Kapitał własny

Kapitał (fundusz) to wyrażona wartościowo część źródeł finansowania środków gospodarczych danej jednostki o określonym przeznaczeniu. Kapitały jednostki gospodarczej dzielimy na: kapitały własne i kapitały obce.

Kapitał własny to udział własny inwestorów w firmie. Jest to wartość środków gospodarczych, wniesionych do firmy przez właścicieli (udziałowców, akcjonariuszy, wspólników) oraz środków wygospodarowanych przez przedsiębiorstwo w toku działalności.

TL;DR

Kapitał własny to udział inwestorów lub środki wygospodarowane przez firmę. Dzieli się na kapitały powierzone i samofinansowania. Kapitał powierzony może być w formie akcji, udziałów, funduszy, itp. Kapitał samofinansowania to skapitalizowana część wygospodarowanego zysku. Istnieją też fundusze specjalnego przeznaczenia, takie jak Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Kapitał własny pełni ważną rolę w finansowaniu i zabezpieczeniu firmy.

Rodzaje kapitału własnego

Kapitał (fundusz) własny obejmuje:

• kapitały (fundusze) powierzone - są to pierwotne wkłady finansowe lub rzeczowe (aporty) właścicieli, wniesione w chwili zakładania podmiotu gospodarczego, przy czym mogą one być później uzupełnione (podwyższone),
• kapitały (fundusze) samofinansowania - powstają z osiągniętego zysku zatrzymanego w firmie bądź innych źródeł charakterystycznych dla danej działalności.

W sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw kapitał własny obejmuje takie kapitały jak:

• kapitał podstawowy,
• kapitał zapasowy,
• kapitał rezerwowy,
• kapitał z aktualizacji wyceny,
• niepodzielony zysk lub niepokrytą stratę z roku obrotowego i lat ubiegłych,
• zysk (strata) netto za bieżący rok obrotowy.

Kapitał powierzony

Kapitały własne powierzone w zależności od formy własności podmiotu gospodarczego dzielą się na:

• kapitał akcyjny - w spółce akcyjnej,
• kapitał udziałowy (zakładowy) - w spółce z o. o.,
• kapitał wspólników (właścicieli) - w spółce jawnej,
• suma komandytowa - w spółce komandytowej,
• fundusz udziałowy, wkładów, zasobowy - w spółdzielniach,
• fundusz założycielski - w przedsiębiorstwach państwowych lub komunalnych.

Kapitał akcyjny

Kapitał akcyjny jest tworzony w spółkach akcyjnych z wpłat akcjonariuszy za nabyte akcje. Akcje mogą być opłacane w formie pieniężnej lub w formie aportu. Wartość nominalna akcji nie może być mniejsza niż 1 grosz. Akcje nie mogą być ujmowane poniżej ich wartości nominalnej.

Kapitał zakładowy

Kapitał zakładowy (udziałowy) w spółkach z o.o. jest wniesiony do spółki przez wspólników w momencie jej założenia. Powinien wynosić przynajmniej 5000 złotych. Składa się zatem z udziałów, które mogą być wnoszone w formie pieniężnej lub rzeczowej jako aporty. Wartość udziału nie może być niższa niż 50 złotych. W umowie spółki można znaleźć informację czy wspólnik może posiadać jeden czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym są równe.

Fundusz udziałowy

Fundusz udziałowy (zakładowy) tworzony jest przede wszystkim z udziałów członkowskich w spółdzielniach. Jest powiększany o część nadwyżki bilansowej, natomiast pomniejszany w sytuacji konieczności pokrycia straty bilansowej.

Fundusz wkładów

Jest równowartością wnoszonych przez członków niektórych typów spółdzielni wkładów pieniężnych i rzeczowych, które są źródłem finansowania przedmiotu działalności spółdzielni.

Fundusz założycielski

Fundusz założycielski stanowi wkład państwa na początek działalności przedsiębiorstwa państwowego. Jest zatem pierwszym wyposażeniem tego przedsiębiorstwa i pozostaje własnością państwa. Przedsiębiorstwa państwowe są zobowiązane do odprowadzania dywidendy od tego funduszu do budżetu państwa. Przedsiębiorstwo państwowe może otrzymać prawo do przeznaczenia całości lub części dywidendy na powiększenie funduszu założycielskiego.

W firmach stanowiących własność osoby fizycznej cały kapitał własny jest wykazywany w jednej pozycji jako kapitał zakładowy.

Kapitał samofinansowania

Kapitały własne samofinansowania stanowią równowartość skapitalizowanej części wygospodarowanego zysku, który został przeznaczony na kapitały własne danej jednostki. W zależności od formy własności kapitały te mają nazwy:

• kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy - w spółce akcyjnej i w spółce z o.o.,
• fundusz zasobowy - w spółdzielni,
• fundusz przedsiębiorstwa - w przedsiębiorstwie państwowym lub komunalnym.

Kapitał zapasowy i rezerwowy

Kapitał zapasowy i rezerwowy tworzone są obowiązkowo w spółkach akcyjnych oraz w spółkach z o.o..

Kapitał zapasowy tworzy się z zysku osiąganego przez podmiot gospodarczy oraz z dopłat udziałowców i akcjonariuszy. Służy on przede wszystkim do pokrywania ewentualnej straty bilansowej i może być utworzony:

1. ustawowo (obligatoryjnie) - gdy przepisy prawa zobowiązują do dokonania odpisów z zysku (w spółkach akcyjnych co najmniej 8% zysku netto do czasu, gdy kapitał zapasowy nie osiągnie jednej trzeciej wartości kapitału akcyjnego),
2. dobrowolnie - zależnie od decyzji organów zarządzających (w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością o wysokości odpisu z zysku netto decyduje ogólne zgromadzenie wspólników).

Kapitał rezerwowy kształtują różnice z aktualizacji wartości środków trwałych i przeszacowania innych składników majątku, jeżeli różnice przeceny nie stanowią kosztów lub przychodów. Można go również tworzyć z zysku. Kapitały rezerwowe mogą mieć charakter ogólny (dla zabezpieczenia przed ryzykiem działania) w warunkach niepewności gospodarki rynkowej. Kapitały rezerwowe specjalne są tworzone z przeznaczeniem na zabezpieczenie wymienionym z nazwy ryzykiem: rezerwy na pokrycie wątpliwych należności, rezerwy na niedobory itp.

Fundusz zasobowy

Fundusz zasobowy tworzony się głównie z wpłat wpisowego dokonywanych przez członków spółdzielni i z odpisów z zysku netto.

Fundusz przedsiębiorstwa

Fundusz przedsiębiorstwa jest tworzony w przedsiębiorstwach państwowych lub komunalnych i odpowiada tej wartości majątku, która pochodzi przede wszystkim z wypracowanego i pozostawionego w przedsiębiorstwie zysku.

Kapitał własny pełni ważną funkcję w firmie. Będąc podstawowym źródłem finansowania pozostającym bezterminowo do dyspozycji przedsiębiorstwa, stanowi jednocześnie zabezpieczenie dla aktualnych i potencjalnych wierzycieli firmy. Stąd też wielkość kapitałów własnych powinna kształtować się na poziomie, umożliwiającym rozszerzenie działalności inwestycyjnej, podjęcie prac rozwojowych bądź zaciągnięcie kredytu.

Do ewidencji kapitałów własnych służą konta Zespołu 8. są one kontami pasywnymi, zatem mogą wykazywać tylko saldo kredytowe. Ich tworzenie lub powiększanie księguje się zapisem po stronie Ct, natomiast pomniejszanie - po stronie Dt.

Fundusze specjalnego przeznaczenia

Szczególnym rodzajem funduszy własnych są fundusze specjalnego przeznaczenia. Stanowią one równowartość środków, które mogą służyć tylko na ściśle określony cel. Do tej kategorii funduszy należą:

• Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych - tworzony obligatoryjnie przede wszystkim z odpisów w koszty, a może być powiększany o odpisy z zysku, darowizny na rzecz tego funduszu, odsetki od środków funduszu.
• Inne fundusze specjalne - tworzone dobrowolnie np. Zakładowy Fundusz Mieszkaniowy; głównym źródłem ich pochodzenia nie są odpisy w koszty, tylko odpisy z zysku.

Kapitał własny — artykuły polecane

Pasywa — Aktywa finansowe — Aktywa — Przychody finansowe — Kapitał zapasowy — Zobowiązania — Rodzaje należności — Strata — Zysk zatrzymany

Bibliografia

• Aleszczyk J. (2016), Rachunkowość finansowa od podstaw, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań
• Jaworski J. (2015), Dylematy identyfikacji i pomiaru kosztu kapitału własnego w małym przedsiębiorstwie w warunkach współczesnych rynków finansowych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 73
• Lis T. (2016), Zawartość informacji o kapitałach w rachunkowości a jej użyteczność dla interesariuszy, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 253
• Maciejewska J. (2000), Rachunkowość finansowa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa
• Misińska D. (1997), Podstawy rachunkowości, wyd.PWN, Warszawa-Wrocław
• Olchowicz I. (2001), Podstawy rachunkowości, Difin, Warszawa
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
• Witczak I. (2015), Rola kapitału własnego w kreowaniu wartości firmy na przykładzie hurtowni farmaceutycznych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 245

Autor: Natalia Pełczyńska, Magdalena Machynia

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.