Koszty utrzymania zapasów

Koszty utrzymania zapasów to podstawowa część kosztów logistycznych przedsiębiorstwa.

Możemy je podzielić na trzy podstawowe grupy:

• koszty zaangażowania kapitałów w finansowanie zapasów,
• koszty magazynowania,
• koszty starzenia się zapasów.

TL;DR

Koszty utrzymania zapasów to podstawowa część kosztów logistycznych przedsiębiorstwa. Podzielone są na koszty zaangażowania kapitału, koszty magazynowania i koszty starzenia się zapasów. Koszty zaangażowania kapitału wynikają z alternatywnych korzyści, jakie kapitały mogłyby przynieść. Koszty magazynowania związane są z funkcjami magazynowymi, takimi jak składowanie i manipulacja zapasami. Koszty starzenia się zapasów wynikają z utraty wartości użytkowej w wyniku długiego przechowywania. Minimalizację tych kosztów można osiągnąć poprzez racjonalne zarządzanie zapasami i dostosowanie do uwarunkowań rynkowych.

Koszty zaangażowania kapitałów w finansowanie zapasów

Koszty zaangażowania kapitałów w finansowanie zapasów wyrażają alternatywne korzyści, jakie kapitały te mogłyby przynieść, gdyby nie zostały ulokowane z zapasach.

W finansowaniu zapasów biorą udział kapitał własny oraz kapitały obce. Kosztem kapitałów obcych jest wysokość oprocentowania, jakie przedsiębiorstwo płaci kredytodawcy. Miarą kosztu zaangażowania kapitału własnego jest oprocentowanie lokat kapitałowych, gdyż alternatywnym zastosowaniem mogłaby być lokata bankowa. Jest to minimalna stopa rentowności kapitałów obcych zaangażowanych w finansowanie zapasów.

Koszt zaangażowania danego kapitału w finansowanie zapasów ma charakter kosztu zmiennego.

Wyraża go następujący wzór:

$K_{f}=M_{z}*s_{o}$

gdzie:

Kf - koszt zaangażowania kapitału,

Mz - przeciętny stan zapasów w danym okresie,

so - przeciętna stopa oprocentowania.

Minimalizacja kosztów zaangażowania kapitałów może nastąpić w wyniku zastosowania całego kompleksu przedsięwzięć mających na celu racjonalne kształtowanie poziomu i struktury zapasów.

Koszty magazynowania

Koszty te ściśle łączą się z funkcjami magazynowymi. Można wyodrębnić dwie podstawowe funkcje każdego magazynu:

• funkcję składowania zapasów,
• funkcję manipulacyjną, polegającą na przyjęciu zapasów do magazynu, ich rozmieszczeniu oraz wydaniu.

Do realizacji pierwszej funkcji są niezbędne odpowiednia powierzchnia i pojemność magazynu oraz urządzenia do składowania. Czas składowania zapasów może być jednocześnie wykorzystany do wykonywania dodatkowych czynności, np. konserwacji, znakowania, komplementowania zapasów. Zakres funkcji manipulacyjnej magazynów zależy m.in. od tego, jaki podmiot rozpatrujemy: konkretny magazyn, zespół magazynów czy też całą gospodarkę magazynową przedsiębiorstwa. We wszystkich tych układach w skład funkcji manipulacyjnej wchodzą czynności:

• związane z przyjęciem dostawy - odbiór ilościowy i jakościowy, transport do miejsc składowania,
• związane z wydaniem - liczenie, ważenie, transport w magazynie itp.,
• związane z transportem między punktem nadejścia dostawy a miejscem składowania oraz między miejscami składowania a miejscem zużycia lub dostawy do odbiorcy itp..

Podział kosztów według kryterium funkcji magazynu wyróżnia:

• koszty składowania zapasów,
• koszty manipulacyjne związane z przepływem.

W zależności od zakresu funkcji koszty manipulacyjne mogą być jednocześnie kwalifikowane do kosztów fizycznego przepływu materiałów w przedsiębiorstwie. Jest to kolejny przypadek ścisłego powiązania kosztów przepływu fizycznego materiałów z kosztami utrzymania zapasów, zwłaszcza z kosztami transportu wewnętrznego i kosztami magazynowania.

Koszty magazynowania ujęte przekroju rodzajowym dzielą się na koszty:

• amortyzacji składników majątku trwałego zaangażowanego w magazynach,
• zużycia materiałów, paliw i energii służące realizacji funkcji magazynowania,
• pracy wraz z odpowiednim narzutem,
• usług obcych,
• inne koszty w postaci wydatków pieniężnych, np. podatki od nieruchomości, środków transportowych.

Całość kosztów magazynowania traktowana jest, na ogół, jako koszty stałe.

Oblicza się je na podstawie wzoru:

$K_{m}=M_{z}*s_{m}$

gdzie:

Km - całkowite koszty magazynowania,

Mz - przeciętny stan zapasów magazynowych,

sm - empirycznie ustalony wskaźnik kosztów magazynowania w % wartości zapasów.

Koszty magazynowania, a przede wszystkim koszty składowania, są względnie stałe. Koszty manipulacji natomiast zależą od intensywności operacji magazynowych (czasem uznawane za koszty zmienne).

Minimalizacja kosztów magazynowania może nastąpić przez racjonalne wykorzystanie potencjału magazynowego (powierzchni i pojemności magazynów) oraz wzrost wydajności pracy dzięki mechanizacji i automatyzacji operacji magazynowych i inne.

Koszty starzenia się zapasów

Proces magazynowania produktów może powodować zmiany w ich cechach fizyczno-chemicznych. Zmiany te w konsekwencji prowadzą do częściowych bądź całkowitej utraty wartości użytkowej produktów. Zjawisko utraty pierwotnych właściwości użytkowych w wyniku długiego okresu przechowywania określane jest jako proces fizycznego starzenia się zapasów.

W działalności przedsiębiorstw występują zjawiska, które powodują nieprzydatność posiadanych zapasów do pełnienia funkcji, do których pierwotnie zostały one przeznaczone, m.in. postęp techniczny, dzięki któremu powstają nowe produkty i technologie, zmienność popytu wywołana np. modą, sezonowością zużycia. Zjawisko to nazywane jest ekonomicznym starzeniem się zapasów.

Obniżenie lub utrata wartości użytkowej produktów, przynoszą ujemne skutki ekonomiczne w postaci kosztów starzenia się zapasów. Koszty te dzielą się na dwie grupy:

• koszt fizycznego starzenia się zapasów,
• koszty ekonomicznego starzenia się zapasów.

Źródła powstawania kosztów starzenia się zapasów tkwią zarówno w wewnętrznych warunkach funkcjonowania danego przedsiębiorstwa, jak i w warunkach zewnętrznych, kształtowanych przez rynek. Szczególnie istotny wpływ na koszty starzenia się zapasów wywiera popyt rynkowy na produkty danego przedsiębiorstwa.

Minimalizacja kosztów starzenia się zapasów może nastąpić przez trafne rozpoznanie uwarunkowań rynkowych, wielkości i struktury popytu, tendencji rozwojowych, postępu technicznego itp. Kompleksowe działania marketingowe mogą ustrzec przedsiębiorstwo przed ryzykiem ponoszenia nadmiernych kosztów starzenia się zapasów.

Koszty utrzymania zapasów — artykuły polecane

Koszt transportu — Koszty logistyczne — Nakłady — Koszt planowany — Koszty produkcji — Gospodarowanie zapasami — Dekapitalizacja — Koszt jednostkowy — Dźwignia operacyjna

Bibliografia

• Gołembska E. (red.) (2010), Kompendium wiedzy o logistyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Maternowska M. (2003) Koszt utrzymania zapasów - bez tajemnic Logistyka nr 1
• Skowronek C., Sarjusz-Wolski Z. (2012), Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa
• Weselik A. (2003) Jak minimalizować koszty utrzymania zapasów Logistyka nr 1

Autor: Edyta Oszek