Prognozowanie

Prognozowanie - to racjonalne, naukowe, przewidywanie przyszłych zdarzeń, czyli wnioskowanie o zdarzeniach nieznanych na podstawie zdarzeń znanych. Można wyróżnić kilka rodzajów przewidywań:

1. racjonalne
   • zdroworozsądkowe
   • naukowe
2. nieracjonalne

O przewidywaniach racjonalnych mówimy, gdy wnioskowanie jest logicznym procesem przebiegającym od zbioru faktów z przeszłości. Jeśli te przesłanki są oparte na doświadczeniu mamy do czynienia z przewidywaniem racjonalnym zdroworozsądkowym. Natomiast o przewidywaniu racjonalnym naukowym mówimy, gdy w procesie wnioskowania korzystamy z metod naukowych. Przewidywania nieracjonalne występują wtedy gdy fakty nie zostały podane oraz gdy nie ma związku między przesłankami a wnioskiem.

Formułowanie strategii i planowanie na podstawie odpowiednich metod jest potrzebne do wykreowania przyszłości firmy. Jest to podstawowe zadanie kierownictwa. Menedżerowie muszą posiadać umiejętność przewidywania przyszłej pozycji firmy oraz wziąć pod uwagę różne opcje jej rozwoju, dostrzegać możliwości i identyfikować ryzyko. (2010) I. Penc-Pietrzak s. 10-11 Do głównych przyczyn upadłości jednostek gospodarczych można zaliczyć brak zdolności menedżerskich oraz nieodpowiednie prognozowanie. (2010) J. Kisielińska, A. Waszkowski s. 17 Możliwość prognozowania pozwala podjęcie przez zarząd firmy działań naprawczych, które nie dopuszczą do negatywnego dla firmy scenariusza. (2014) J. Pociecha s. 13

TL;DR

Artykuł omawia różne rodzaje prognozowania, takie jak racjonalne, zdroworozsądkowe, naukowe i nieracjonalne. Prognozowanie ma kluczowe znaczenie dla kierownictwa firm, aby przewidzieć przyszłe pozycje i planować działania. Cechy prognozowania obejmują wykorzystanie nauki, odniesienie do przyszłości, weryfikowalność empiryczna i stanowczość. Artykuł przedstawia również różne funkcje prognoz oraz etapy procesu prognostycznego. Omówione są również różne metody i reguły prognozowania, takie jak prognozowanie na podstawie szeregów czasowych.

Cechy prognozowania

Cechami, które określają prognozowanie są:

• czynności związane z wykorzystaniem dorobku nauki
• stwierdzenia odnoszące się do określonej przyszłości
• stwierdzenia weryfikowalne empirycznie
• stwierdzenia stanowcze, ale nie akceptowane

postawa aktywna - przyjęcie założenia, że przyszłość jest mniej lub bardziej niezależna od przeszłości

postawa pasywna - oznacza przyjęcie założenia o stałości związków między zjawiskiem prognozowanym a innymi oddziałującymi czynnikami

Funkcje prognoz

Rola prognoz w ekonomii sprowadza się do dostarczenia najbardziej obiektywnych, naukowo uzasadnionych rozwiązań dotyczących przewidywanego kształtowania się zjawisk ekonomicznych w przyszłości. W związku z tym wyróżnia się trzy podstawowe funkcje prognoz:

• preparacyjna - stwarzanie przesłanek do podejmowania racjonalnych decyzji gospodarczych

• aktywizująca - pobudzanie do podejmowania działań sprzyjających realizacji prognozy

• informacyjna - dostarcza informacji o badanym zjawisku

Podział prognoz

Podział ze względu na horyzont prognozy:

• bezpośrednia (bezzwłoczna) nie przekracza 1 miesiąca

• krótkoterminowa obejmuje od 1 do 3 miesięcy

to prognoza na taki przedział czasowy, w którym zakłada się istnienie tylko zmian ilościowych

• średnioterminowa nie przekracza 2 lat

dotyczy okresów czasu, w których oczekuje się zmian ilościowych oraz niewielkich zmian jakościowych

• długoterminowa obejmuje ponad 2 lata

dotyczy podziału czasu, w którym mogą występować zmiany ilościowe oraz znaczące zmiany jakościowe

Podział ze względu na charakter (strukturę):

• proste i złożone

• ilościowe i jakościowe

• jednorazowe i powtarzalne

• kompleksowe i sekwencyjne

• samosprawdzające się i destruktywne

Podział ze względu na stopień szczegółowości:

• ogólne

• szczegółowe

Podział ze względu na zakres ujęcia:

• światowe

• międzynarodowe

• krajowe

• regionalne

Podział ze względu na metodę opracowania:

• minimalne, średnie, maksymalne

• czyste, weryfikowalne, modelowe

• nieobciążone, wg największego prawdopodobieństwa, minimalizujące oczekiwaną stratę

Podział ze względu na cel lub funkcję:

• badawcze, w tym: ostrzegawcze

• normatywne
• aktywne i pasywne

Etapy procesu prognostycznego

Proces prognostyczny jest procesem sekwencyjnym, który przebiega według pewnego ogólnego schematu postępowania prognostycznego. P. Dittmann w książce "Prognozowanie w przedsiębiorstwie" tak przedstawia jego przebieg:

Etap 1 - Sformułowanie zadania prognostycznego

• zidentyfikowanie obiektu gospodarczego dla konstruowania prognozy
• określanie zmiennych, które będą podlegać prognozowaniu
• zdefiniowanie podstawowych celów prognozowania
• ustalenie wymagań prognozy i jej okresu czasowego

Etap 2 - Określenie przesłanek prognostycznych

• zebranie danych niezbędnych do konstrukcji prognozy

Etap 3 - Zebranie, statystyczna obróbka i analiza danych prognostycznych

Etap 4 - Wybór metody prognozowania

• wybór metody powinien uwzględniać charakter zmiennej prognozowanej, rodzaj i zakres dostępnych danych, wyprzedzenie czasowe prognozy, rodzaj konstruowanej prognozy, koszty zastosowania określonych metod

Etap 5 - Konstrukcja prognozy

• dokonuje się wyznaczenia prognozy według schematu wybranej metody prognozowania. Dobrze jest użyć różnych metod, a nas†pnie porównać dokładności otrzymanych prognoz

Etap 6 - Ocena dopuszczalności prognozy

Etap 7 - Zastosowanie prognozy

Etap 8 - Ocena trafności prognozy za pomocą błędów ex post

Główne metody prognostyczne

Rys. 1. Metody prognozowania

Metoda prognozowania to sposób przetworzenia danych z przeszłości wraz ze sposobem przejścia od przetworzonych danych do prognozy. Wyróżniamy dwie fazy

• faza diagnozowania przeszłości - budowa modelu formalnego lub myślowego
• faza określania przyszłości - zastosowanie odpowiedniej reguły prognozy

Reguły prognozy

• reguła podstawowa - prognoza postawiona na podstawie modelu, przy założeniu, że będzie on aktualny w prognozowanym okresie
• reguła największego prawdopodobieństwa - prognozą jest wartość zmiennej, której odpowiada największe prawdopodobieństwo dla zmiennych skokowych lub maksymalna wartość funkcji gęstości prawdopodobieństwa dla zmiennych ciągłych
• reguła minimalnej straty - przyjmuje się, że wielkość straty jest funkcją błędu prognozy i poszukuje się minimum tej funkcji. Prognozą jest wartość dla której funkcja przyjmuje minimum

Prognozowanie na podstawie szeregów czasowych

Składowa Systematyczna:

1. Stały przeciętny poziom prognozowanej zmiennej - wartości krążą wokół stałego poziomu
2. Trend (tendencja rozwojowa) - długookresowa skłonność do jednokierunkowych zmian wartości badanej zmiennej,
3. Wahania sezonowe - wahania zmiennej wokół trendu lub stałego poziomu w przedziałach czasu nie przekraczających roku
4. Wahania cykliczne - powtarzające się rytmicznie, długookresowe (przedział czasu dłuży niż rok) wahania wartości zmiennej trendu lub stałego poziomu

Prognozowanie — artykuły polecane

Predykcja — Metoda XYZ — Model Markowa — Prognozowanie przychodów i kosztów — Analiza scenariuszy — Analiza systemowa — Model ekonometryczny — Ekonomia menedżerska — Badania marketingowe — Komisja przetargowa

Bibliografia

• Cieślak M. (red.) (1993), Prognozowanie gospodarcze, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego, Wrocław
• Dittmann P. (2016), Prognozowanie w przedsiębiorstwie. Metody i ich zastosowanie, Wydawnictwo Nieoczywiste, Kraków
• Kiryjow J. (2010) Ekonomika i organizacja gospodarki żywnościowej Zeszyty Naukowe Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego nr 98, Wydawnictwo SGGW, Warszawa
• Penc-Pietrzak I. (2010), Planowanie strategiczne w nowoczesnej firmie, Wolters Kluwer, Warszawa
• Pociecha J., Pawełek B., Baryła M., Augustyn S. (2014), Statystyczne metody prognozowania bankructwa w zmieniającej się koniunkturze gospodarczej, Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków

Autor: Magdalena Idzik, Anna Kilar