Partycypacja społeczna

Partycypacja społeczna to aktywne uczestnictwo obywateli w podejmowaniu decyzji, które mają bezpośredni związek z funkcjonowaniem społeczności, których są członkami. W głównej mierze jest to ich czynny udział w procesach zainicjowania oraz spełniania funkcji zgodnie z przeznaczeniem grup obywatelskich i pozarządowych organizacji (P. Olejniczak 2015, s. 112,113) Ze względu na typ relacji wyróżniamy dwa rodzaje partycypacji: wspólnotową zwaną horyzontalną oraz obywatelską określaną również jako wertykalną. Pierwsza obejmuje współdziałanie różniących się między sobą grup społecznych dotyczące jednego wspólnego przedsięwzięcia. Druga zaś oparta jest na włączeniu obywateli w działania, których inicjatorami są władze publiczne. Działania te obejmują: aktywność publiczną wychodzącą ze strony obywateli (petycje, skargi, edukacja publiczna), włączenie do uczestnictwa członków społeczeństwa (np. referendum, konsultacje społeczne), udział w wyborze przedstawicieli władzy, obligatoryjne postawy wynikające z przepisów prawa.(P. Olejniczak 2015, s. 112)

Partycypacja społeczna charakteryzuje się 3 rodzajami relacji:

1. Informowanie obywateli o podjętych decyzjach, które bezpośrednio ich dotyczą.
2. Konsultowanie - przedstawiciele władz przedstawiają swoje projekty bądź postulaty i oczekują na opinie mieszkańców.
3. Współdecydowanie - obywatele nie tylko oceniają pomysły władz lokalnych ale również biorą czynny udział w rozwiązywaniu lokalnych problemów (K. Pawlewicz, A. Pawlewicz 2010, s. 76,77)

Instrumenty partycypacji społecznej

Wśród typowych instrumentów partycypacji społecznej (opartej na demokracji), do których zaliczamy wybory, referendum, postępowanie administracyjne czy działania bezpośrednie należy wyróżnić najczęściej stosowane:

• Konsultacje społeczne - dialog mający na celu pozyskanie przez władze informacji wspomagających podjęcie decyzji, który odbywa się poprzez wykorzystanie: ankiet, spotkań, sondaży, sądów obywatelskich. Wszelkie manifestacje, wiece i dyskusje nie są zakwalifikowane jako forma konsultacji społecznych. Obywatele nie mają wpływu na decyzje władz, bowiem oferowane projekty nie mają charakteru fakultatywnego.
• Warsztaty charrette - publiczne debaty mające na celu ustalenie możliwego w realizacji planu. W sesjach może wziąć udział każdy zainteresowany tematem obywatel.
• Budżet obywatelski - mieszkańcy uczestniczą w tworzeniu budżetu, decydując na jaki cel przeznaczą określoną sumę pieniędzy. Wybrane projekty muszą zostać zrealizowane, a ich przebieg jest nieprzerwanie monitorowany (M. Basaj 2013, s. 283-285)
• Konsultacje społeczne - polegają na angażowaniu obywateli w procesy decyzyjne poprzez organizację spotkań, warsztatów czy ankiet.
• Budżet partycypacyjny - to mechanizm, który umożliwia obywatelom decydowanie o alokacji części publicznych środków finansowych na projekty społeczne.
• Inicjatywy obywatelskie - to możliwość zgłaszania przez obywateli własnych propozycji zmian czy projektów, które mogą zostać poddane pod głosowanie lub rozpatrzone przez władze publiczne.
• Rady społeczne - organy doradcze, w skład których wchodzą przedstawiciele społeczności lokalnych i które mają za zadanie wydawanie opinii i rekomendacji w sprawach publicznych.

Przymioty partycypacji społecznej

Współpraca w ramach dialogu społecznego pomiędzy mieszkańcami, a przedstawicielami władz lokalnych pokazuje, że obywatele: biorą udział w podejmowaniu decyzji bezpośrednio ich dotyczących, są bardziej skłonni do wprowadzenia zmian, zwiększają swoje zaufanie do urzędników, angażują się w działania wspólnot lokalnych, czują się współodpowiedzialni za otoczenie w którym mieszkają, uczą się zarządzania. Warto zaznaczyć, że poprawie ulega poziom zarządzania, ponieważ utrudnienia i komplikacje są szybciej rozpoznawane i efektywniej rozwiązywane (P. Olejniczak 2015, s. 114)

Bariery wprowadzenia partycypacji społecznej

Wprowadzenie partycypacji społecznej jako skutecznego narzędzia do zarządzania spotyka się z przeszkodami zarówno ze strony władz jak również ze strony obywateli. Do najczęściej występujących barier zaliczamy:

• niechęć do współdziałania,
• nieefektywne sposoby współpracy środowisk,
• brak poczucia przynależności mieszkańców do danej społeczności
• wzajemna nieufność pomiędzy obywatelami, a przedstawicielami władz,
• niewystarczające umiejętności zawodowe urzędników,
• zawodna komunikacja,
• obawa przed wprowadzeniem zmian (K. Pawlewicz, A. Pawlewicz 2010, s. 74,75)

Zapewnienie uczciwego i reprezentatywnego procesu partycypacji

Równy dostęp do partycypacji społecznej jest często utrudniony przez różnorodne przeszkody. Społeczna nierówność, ubóstwo, brak edukacji, dyskryminacja czy brak świadomości społecznej są tylko niektórymi z wielu przeszkód, z którymi ludzie mogą się spotkać. Aby zapewnić uczciwy i reprezentatywny proces partycypacji, konieczne jest identyfikowanie i eliminowanie tych przeszkód. Programy wsparcia, edukacyjne i informacyjne, a także działania mające na celu zwiększenie świadomości społecznej, są niezbędne dla zagwarantowania równego dostępu do partycypacji społecznej.

Aby zapewnić równowagę w procesie partycypacji społecznej, konieczne jest podjęcie działań, które uwzględniają i promują różnorodność społeczną. Tworzenie platform dialogu, które gromadzą różnorodne grupy społeczne, szkolenia i edukacja na temat partycypacji społecznej, a także promowanie dialogu między różnymi grupami społecznymi są niezwykle ważne. Ponadto, proces decyzyjny powinien być przejrzysty, otwarty i dostępny dla wszystkich, aby każdy mógł wziąć w nim udział i mieć wpływ na podejmowane decyzje.

Zapewnienie społecznej równowagi w partycypacji społecznej jest niezbędne dla osiągnięcia sprawiedliwego i zrównoważonego społeczeństwa. Uwzględnienie różnorodności społecznej, eliminowanie przeszkód i zapewnienie uczciwego procesu decyzyjnego są kluczowe dla osiągnięcia tego celu. Wzmacnianie społecznej równowagi przyczynia się do budowania silniejszych społeczności, w których głos każdego obywatela jest słyszalny i brany pod uwagę.

Korzyści wynikające z partnerstwa w partycypacji społecznej

Partnerstwo między sektorami w partycypacji społecznej może przynieść wiele korzyści. Przede wszystkim, współpraca między różnymi sektorami społeczeństwa może prowadzić do lepszych rezultatów i skuteczniejszych działań. Dzięki różnorodności perspektyw i umiejętności partnerów, możliwe jest znalezienie innowacyjnych rozwiązań i podejść do problemów społecznych. Partnerstwo może również przyczynić się do wzrostu zaufania i zrozumienia między sektorami społecznymi, co sprzyja długoterminowej współpracy.

Partnerstwo między sektorami w partycypacji społecznej pozwala na wykorzystanie różnych zasobów i kompetencji, co może prowadzić do bardziej efektywnego wykorzystania dostępnych środków. Partnerzy mogą dzielić się wiedzą, doświadczeniem i zasobami, co przyczynia się do wzrostu efektywności działań. Współpraca między sektorami może również przyczynić się do wzrostu poczucia odpowiedzialności społecznej i zaangażowania obywateli, co jest kluczowe dla skutecznej partycypacji społecznej.

Partnerstwo międzysektorowe w partycypacji społecznej jest niezbędne dla skutecznego rozwoju społecznego. Wymaga ono otwartości, dialogu i współpracy między różnymi sektorami społeczeństwa. Właściwe zaangażowanie sektora publicznego, organizacji pozarządowych, biznesu oraz organizacji społecznych i akademickich może przynieść wymierne korzyści dla społeczności lokalnych i prowadzić do lepszych rezultatów partycypacji społecznej.

Wpływ technologii informacyjno-komunikacyjnych na partycypację społeczną

Nowoczesne technologie informacyjno-komunikacyjne mają ogromny wpływ na partycypację społeczną. Dzięki nim społeczeństwo ma możliwość aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym, wyrażania swoich opinii i angażowania się w działania społeczne. Internet i media społecznościowe to narzędzia, które przyczyniają się do zwiększenia partycypacji społecznej na różnych poziomach.

Internet stał się nieodłącznym elementem codziennego życia społecznego. Dzięki niemu możemy łatwo i szybko uzyskać informacje, komunikować się z innymi ludźmi oraz angażować się w działania społeczne. Portale społecznościowe, takie jak Facebook, Twitter czy Instagram, umożliwiają łatwe nawiązywanie kontaktów, wymianę informacji i poglądów. Dzięki nim, osoby o podobnych zainteresowaniach mogą się organizować, tworzyć grupy dyskusyjne i podejmować wspólne działania.

Internet i media społecznościowe są również ważnym narzędziem w procesie podejmowania decyzji publicznych. Dzięki nim społeczeństwo może aktywnie uczestniczyć w konsultacjach społecznych, wyrażać swoje opinie na temat różnych projektów i programów, a także zgłaszać swoje propozycje. Platformy internetowe umożliwiają łatwe zbieranie danych i opinii społecznych, co pozwala na lepsze uwzględnienie potrzeb i oczekiwań społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji.

Przykładem innowacyjnego projektu wykorzystującego technologię informacyjno-komunikacyjną jest aplikacja mobilna "Moje Miasto". Jest to narzędzie, które umożliwia mieszkańcom aktywne uczestnictwo w zarządzaniu swoim miastem. Dzięki niej mogą oni zgłaszać problemy i sugestie dotyczące infrastruktury, bezpieczeństwa czy transportu publicznego. Aplikacja pozwala również na śledzenie statusu zgłoszenia i informowanie o jego rozwiązaniu. Dzięki temu mieszkańcy czują się bardziej zaangażowani w życie publiczne i mają realny wpływ na poprawę warunków życia w swoim mieście.

Innym przykładem jest platforma internetowa "Obywatele Decydują", która umożliwia mieszkańcom uczestnictwo w procesie budżetowania partycypacyjnego. Dzięki niej społeczeństwo może zgłaszać projekty, które mają zostać zrealizowane w ramach budżetu miasta. Następnie, inni mieszkańcy mogą głosować na najbardziej interesujące propozycje, a te z największą liczbą głosów są uwzględniane w budżecie. Dzięki temu obywatele mają realny wpływ na decyzje dotyczące wydatków publicznych i mogą współtworzyć swoje miasto.

Wpływ technologii informacyjno-komunikacyjnych na partycypację społeczną jest niezaprzeczalny. Internet i media społecznościowe umożliwiają łatwy dostęp do informacji, komunikację oraz angażowanie się w działania społeczne. Przykłady innowacyjnych projektów wykorzystujących technologię pokazują, jak ważną rolę mogą pełnić w procesie partycypacji społecznej. W dobie rozwoju technologicznego, coraz większa liczba osób korzysta z tych narzędzi, co przyczynia się do większej aktywności społecznej i demokratycznej.

Partycypacja społeczna — artykuły polecane

Konsultacje społeczne — Rozwiązywanie konfliktów — Rozwiązywanie sporów zbiorowych — Zarządzanie konfliktem — Budżet obywatelski — Lobbing — Partycypacja — Interesariusze projektu — Konflikt

Bibliografia

• Basaj M. (2013). Instrumenty partycypacji społecznej w teorii i praktyce zintegrowanego zarządzania miastem, Acta Universitatis Nicolai Copernici, nr 413
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483
• Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Krajowa Polityka Miejska 2023, (20.10.2015)
• Olejniczak P. (2015), Partycypacja społeczna jako podstawa społeczeństwa obywatelskiego, Prace Naukowe WWSZIP, nr 31
• Pawlewicz K., Pawlewicz A. (2010), Rola partycypacji społecznej na rzecz zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Ekonomika i organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 83

Autor: Anita Terech

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.