Zarządzanie ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem (zarządzanie ryzykami) jest to podejmowanie decyzji i realizacja działań prowadzących do osiągnięcia przez podmiot akceptowalnego poziomu ryzyka. W praktyce zarządzanie ryzykiem utożsamiane jest z procesami diagnozy i sterowania ryzykiem, których celem jest intencjonalne zapewnienie stabilnych wyników finansowych oraz stworzenie uwarunkowań dalszego rozwoju.

Każda metoda oceny ryzyka zawiera wspólne elementy. Można do nich zaliczyć: identyfikacja zagrożeń, ocena prawdopodobieństwa wystąpienia potencjalnych zagrożeń oraz strat, jakie może przynieść. Dotyczy to zarówno sfery biznesowej, jak i społecznej. Niezależnie od tego jakie metody czy też daną strategię wybierze przedsiębiorstwo zawsze należy zebrać informacje, które pomogą zidentyfikować i opracować optymalną metodologię zarządzania ryzykiem. Każdy proces zarządzania ryzykiem składa się z czterech następujących po sobie etapów:

• identyfikacja ryzyka,
• pomiar ryzyka,
• sterowanie ryzykiem
• monitorowanie i kontrola ryzyka.

TL;DR

Zarządzanie ryzykiem to proces podejmowania decyzji i działań mających na celu osiągnięcie akceptowalnego poziomu ryzyka. Metody zarządzania ryzykiem obejmują identyfikację zagrożeń, ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia tych zagrożeń oraz strategie zapobiegawcze. Zarządzanie ryzykiem w projektach według PMI składa się z 6 etapów, w tym planowania, identyfikacji, analizy, planowania środków przeciwdziałania oraz monitorowania i kontroli. Istnieją dwa rodzaje kontroli ryzyka: fizyczna i finansowa. Fizyczna kontrola polega na podejmowaniu działań w celu eliminacji szkód, natomiast finansowa kontrola pozwala na zarządzanie ryzykiem wewnątrz firmy lub przeniesienie go na zewnątrz.

Proces zarządzania ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem jest procesem, który podlega zmianom w czasie. Nie jest możliwe jednokrotne zaimplementowanie określonego odgórnie schematu, który przystawałby do każdej sytuacji w trakcie podejmowania i wdrażania decyzji gospodarczych. Powtarzalność czteropunktowej procedury nie oznacza, że działania na poszczególnych etapach będą identyczne. Z pomocą przychodzą metody statystyczne, które w połączeniu ze znajomością instrumentów finansowych umożliwiających kontrolę ryzyka, pozwalają podjąć skuteczne działania zapobiegawcze.

Podjęcie określonych działań wiąże się z wcześniejszym wykreowaniem procedur kontrolnych, które monitorują na bieżąco wpływ wcześniej określonych czynników ryzyka na działalność przedsiębiorcy. Podejmując aktywną postawę wobec ryzyka przedsiębiorca może wybrać jedną z alternatywnych postaw wobec zagadnienia decydując się na wybór pomiędzy fizyczną kontrolą ryzyka, a kontrolą finansową.

Zarządzanie ryzykiem według PMI

W ostatnich latach szeroko rozwinęła się koncepcja zarządzania projektami. Wiele przedsiębiorstw działa dzisiaj w oparciu o te koncepcję. W związku z tym PMI (Project Managament Institute) dokonało szczegółowej analizy i podzieliło zarządzanie ryzykiem w projekcie na 6 etapów.

1. Planowanie zarządzania ryzykiem - pierwszy etap stanowi przygotowanie planu badań związanych z ryzykiem dotyczących konkretnego projektu. Zalecane jest, aby przygotować odpowiednie procedury, dokumentacje oraz techniki.

2. Identyfikacja ryzyka - określenie stanu faktycznego oraz czynników opisujących ryzyko projektu.

3. Analiza jakościowa ryzyka - polega na ocenie istotności zagrożeń, któe mogą wystąpić w trakcie realiazacji projektu. Można także zastosować statystyczne badania czynników ryzyka, choć najczęściej zalicza się ją do kolejnego etapu.

4. Analiza ilościowa ryzyka - skupia się na przeprowadzeniu pomiarów prawdopodobieństwa w zakresie pojawienia się poszczególnych czynników ryzyka. Prawdopodobieństwo to może być traktowane jako obiektywne lub subiektywne.

5. Planowanie środków przeciwdziałania ryzyku - głównym celem jest stworzenie planu, którego celem jest zapobiegać lub też ograniczyć potencjalne ryzyko. Skupia się na opracowaniu odpowiednich technik, metod oraz materialnych zabeczpieczeń przed czynnikami stanowiącymi ryzyko.

6. Monitoring i kontrola ryzyka - Składa się z dwóch aspektów. Po pierwsze wdraża system zarządzania ryzykiem. Z drugiej strony polega na prowadzeniu działań prewencyjnych oraz nadzorczych obejmujących dany projekt.

Rodzaje kontroli ryzyka

Fizyczna kontrola ryzyka w całości opiera się na decyzjach i działaniach osób wewnątrz organizacji, popartych pomiarami wpływów określonych czynników ryzyka. Wykorzystując metody statystyczne próbuje się eliminować całkowicie prawdopodobieństwo wystąpienia szkody. Wyróżnia się dwie metody:

1. Unikanie ryzyka - pełni funkcję prewencyjną.

2. Redukcja ryzyka - podejmowana jest w celu dokonania próby zmniejszenia częstotliwości i rozmiarów potencjalnych szkód.

Unikanie ryzyka jest podstawowym sposobem ograniczenia potencjalnych strat wywołanych przez katastrofy naturalne. W tym celu stosuje się długookresowe strategie, mające pasywny charakter, ale wymagające ogromnych nakładów finansowych. Z jednej strony, tworząc plany zagospodarowania przestrzennego, ogranicza się osadnictwo ludności na zagrożonych obszarach, jednakże z drugiej strony zapotrzebowanie na tereny pod budowę nowych nieruchomości powoduje, że pod wpływem presji udostępnia się obszary o niższym stopniu zagrożenia. Trend ten nie jest zakłócany przez lokalne wylewy cieków wodnych, które swoim zasięgiem nie obejmują tych terenów. Jednakże wraz z wystąpieniem nadzwyczajnej katastrofy o ponadczasowej skali mamy do czynienia ze stratami również na tych terenach i wtedy ujawnia się słabość takiego sposobu kontroli ryzyka, który ze względu na "bryłowatość" infrastruktury i zabudowy mieszkaniowej nie pozwala na uniknięcie strat.

Redukcja ryzyka - metoda ta znajduje zastosowanie we wdrażaniu najnowszych rozwiązań konstrukcyjnych i tworzeniu bardziej wytrzymałych materiałów budowlanych, co niestety znacząco podnosi koszty wznoszenia budynków i budowy infrastruktury. Niestety stosowanie tej metody nie ma wpływu na wcześniej wzniesione budowle. Dość symptomatycznym przejawem redukcji ryzyka są próby kontroli przyrody przejawiające się budową wałów przeciwpowodziowych, czy zbiorników retencyjnych, a w przypadkach kiedy niektórych elementy przyrody nie można poddać wpływowi człowieka (opady deszczu, śniegu i gradu, burze, huragany, itp.) tworzy się systemy wczesnego ostrzegania i zarządzania kryzysowego.

Finansowa kontrola ryzyka pozwala na zarządzanie ryzykiem wewnątrz przedsiębiorstwa (zatrzymanie, retencja ryzyka), bądź też jego transfer na zewnątrz. Najprostsze rozwiązanie - zatrzymanie ryzyka w przedsiębiorstwie - nie wiąże się dodatkowymi nakładami początkowymi, dlatego też pokusa powszechnego stosowania metody jest bardzo silna. Jednakże przedsiębiorca musi zdawać sobie sprawę, że w przypadku wystąpienia katastrofy naturalnej wielkość potencjalnych strat może przekroczyć możliwości finansowe firmy i skutkować jej upadkiem. Na dalszy plan schodzi zagadnienie, czy wcześniej przedsiębiorca zdawał sobie sprawę z potencjalnego ryzyka i zatrzymał je wewnątrz w wyniku świadomej decyzji (postawa aktywna), czy też nie miał wiedzy o istnieniu potencjalnego zagrożenia (pasywna postawa).

Patrz także:

• Aspekty środowiskowe w projektowaniu wyrobów
• Ekologiczne uwarunkowania zachowań konsumentów
• Ilościowe techniki oceny zagrożeń i szans
• Normy ostrożnościowe
• Rejestr czynników ryzyka
• Sytuacja kryzysowa

Zarządzanie ryzykiem — artykuły polecane

Prognozowanie przychodów i kosztów — Analiza scenariuszy — Analiza SWOT — Scenariusze procesów otoczenia — Ilościowe techniki oceny zagrożeń i szans — Strategie postępowania z ryzykiem — Identyfikacja i ocena zagrożeń i szans — Zarządzanie ryzykiem wg PMBOK — Ewaluacja projektu

Bibliografia

• Jajuga K. (red.) (2008), Zarządzanie ryzykiem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kokot-Stępień P. (2015), Identyfikacja ryzyka jako kluczowy element zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 855
• Preś J. (2007), Zarządzanie ryzykiem pogodowym, CeDeWu, Warszawa
• Tarczyński W. (2001), Zarządzanie ryzykiem, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Wróblewki R. (2011), Zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie, Zeszyt nr 90, Zeszyty Naukowe Uniwerystety Przyrodniczo-humanistycznego w Siedlcach
• Wróblewski D. (red.) (2015), Zarządzanie ryzykiem - przegląd wybranych metodyk, CNBOP - PIB, Józefów

Autor: Leszek Klimiuk, Robert Staniszewski