Bariery pozataryfowe

Bariery pozataryfowe - narzędzia i działania polityki ekonomicznej rządów, instytucji publicznych czy firm prywatnych, mające na celu ograniczenie rozmiarów wymiany handlowej lub zniekształcenie struktury towarowej i kierunków wymiany dóbr i usług. Polegają, podobnie jak cła, na ograniczeniu wymiany przez podwyższenie ceny dobra krajowego, głównie poprzez nieformalne restrykcje czy regulacje utrudniające sprzedaż na rynkach zagranicznych.

Przewaga ograniczeń pozataryfowych nad celnymi polega głównie na ich wyższej elastyczności - można nimi objąć konkretne produkty i uługi. W przypadku barier pozataryfowych istnieje duże pole wyboru w zakresie stosowanych form i środków.

TL;DR

Bariery pozataryfowe to narzędzia i działania mające na celu ograniczenie wymiany handlowej. Mogą przyjmować różne formy, takie jak kwoty ilościowe, zmienne opłaty wyrównawcze, cła antydumpingowe, zakazy importu, licencje, itp. Mają one negatywny wpływ na konkurencyjność krajów i spowalniają wzrost gospodarczy. Polska eksportująca żywność do UE napotyka przeszkody takie jak częste kontrole sanitarno-higieniczne i wymogi dotyczące certyfikatów.

Rodzaje środków (barier) pozataryfowych

• kwoty (kontyngenty) wartościowe lub ilościowe, czyli odgórne ograniczenia wielkości importu dóbr i usług. W zasadzie ograniczenia ilościowe przynoszą takie same skutki ilościowe jak cła. Kontynegent zaporowy (zakaz wszelkiego importu) wywołuje takie same efekty jak cło zaporowe. Jednakże cło przynosi państwu dochody, natomiast ograniczenie ilościowe sprawia, że korzyści wynikające z różnic cen trafiają do importerów lub eksporterów, którzy posiadają zezwolenia lub licencję importową.
• zmienne opłaty wyrównawcze - różnica między zmienną ceną rynku światowego na dany towar i stałą (gwarantowaną przez rząd) ceną rynku wewnętrznego. Celem tego narzędzia jest ochrona dóbr krajowych przed tanim importem (poniżej cen gwarantowanych). Elastyczność tego narzędzia pozwala szybko dostosować opłaty do ewentualnego spadku cen światowych.

• depozyty importowe
• dodatkowe podatki do importu
• cła antydumpingowe i antysubwencyjne - środki walki z nieuczciwą konkurencją w handlu międzynarodowym, zaliczane do barier handlowych ze względu na możliwość nałożenia celowo cła wyższego niż marża dumpingu lub subsydiów.
• zakaz importu (eksportu)
• licencje
• "dobrowolne" ograniczenia eksportu - VER (ang.: Voluntary Export Restraints) - sytuacja, w której eksporter pod naciskiem importera zgadza się ograniczyć ilość towaru wprowadzanego na rynek partnera. "Dobrowolność" polega, więc samoograniczeniu eksportera pod wpływem obaw o wprowadzenie poważniejszych restrykcji lub całkowitego zakazu wwozu towarów.
• przepisy domieszkowe - wymóg, aby w składzie towarów podlegających wymianie zawierały się określone surowce określone przez importera.
• normy techniczne, wymagania sanitarne i weterynaryjne, w tym także wymogi testowania i uzyskiwania certyfikatów w kraju importującym.

Sposób oddziaływania barier pozataryfowych

Wiele barier ma charakter ograniczeń wewnętrznych, hamujących handel. Wyróżnić można między innymi subsydia eksportowe i importowe, techniczne utrudnienia dla handlu, regulacje sanitarnie i fitosanitarne, regulacje administracyjne dotyczące zamówień publicznych, jak również utrudnienia związane z działaniami proekologicznymi, finanse handlowe, wsparcie inwestycji, pomoc publiczna, państwowe przedsiębiorstwa handlowe, wymagania i przepisy lokalne, ochrona własności intelektualnej, ograniczenia migracyjne. Użycie wymienionych barier wynika z przepisów wewnętrznych danego kraju, dlatego pomimo tego, że warunki dostępu do danego rynku mogą zostać znacząco przez nie zmienione i jednocześnie zmniejszyć konkurencyjność towarów zagranicznych, to określenie ich oddziaływania i skutki dla tej konkurencyjności nie są łatwe do zbadania.

Najbardziej dotkliwymi ograniczeniami są te uzasadnione zapewnieniem bezpieczeństwa i ochroną handlu, wyższe opodatkowanie dóbr importowanych, a także pomoc państwa. Z racji tego, że bariery stosowane są jednocześnie, a dodatkowo ich wpływ ulega kumulacji, co powoduje następne ograniczenia, maleje konkurencyjność poszczególnych krajów, a zwalnia międzynarodowy handel, co skutkuje wolniejszym wychodzeniem z kryzysu i spowolnieniem tempa wzrostu gospodarczego.

C. Hornok i M. Koren to autorzy modelu mierzenia strat wynikających z barier. Uwzględnili oni takie bariery jak załatwianie formalności celnych, tranzyt przez port do miejsca przeznaczenia, przygotowanie dokumentacji oraz dostawę do portu i terminala. Wynik ich badań pozwolił na wytłumaczenie, dlaczego wymiana w ramach stref wolnego handlu jest większa niż poza nimi.

Negatywnym skutkiem barier pozataryfowych dla Polski jest "spowolnione tempo rozwoju, związanego z dopasowywaniem do potrzeb rynku wymagającego klienta, a co za tym idzie - mniejsze środki na modernizację i spadek konkurencyjności gospodarki"(Szymanik E., 2017). Najpopularniejszymi i najbardziej uciążliwymi ograniczeniami zaobserwowanymi przez polskich eksporterów żywności na rynkach UE są natomiast podwyższona częstotliwość kontroli sanitarnych, kampanie prasowe o negatywnym wydźwięku, konieczność wieloletniego przechowywania dokumentów związanych z transakcją oraz wymóg posiadania dodatkowych certyfikatów.

Bariery pozataryfowe — artykuły polecane

Cło — Dumping — Polityka handlowa — Protekcjonizm — Import — Cena transferowa — System stałego kursu walutowego — Monopol — Polityka proeksportowa

Bibliografia

• Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• PWC we współpracy z Federacją Związków Producentów Rolnych, (2015), Bariery pozataryfowe dla polskich eksporterów żywności w UE
• Samuelson P., Nordhaus W., (2007), Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Szymanik E., (2017), Bariery pozataryfowe jako nowy czynnik wpływający na konkurencyjność międzynarodową, Bariery pozataryfowe jako nowy czynnik wpływający na konkurencyjność międzynarodową, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 319, s. 251-254

Autor: Jakub Przybek, Patrycja Krzyżanowska