Ewidencja papierów wartościowych

Ewidencja papierów wartościowych
Polecane artykuły
Wycena aktywów finansowych Aktywa finansowe Inne inwestycje krótkoterminowe Okres zapadalności Inkaso finansowe Instrumenty finansowe Akcja gotówkowa Przychody finansowe Instrumenty rynku pieniężnego

Ewidencja papierów wartościowych to zapis należności i zobowiązań powstałych w związku z emisją bądź zakupem papierów wartościowych. Istnieją różne metody ewidencji papierów wartościowych. W pierwszej kolejności ich zapis zależy od tego czy dokonywany jest na rynku pierwotnym, czy na rynku wtórnym. Drugim ważnym aspektem jest podmiot, w którego księgach ewidencja jest uwzględniana.

Ewidencja papierów wartościowych jest prowadzona ilościowo, zgodnie z zasadami:

1. podwójnego zapisu,
2. odrębnej rejestracji papierów wartościowych,
3. uwzględniania typów uczestnictwa,
4. jednoczesności zapisów,
5. zupełności,
6. rzetelności,
7. przejrzystości. (Regulamin krajowego depozytu papierów wartościowych, art. 36)

Rynek kapitałowy i rynek pieniężny tworzą transakcję instrumentami finansowymi o charakterze własnościowym i wierzycielskim (np. akcje, obligacje, weksle, bony skarbowe). Instrumenty te są tradycyjnie nazywane papierami wartościowymi, czyli tak zwanymi instrumentami pierwszej generacji.

TL;DR

Artykuł omawia różne metody prowadzenia ewidencji papierów wartościowych, w tym akcji, obligacji i weksli. Wskazuje na zasady prowadzenia ewidencji, takie jak podwójny zapis, odrębna rejestracja, uwzględnianie typów uczestnictwa, zupełność, rzetelność i przejrzystość. Opisuje również proces wyceny i ewidencji akcji oraz obligacji na rynkach pierwotnym i wtórnym. Artykuł kończy się omówieniem zasad ewidencji weksli obcych i własnych.

Ewidencja akcji

Akcje są papierami wartościowymi dokumentującymi bezterminowo lokaty kapitałów i wyrażają prawa akcjonariusza. Akcje jest lokatą kapitału, nie zaś pożyczką podlegającą zwrotowi w ustalonym terminie. Nie ma też mowy o oprocentowaniu akcji.

Wycena akcji na pierwotnym rynku:

Na pierwotnym rynku akcji emitent sprzedaje akcje pierwszemu akcjonariuszowi - subskrybentowi, mogą być to zarówno akcje związane z powstaniem spółki, jak też każde kolejne emisje emitenta. Na tym rynku akcja określona jest przez dwie ceny:

• Cenę minimalną, zwaną wartością nominalną i
• Cenę emisyjnę

Nadwyżka ceny emisyjnej akcji nad jej wartością nominalną nazywana jest "agio" lub premia, jest ona rezerwą statutową i wpływa na wysokość kapitału zapasowego spółki.

Ewidencja emisji akcji

Podstawowa ewidencja związana z emisją akcji przedstawia się w księgach emitenta następująco:

Objaśnienia:

1 - otrzymane wkłady akcjonariuszy - subskrybentów na poczet emisji akcji w formie:

1a) wpłat pieniężnych

1b) aportów

2 - wyemitowane akcje przez emitenta obejmujące:

2a) wartość nominalną

2b) agio

Ewidencja zakupu akcji

Ewidencja związana z zakupem akcji przez akcjonariusza:

Objaśnienia:

1 - przekazane emitentowi wkłady na poczet kapitału zakładowego w formie:

1a) wpłat pieniężnych

1b) przekazanych aportów

2 - otrzymanie akcji od emitenta i ich zakwalifikowanie do:

2a) inwestycji długookresowych

2b) inwestycji krótkookresowych

Ewidencja transakcji na rynku wtórnym

Wycena akcji na rynku wtórnym:

Na rynku wtórnym akcje sprzedawane są po cenie rynkowej, czyli po kursie akcji. Ma on często luźny związek z ważnością nominalną akcji, zmienia się w zależności od podaży i popytu na dane akcje na rynku giełdowym czy pozagiełdowym.

Podstawowe zapisy związane z wtórnym obrotem akcji:

Zakup akcji na rynku wtórnym:

Objaśnienia:

1 - cena nabycia akcji: cena ta obejmuje bieżącą cenę rynkową akcji (np. kurs giełdowy) powiększoną o dodatkowe koszty inwestora związane z nabyciem akcji (np. prowizja maklerska)

Sprzedaż akcji na rynku wtórnym:

Objaśnienie:

1 - wartość księgowa akcji (zależna od przyjętych metod wyceny inwestycji)

2 - różnice z aktualizacji wyceny sprzedanej akcji

3 - dodatkowe koszty związane ze sprzedażą akcji

4 - cena rynkowa (bieżąca) sprzedanej akcji.

Ewidencja obligacji

Obligacja jest papierem wartościowym poświadczającym wierzytelność na określoną kwotę wraz z zobowiązaniem do wypłaty oprocentowania w ustalonych terminach, może również zawierać zobowiązania emitenta do spełnienia określonego świadczenia niepieniężnego.

Rynek pierwotny obligacji

Emisja obligacji może odbywać się w drodze subskrypcji publicznej bądź w formie oferty adresowanej do indywidualnego inwestora. Obligacja jest wyceniana w

• Wartości nominalnej
• Cenie bieżącej (wartości rynkowe)

Podstawowa ewidencja obligacji sprzedanych z premią na rynku pierwotnym w księgach emitenta:

Objaśnienia:

1 - cena sprzedaży obligacji zawierająca:

1a) wartość nominalną

1b) premię, czyli nadwyżkę ceny sprzedaży nad wartością nominalną obligacji

2 - należne obligatoriuszom bieżące oprocentowanie obligacji

3 - stawka "amortyzacyjna" premii z tytułu sprzedaży obligacji.

Ewidencja sprzedaży obligacji z dyskontem w księgach emitenta:

Objaśnienia:

1 - wartość nominalna sprzedanych obligacji zawierająca:

1a) cena sprzedaży

1b) dyskonto, czyli nadwyżka wartości nominalnej obligacji nad ich ceną sprzedaży

2 - bieżące oprocentowanie obligacji

3 - stawka dyskonta obciążająca koszty obsługi długu obligacyjnego

Rynek wtórny obligacji

Na tym rynku obligacje mają swoją cenę rynkową, która kształtuje się pod wpływem podaży i popytu, cena ta zdeterminowana warunkami rynkowymi, często różni się znacznie od wartości nominalnej obligacji.

Metoda ewidencji sprzedaży obligacji na rynku wtórnym:

Objaśnienia:

1 - pierwotna wartość sprzedanej obligacji (np. hipoteczna ocena nabycia)

2 - dodatnia lub ujemna korekta wartości sprzedanej obligacji

3 - dodatkowe koszty związane ze sprzedażą obligacji (np. pośrednictwo maklera)

4 - cena sprzedaży sprzedanej obligacji.

Metoda ewidencji zakupu obligacji na rynku wtórnym:

Objaśnienia:

1 - cena nabycia obligacji uznanej za lokatę długoterminową

2 - cena nabycia obligacji uznanej za lokatę krótkoterminową

Ewidencja weksli

Weksle to papiery wartościowe, ich formę definiuje ustawa z dnia 28 kwietnia 1936, prawo wekslowe. Według ustawy weksel powinien zawierać:

1. nazwę "weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
2. przyrzeczenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
3. oznaczenie terminu płatności;
4. oznaczenie miejsca płatności;
5. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;
6. oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;
7. podpis wystawcy wekslu.(Prawo wekslowe. Art. 101)

Weksle są zobowiązaniem wystawcy do zapłaty wskazanej osobie danej sumy w podanym miejscu i czasie. Zobowiązanie wekslowe powstaje w momencie złożenia na nim podpisu i posiada następujące własności:

• możliwe jest przeniesienie prawa na inny podmiot
• osoby wymienione na wekslu odpowiadają solidarnie za jego wykup w terminie
• zobowiązania jest niezależne od przyczyny jego powstania

Ustawa definiuje dwa rodzaje weksli: własne oraz trasowane. (J.Pfaff 2017, s. 342-343)

W systemie ewidencji weksli wyróżnia się:

• ewidencje weksli obcych
• ewidencje weksli własnych

EWIDENCJA WEKSLI OBCYCH (OTRZYMANYCH)

Weksle obce ewidencjonuje się w wartościach nominalnych na koncie 145 – WEKSLE OBCE po stronie DT. Zapis na kontach pomocniczych (analitycznych) do konta 145 – weksle obce powinien przedstawiać sumę wekslową, wystawcę oraz datę płatności. Weksle obce w bilansie wykazywane są w po stronie aktywów na pozycjach: krótkoterminowe aktywa finansowe bądź inne aktywa finansowe (jeśli weksle płatne są w okresie 3 miesięcy). Rachunkowość finansowa w teorii i praktyce. (R. Niemczyk 2013, s. 56-59)

EWIDENCJA WEKSLI WŁASNYCH

Weksle własne są bezwarunkowym zobowiązaniem zapłaty danej sumy pieniężnej na rzecz remitenta. Wystawiane są przez podmiot gospodarczy na rzecz innych jednostek. Zobowiązanie wekslowe wygasa w momencie spłacenia całej zapisanej na wekslu sumy. Ewidencja weksli własnych prowadzona jest w wartościach nominalnych na koncie 215 – ZOBOWIĄZANIA WEKSLOWE po stronie CT. W sytuacji gdy kwota przedstawiona na wystawionym wekslu jest wyższa od kwoty zobowiązania, różnica powinna być zapisana na koncie 755 – KOSZTY FINANSOWE po stronie DT. Ewidencja analityczna prowadzona do konta zobowiązania wekslowe powinna zawierać cechy weksli przedstawione w aktach prawnych oraz determinować terminowe spłacanie zobowiązań. W bilansie jednostki gospodarczej weksle własne przedstawiane są w pasywach jako oddzielna grupa zobowiązań. (R.Niemczyk 2013 s. 59-60, J.Pfaff 2017 s. 341)

Bibliografia

• Bień W. (1996), Rynek papierów wartościowych, wydanie III. Difin, Warszawa
• Gmytrasiewicz M., Karmińska A. (2006), Rachunkowość finansowa wyd. II, Difin, Warszawa (str. 260 - 317)
• Miętki, Z. (2007). Rachunkowość Bankowa. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej
• Misińska D.,Podstawy rachunkowości, PWN, Warszawa 1994 (str. 124 - 131)
• Myddelton D., (1996) Rachunkowość i decyzje finansowe, PWE, Warszawa (str. 345 - 367)
• Niemczyk R. (2013) Rachunkowość finansowa w teorii i praktyce. Wydawnictwo Wolters Kluwer
• Pfaff J. (2017) Rachunkowość Finansowa z uwzględnieniem MSSF. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Regulamin Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Stan prawny począwszy od dnia 1 października 2014r
• Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe. Dz.U. 1936 nr 37 poz. 282

Autor: Anna Chmura, Karina Janczura

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.