom w zależności od kontekstu, w jakim się odbywa. Istnieją zróżnicowane przepisy dotyczące głosowania w różnych systemach politycznych, organizacjach oraz instytucjach.

W systemach autorytarnych, gdzie brak jest prawdziwej demokracji, regulacje dotyczące procedury głosowania często są ograniczone lub wręcz nieistniejące. Decyzje podejmowane są w sposób jednostronny, bez udziału obywateli i braku możliwości wyrażania swojej woli poprzez głosowanie.

W systemach demokratycznych, procedura głosowania jest bardziej rozbudowana i oparta na zasadach transparentności, uczciwości i równego dostępu do głosowania. Przepisy te określają m.in. sposób rejestracji wyborców, miejsca głosowania, zasady tajnego głosowania oraz procedurę liczenia głosów.

W przypadku organizacji i instytucji, takich jak związki zawodowe, stowarzyszenia czy rady szkolne, regulacje dotyczące procedury głosowania mogą być ustalane w ramach statutów lub regulaminów wewnętrznych. W takich przypadkach, procedura głosowania jest dostosowana do specyficznych potrzeb i celów danej organizacji czy instytucji.

Przykłady różnych poziomów głosowania (lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy)

Procedura głosowania może mieć różne poziomy, w zależności od skali, na jakiej odbywa się dany proces decyzyjny. Przykłady różnych poziomów głosowania to głosowanie lokalne, regionalne, krajowe oraz międzynarodowe.

Głosowanie lokalne odbywa się na terenie jednej miejscowości, dzielnicy lub powiatu. Wyborcy mają możliwość wyboru swoich przedstawicieli w radach miejskich lub gminnych. Procedura głosowania lokalnego często jest najbardziej bezpośrednia, a wybory odbywają się w niewielkich jednostkach terytorialnych.

Głosowanie regionalne odbywa się na poziomie większych jednostek administracyjnych, takich jak województwa czy regiony. W tym przypadku, wyborcy mają możliwość wyboru swoich przedstawicieli w sejmikach wojewódzkich lub parlamentach regionalnych. Procedura głosowania regionalnego jest bardziej skomplikowana niż w przypadku głosowania lokalnego, ze względu na większą liczbę wyborców i kandydatów.

Głosowanie krajowe to najbardziej rozpowszechniony poziom głosowania, gdzie wyborcy decydują o obsadzie stanowisk na szczeblu krajowym, takich jak parlament czy prezydent. Procedura głosowania krajowego obejmuje zazwyczaj rejestrację wyborców, kampanie wyborcze, wybór kandydatów oraz sam akt głosowania.

Głosowanie międzynarodowe odbywa się w kontekście organizacji międzynarodowych, takich jak Organizacja Narodów Zjednoczonych czy Unia Europejska. Wyborcy mają wówczas możliwość wyboru swoich przedstawicieli w organach decyzyjnych tych organizacji. Procedura głosowania międzynarodowego może różnić się od procedur stosowanych na poziomie krajowym, ze względu na specyficzne regulacje i zasady funkcjonowania organizacji międzynarodowych.

Głosowanie obowiązkowe i dobrowolne jako różne podejścia

Kwestią, która może różnić regulacje dotyczące procedury głosowania, jest również podejście do obowiązkowości głosowania. W niektórych systemach politycznych głosowanie jest obowiązkowe dla wszystkich obywateli, którzy spełniają określone kryteria, takie jak wiek czy obywatelstwo. Taki obowiązek ma na celu zachęcenie jak największej liczby obywateli do wyrażenia swojej woli w procesie demokratycznym.

W innych systemach głosowanie jest dobrowolne, czyli każdy obywatel ma prawo, ale nie obowiązek, zagłosować. To podejście daje większą swobodę jednostce w decydowaniu, czy chce uczestniczyć w głosowaniu czy nie.

Decyzja o wprowadzeniu głosowania obowiązkowego lub dobrowolnego zależy od kontekstu politycznego i społecznego danego kraju. Obowiązkowe głosowanie może zwiększyć uczestnictwo obywateli w procesie decyzyjnym, ale może także budzić kontrowersje i naruszać wolność jednostki. Głosowanie dobrowolne daje większą swobodę obywatelom, ale może prowadzić do niższego poziomu uczestnictwa w głosowaniu.

W każdym przypadku, niezależnie od tego, czy głosowanie jest obowiązkowe czy dobrowolne, istotne jest, aby procedura głosowania była przejrzysta, uczciwa i dostępna dla wszystkich uprawnionych do głosowania. Regulacje dotyczące procedury głosowania powinny być opracowane w taki sposób, aby zapewnić równość i sprawiedliwość w procesie demokratycznym.

Procedura głosowania — artykuły polecane

Metody heurystyczne — Planning poker — Równowaga Nasha — Metody i techniki konsultowania — Dylemat więźnia — Próba — Zespołowe podejmowanie decyzji — Burza mózgów — Permutacja

Bibliografia

• Hołubiec J., Mercik J. (1992), Techniki i tajniki głosowania, Omnitech Press, Warszawa
• Kolasa J. (1973), Głosowanie w powszechnych organizacjach międzynarodowych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe - Oddział Wrocławski, Wrocław

Autor: Michał Cłapa