Koszty logistyczne

Koszty logistyczne wg definicji C.Skowronka to: "wyrażone w pieniądzu zużycie pracy żywej, środków i przedmiotów pracy, wydatki finansowe oraz inne ujemne skutki zdarzeń nadzwyczajnych które są powodowane przepływem dóbr materialnych w przedsiębiorstwie i między przedsiębiorstwami, a także utrzymania zapasów.

Zadania realizowane w systemie logistycznym wymagają ponoszenia kosztów. Ścisłe przypisanie kosztów systemom logistycznym umożliwia ich wyodrębnienie z globalnych kosztów przedsiębiorstwa. B. Szałek koszty logistyczne identyfikuje jako:

• koszty bezpośrednie (transport, magazyny, zapasy, manipulacje, łączność) i pośrednie,
• koszty stałe i zmienne,
• koszty zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji,
• koszty materialne i niematerialne,
• koszty opracowania logistycznego oraz przedsięwzięć zalecanych przez logistyków,
• koszty ściśle logistyczne.

TL;DR

Koszty logistyczne to wszystkie wydatki związane z przepływem dóbr materialnych w przedsiębiorstwie, takie jak koszty zaopatrzenia, produkcji, dystrybucji oraz utrzymania zapasów. Koszty logistyczne można podzielić na koszty materialne i niematerialne, stałe i zmienne, oraz według faz przepływu i miejsc powstawania. Koszty logistyczne składają się m.in. z kosztów fizycznego przepływu, zarządzania zapasami oraz procesów informacyjnych. Ważne jest dokładne ewidencjonowanie i kontrola kosztów logistycznych.

Przekroje strukturalne kosztów logistyki

Podstawowymi przekrojami strukturalnymi kosztów logistyki stosowanymi w przedsiębiorstwach są:

• przekrój rodzajowy kosztów,
• przekrój według zmienności,
• przekrój według faz przepływu i miejsc powstawania kosztów,
• przekrój według podstawowych obszarów logistyki.

Przekrój rodzajowy kosztów

W przekroju rodzajowym kosztów wyróżnia się:

• koszty materialne - amortyzacja środków trwałych wykorzystywanych w procesie logistycznym, zużycie materiałów, energii i paliw, usługi zewnętrzne (transportowych, remontowe) itp.;
• koszty niematerialne - opłaty i podatki, wynagrodzenia oraz narzuty, koszty kapitału obcego (oprocentowania kredytów) itp.;
• pozostałe koszty bezpośrednio wpływające na wynik przedsiębiorstwa.

Przekrój kosztów według zmienności

Przekrój według zmienności:

• koszty stałe - koszty niezależne od wielkości przepływów materiałowych, towarowych oraz informacyjnych; są to przede wszystkim: koszty amortyzacji majątku trwałego, hal magazynowych i ich wyposażenia, środków transportu, wydatki pieniężne z tytułu podatków i opłat, wynagrodzenia z narzutami, koszty usług telekomunikacyjnych i zużycia energii elektrycznej itp.;
• koszty zmienne - koszty zależne od rozmiarów logistycznej działalności przedsiębiorstwa; są to przede wszystkim: koszty zużycia materiałów pomocniczych (w tym np. paliw, wody oleju), wynagrodzenia w systemie akordowym, kapitału finansującego zapasy. Podział ten umożliwia wskazanie na próg rentowności. Zatem istnieje możliwość ustalenia rodzaju i charakteru związku tych grup kosztów logistycznych z wynikami przedsiębiorstwa.

Przekrój według faz przepływu i miejsc powstawania kosztów

• koszty fazy zaopatrzenia - obejmujące działy zaopatrzenia, magazynów i transportu:

• koszty przepływu materiałów od dostawców do magazynów zaopatrzeniowych,
• koszty transportu,
• koszty planowania i organizacji zamówień,
• koszty przyjęcia i kontroli,
• koszty obsługi strumieni informacyjnych sterujących przepływem materiałowym;

• koszty fazy produkcji - obejmujące działy sterowania produkcją oraz transportu wewnętrznego:

• koszty fizycznego przepływu materiałów między gniazdami technologicznymi,
• koszty gromadzenia i utrzymywania zapasów zapewniających ciągłość produkcji,
• koszty przekazywania produktów do sprzedaży bądź magazynu wyrobów gotowych,
• koszty obsługi strumieni informacyjnych sterujących przepływami surowców i produktów pomiędzy stanowiskami;

• koszty fazy dystrybucji - obejmujące działy zbytu, magazynów i transportu:

• koszty użytkowania składów i magazynów,
• koszty zarządzania dystrybucją,
• koszty transportu,
• koszty przetwarzania informacji,
• koszty zużycia materiałów,
• koszty opakowań,
• koszty zamrożonych zapasów w magazynach.

Przekrój według podstawowych obszarów logistyki

Podział kosztów logistyki według podstawowych składników procesów logistycznych jest jednym z kluczowych podziałów. Wyróżnia on trzy grupy:

• koszty przepływu fizycznego,
• koszty zapasów,
• koszty przepływów informacyjnych.

Koszty fizycznego przepływu dostaw są jedną z najważniejszych kategorii kosztów logistycznych. Składają się głównie z następujących elementów:

• koszty amortyzowania majątku,
• koszty pracy,
• koszty zużycia materiałów, energii i paliw,
• inne koszty przepływu, np. podatki, ubezpieczenia itp.

Koszty przepływu materiałów występują zarówno w fazie zakupu, jak i produkcji oraz dystrybucji.

Koszty zarządzania zapasami nazywane również kosztami gospodarki magazynowej to kolejny podstawowy element kosztów logistyki, wynikający z tworzenia, utrzymywania oraz wyczerpywania zapasów. Koszty zapasów:

• koszty tworzenia zapasów:

• koszty fizycznego tworzenia zapasów,
• koszty procesów informacyjnych związanych z zakupem materiałów, towarów i produktów;

• koszty utrzymania zapasów:

• koszty zaangażowania kapitału,
• koszty magazynowania,
• koszty starzenia się zapasów (fizycznego oraz ekonomicznego starzenia się zapasów);

• koszty wyczerpania zapasów:

• koszty związane z utratą korzyści finansowych spowodowaną wyczerpaniem zapasów,
• dodatkowe koszty związane z wyczerpaniem zapasów.

Koszty procesów informacyjnych dzielone są według dwóch kryteriów - według rodzaju oraz miejsc powstawania.

Koszty procesów informacyjnych według miejsc powstawania:

• koszty procesów informacyjnych zakupu,
• koszty procesów informacyjnych produkcji,
• koszty procesów informacyjnych dystrybucji.

Koszty procesów informacyjnych według rodzaju:

• koszty zużycia energii,
• koszty związane z amortyzacją programów oraz sprzętu komputerowego,
• koszty wynagrodzeń i narzutów,
• koszty usług zewnętrznych,
• pozostałe koszty obsługi procesów informacyjnych.

Ujęcie kompleksowe kosztów logistycznych

Biorąc pod uwagę kompleksowe ujęcie kosztów logistycznych możemy wyróżnić następujące koncepcje:

• globalnych kosztów logistycznych, w której duże znaczenie ma założenie że wszystkie działania przedsiębiorstwa mają znaczenie w fizycznym przepływie i składowaniu surowców i materiałów do produkcji oraz wyrobów gotowych powinny być traktowane jako całość, a nie indywidualnie. Przy prowadzeniu szczegółowej oceny różnych faz logistyki wyróżnić można wiele rodzajów kosztów. Mogą to być np. koszty zaopatrzenia, produkcji czy dystrybucji. Analiza ta jednak musi odnosić się do całego procesu przepływu materiałów.
• w przypadku współzależności kosztów wpływ jednej pozycji na inne jest znacznie zróżnicowany. Specyfika przedsiębiorstwa lub tez charakter przepływu materiałów w łańcuchu logistycznym mogą wpływać na zależności między poszczególnymi pozycjami kosztów. Korelacja ta wynika z faktu, że funkcje i czynności tworzące układ logistyczny nie mogą być rozpatrywane odrębnie. Przykładem może być zmniejszenie kosztów transportu w przemyśle spożywczym, co spowoduje wydłużenie czasu transportu oraz pogorszenie warunków technicznych. W konsekwencji obniży się jakość transportowanych materiałów, a co za tym idzie również obniży się jakości i ceny wyrobów.

Równanie kosztów logistycznych

W ogólnym ujęciu struktury kosztów całkowitych logistyki można przedstawić w postaci równania: $KL=KZP+KSP+KM+KT+KKZ+KPP+KPI+KO+KNS$ gdzie:

KL - koszty logistyki,

KZP - koszty zarządzania przepływami (planowania, kształtowania, sterowania i kontroli przepływów materiałów i towarów),

KSP - koszty logistycznego planowania oraz sterowania programem i strukturą produkcji oraz realizacją zamówień,

KM - koszty magazynowania,

KT - koszty transportu,

KKZ - koszty kształtowania zapasów,

KPP - koszty przygotowania produktów do wysyłki oraz sprzedaży,

KPI - koszty kształtowania przepływów informacji i opracowywania zleceń,

KO - koszty obsługi logistycznej,

KNS - koszty niesprawności.

Koszty logistyczne są podstawowym miernikiem ilościowym sprawności oraz nowoczesności procesów logistycznych, dlatego tak ważna jest ich dokładna ewidencja oraz systematyczna kontrola.

Koszty logistyczne — artykuły polecane

Koszty utrzymania zapasów — Koszty pośrednie — Koszt sprzedaży — Zarządzanie zapasami — Logistyka — Optymalizacja powiązań transportowych — Działalność operacyjna — Materiały — Koszty

Bibliografia

• Bendkowski J., Matusek M. (2013), Logistyka stosowana: metody, techniki, analizy, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice
• Blaik P. (2015), Efektywność logistyki. Aspekt systemowy i zarządczy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kaczmarczyk T. (2012), Koszty logistyczne w wybranym przedsiębiorstwie produkcyjno-handlowym, Logistyka - nauka. Logistyka, nr 3
• Michałowska K. (2013), Znaczenie i sposoby rozliczania kosztów logistycznych, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 765
• Nowicka-Skowron M. (2000), Efektywność systemów logistycznych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Skiba S. (2012), Relacje między rachunkiem kosztów logistyki a benchmarkingiem, Logistyka, nr 6
• Skoczylas K. (2010), Koszty i controlling logistyki w przedsiębiorstwie, Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej, Rzeszów
• Szałek B. (1994), Logistyka. Wstęp do problematyki, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin
• Zimon D. (red.) (2015), Logistyka stosowana, CeDeWu, Warszawa

Autor: Aneta Bocheńska, Patrycja Jeż