Psychometria

Psychometria to dział psychologii zajmujący się teorią i praktyką stosowania testów psychologicznych. Opiera się na zagadnieniach statystki i matematyki. Tworzy procedury badania psychologicznego, wykorzystując standaryzację, normalizację, pomiar rzetelności i trafności oraz kwestionariusze osobowości. W parapsychologii, "psychometrią" nazywa się określenie losów i cech charakteru człowieka nieobecnego, za pomocą przedmiotów z którymi miał kontakt.

Historia psychometrii

Od zawsze uznawano różnice międzyosobowe. Przykładem, mogą być pierwsze próby stosowania badań przydatności zawodowej już w starożytnej historii. W 1732 roku, Wolff, który uznał psychologię empiryczną jako nową dziedzinę nauki, zauważył, że wrażenia, odczucia, myślenie, mogą mieć odniesienie do świata obiektywnego i rzeczywistości wymierzalnej. Te założenia, pozwoliły mu stworzyć nową dyscyplinę badań psychologicznych, przy użyciu matematyki, do pomiaru różnych aspektów psychicznych przy wykorzystaniu konkretnych narzędzi. Badania psychologiczne odnoszą się do trudno mierzalnych charakterystyk złożonych i abstrakcyjnych. Wymaga to podejścia pośredniego, potencjalnie narażonego na błędy. Dlatego niepewność, związana z pomiarem własności psychicznych, wymaga odwołania się do konkretnego modelu teoretycznego (B. Pietrulewicz 2007, s. 127-129).

Zastosowanie psychometrii

Psychometria jest dziedziną, która zajmuje się mierzeniem i analizą cech psychicznych oraz umiejętności jednostek. Jej zastosowanie jest obszerne i różnorodne, od selekcji pracowników po ocenę rozwoju dziecka.

Selekcja pracowników

Jednym z głównych obszarów zastosowania psychometrii jest selekcja pracowników. Badania psychometryczne, takie jak testy osobowości, umiejętności czy inteligencji, mogą dostarczyć pracodawcom ważnych informacji na temat potencjalnych pracowników. Dzięki nim można ocenić, czy kandydat posiada odpowiednie cechy, umiejętności i predyspozycje niezbędne do wykonywania określonej pracy. Badania psychometryczne mogą również pomóc w identyfikacji osób, które mogą być bardziej skłonne do stresu, konfliktów czy innych czynników, które mogą wpływać na ich wydajność w miejscu pracy.

Diagnoza psychologiczna

Psychometria jest niezwykle przydatna w diagnozie psychologicznej. Dzięki różnym testom psychometrycznym, takim jak testy inteligencji, testy osobowości czy testy zachowania, psychologowie mogą uzyskać obiektywne informacje na temat pacjenta. Te informacje mogą pomóc w ustaleniu diagnozy oraz w zaplanowaniu odpowiedniego leczenia lub terapii. Testy psychometryczne mogą również dostarczyć informacji na temat potencjalnych problemów emocjonalnych, zaburzeń psychicznych czy innych trudności, z którymi pacjent może się borykać.

Ocena rozwoju dziecka

Psychometria jest także niezwykle przydatna w ocenie rozwoju dziecka. Testy psychometryczne, takie jak testy rozwoju poznawczego czy testy umiejętności społecznych, mogą pomóc w identyfikacji ewentualnych opóźnień czy trudności rozwojowych. Dzięki nim można również monitorować postępy dziecka i ocenić, czy osiąga odpowiednie kamienie milowe w rozwoju. Ocena rozwoju dziecka przy użyciu psychometrii pozwala rodzicom, nauczycielom i specjalistom na podjęcie odpowiednich działań wspierających i terapeutycznych w celu zapewnienia optymalnego rozwoju dziecka.

Badania naukowe

Psychometria jest nieodzownym narzędziem w badaniach naukowych. Dzięki testom psychometrycznym można zbierać dane ilościowe, które mogą być analizowane statystycznie. Badania naukowe z wykorzystaniem psychometrii mogą dostarczyć ważnych informacji na temat różnych aspektów ludzkiego zachowania i funkcjonowania, takich jak inteligencja, osobowość czy emocje. W ten sposób psychometria przyczynia się do rozwoju wiedzy i zrozumienia w dziedzinie psychologii.

Ocena skuteczności interwencji terapeutycznych

Psychometria jest również niezbędna do oceny skuteczności interwencji terapeutycznych. Testy psychometryczne mogą być wykorzystywane do oceny początkowego stanu pacjenta przed rozpoczęciem terapii oraz do monitorowania postępów podczas terapii. Dzięki temu można ocenić, czy dana interwencja terapeutyczna przynosi oczekiwane efekty i czy pacjent osiąga zamierzone cele terapeutyczne. Ocena skuteczności interwencji terapeutycznych za pomocą psychometrii pozwala na podejmowanie odpowiednich działań korygujących w przypadku nieskuteczności terapii.

Rodzaje testów psychologicznych

Testy psychologiczne są powszechnie stosowane w celu oceny różnych aspektów funkcjonowania jednostki, takich jak inteligencja, osobowość, zdolności poznawcze czy zainteresowania zawodowe. Testy psychologiczne na podstawie wiedzy psychometrycznej są narzędziami służącymi do pomiaru cech lub stanów psychicznych. Ułatwiają one przewidzenie, jak człowiek zachowa się wobec codziennych sytuacji. Taka diagnoza, pomaga określić, np. to, czy dana osoba będzie dobrym kierowcą, albo to, jaki rodzaj terapii dla pacjenta będzie najbardziej efektywny. Testy psychologiczne mierzą zmienne, nazywane konstruktami, których nie można zaobserwować bezpośrednio, a ich natężenie określane jest na podstawie zachowania. Takimi zmiennymi mogą być cechy psychiczne (np. inteligencja), postawy (np. autorytaryzm) albo stany emocjonalne (np. lęk). Test psychologiczny to cała procedura, podczas której psycholog zbiera informacje dotyczące psychologicznych faktów z życia badanego. Kluczowym elementem jest również relacja psychologa z osobą badaną. Określenie "test psychologiczny", obejmuje grupy, które są zróżnicowane na poziomie metod, przedmiotów pomiaru (wyróżniamy testy zdolności i inwentarze), procedur badania (wyróżniamy testy indywidualne i grupowe) (K. Fronczyk, E. Witkowska 2008, s. 12-13).

Testy inteligencji

Testy inteligencji są jednym z najbardziej znanych rodzajów testów psychologicznych. Służą one do pomiaru ogólnego poziomu inteligencji danej osoby. Jeden z najpopularniejszych testów inteligencji to Test WAIS (Wechsler Adult Intelligence Scale). WAIS jest testem składającym się z kilku podtestów, które oceniają różne obszary intelektualne, takie jak werbalna zdolność poznawcza, umiejętności percepcyjno-motoryczne czy zdolności abstrakcyjnego myślenia.

Testy osobowości

Testy osobowości służą do oceny cech osobowości danej osoby. Jeden z najbardziej znanych testów osobowości to MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory). MMPI jest testem psychometrycznym, który mierzy różne aspekty osobowości, takie jak skłonności do depresji, lęków czy nieśmiałości. Test ten składa się z wielu pytań, na które badany odpowiada, a następnie wyniki są porównywane z normami populacyjnymi.

Testy zdolności poznawczych

Testy zdolności poznawczych służą do oceny umiejętności poznawczych danej osoby, takich jak umiejętność rozwiązywania problemów, zapamiętywania informacji czy logicznego myślenia. Przykładem takiego testu są testy matematyczne, które oceniają umiejętności matematyczne badanej osoby. Testy matematyczne mogą polegać na rozwiązywaniu różnych zadań matematycznych, takich jak obliczenia, rozwiązywanie równań czy analiza danych statystycznych.

Testy zainteresowań zawodowych

Testy zainteresowań zawodowych są stosowane w celu oceny preferencji i zainteresowań danej osoby w kontekście wyboru kariery zawodowej. Takie testy pozwalają na zidentyfikowanie obszarów zawodowych, które mogą być najbardziej odpowiednie dla danej osoby, uwzględniając jej zainteresowania, umiejętności i wartości. Przykładem takiego testu jest Kwestionariusz Zainteresowań Zawodowych, który składa się z pytań dotyczących preferencji zawodowych badanej osoby.

Rzetelność pomiaru opisuje dokładność pomiaru. Test, który daje wiarygodny wynik, to taki, dzięki któremu gdy przebadamy nim ludzi dwukrotnie lub gdy przebadamy ich przy użyciu alternatywnych form testu uzyskamy takie same wyniki. Trafność pomiaru informuje o tym, czy test który wykonujemy, faktycznie mierzy zakładaną zmienną i jak dobrze spełnia on swoją funkcję (K. Fronczyk, E. Witkowska 2008, s. 14).

Czym jest standaryzacja

Standaryzacja dotyczy warunków badania testem psychologicznym. Stosowane procedury mają być zgodne z podręcznikiem testowym. Ma to na celu zminimalizowanie zależność otrzymanego wyniku od wpływów zewnętrznych (K. Fronczyk, E. Witkowska 2008, s. 15).

Cechy poprawnie wystandaryzowanego testu (E. Hornowska 2007, s. 27):

• Ogólne zasady przeprowadzania testu i procedury badania
• Instrukcja ściśle określona przez autora testu
• Ewentualne pomoce do testu
• Określone zasady, według których ocenia się odpowiedzi na poszczególne pozycje testu i interpretuje się wyniki

Normy dla testu to porównywanie wyników poszczególnych osób badanych, z wynikami populacji odniesienia. Surowy wynik uzyskany przez badaną osobę, jest bezużyteczny, jego interpretacja jest nieosiągalna. Interpretacja ilościowa wyniku testu psychologicznego, polega na porównanie go z rozkładem wyników próby normalizacyjnej. Obiektywność testu polega na tym, że osoba przeprowadzająca test, nie miała żadnego wpływu na jego rezultat (K. Fronczyk, E. Witkowska 2008, s. 16).

Wyzwania i kontrowersje w psychometrii

Eliminowanie wpływu czynników zewnętrznych

Psychometria, jako nauka zajmująca się pomiarami psychologicznymi, napotyka wiele wyzwań związanych z eliminowaniem wpływu czynników zewnętrznych na wyniki pomiarów. Czynniki takie jak warunki testowania, otoczenie, atmosfera czy obecność obserwatora mogą wpływać na wyniki testów psychologicznych. Aby zagwarantować wiarygodność i rzetelność wyników, konieczne jest minimalizowanie tych czynników.

Ważnym aspektem jest zapewnienie spójności warunków testowania dla wszystkich badanych. Osoby badane powinny być testowane w identycznych warunkach, tak aby żadne czynniki zewnętrzne nie miały wpływu na wyniki. Ważne jest również dbanie o standardy techniczne i psychometryczne podczas przeprowadzania testów, aby wykluczyć jakiekolwiek błędy związane z procedurą testowania.

Minimalizowanie wpływu poziomu motywacji

Poziom motywacji badanych może mieć istotny wpływ na wyniki testów psychologicznych. Osoby o niskim poziomie motywacji mogą nie angażować się w badanie, co prowadzi do niedokładnych i nieprawdziwych wyników. Z drugiej strony, osoby z nadmiernie wysoką motywacją mogą skrzywdzić wyniki testu, próbując odpowiedzieć tak, jak myślą, że badacz chce usłyszeć.

Minimalizowanie wpływu poziomu motywacji jest kluczowe dla uzyskania poprawnych i wiarygodnych wyników. Ważne jest, aby zachęcać badanych do uczestnictwa w badaniu i zapewnić im, że ich odpowiedzi są poufne i bezpieczne. Dobra relacja badacz-badany, jasne wyjaśnienie celu badania oraz zrozumienie, że wyniki testu są ważne dla dalszej analizy, mogą pomóc w zwiększeniu motywacji badanych.

Różnice kulturowe i językowe

Psychometria spotyka się również z wyzwaniami związanymi z różnicami kulturowymi i językowymi. Testy psychologiczne, które zostały opracowane w jednym kraju i na jednej populacji, mogą nie być adekwatne dla innych kultur i języków. Różnice w sposobie myślenia, wartościach, normach społecznych i języku mogą wpływać na interpretację zadań i odpowiedzi.

Aby skutecznie radzić sobie z tym wyzwaniem, konieczne jest przeprowadzenie badań psychometrycznych w różnych kulturach i grupach językowych. Testy muszą być odpowiednio przetłumaczone i dostosowane, aby były zrozumiałe i adekwatne dla badanych. Ważne jest również uwzględnienie różnic kulturowych w interpretacji wyników, aby uniknąć błędnej diagnozy lub oceny.

Etyka w psychometrii

Psychometria, podobnie jak każda inna dziedzina nauki, musi przestrzegać zasad etyki. Przeprowadzanie badań psychometrycznych wiąże się z koniecznością zachowania poufności danych, poszanowania prywatności badanych oraz zapewnienia dobrowolnego udziału. Badacze powinni być odpowiedzialni za swoje działania i postępować zgodnie z obowiązującymi standardami etycznymi.

Dodatkowo, etyczne podejście do psychometrii obejmuje również odpowiednie wykorzystanie wyników testów. Wyniki testów psychologicznych nie powinny być wykorzystywane w sposób dyskryminujący, uprzedzony lub szkodliwy. Ważne jest, aby badacze stosowali wyniki testów zgodnie z ich intencją i zrozumieniem ograniczeń, jakie wiążą się z danymi psychometrycznymi.

Krytyka testów psychologicznych

Testy psychologiczne nie są pozbawione kontrowersji i krytyki. Wiele osób kwestionuje ich rzetelność, trafność i użyteczność. Krytycy argumentują, że testy psychologiczne mogą być uprzedzone, nieodpowiednie dla różnych populacji, a także nieadekwatne dla różnych kontekstów. Ponadto, niektórzy twierdzą, że testy psychologiczne redukują osobowość i umysł człowieka do prostych wyników liczbowych.

Krytyka testów psychologicznych jest ważnym aspektem, który może prowadzić do dalszego rozwoju i doskonalenia psychometrii. Badacze muszą być otwarci na uwagi i sugestie, aby zapewnić ciągłe doskonalenie testów i metodyk. Ważne jest również, aby badać trafność i rzetelność testów, aby dostarczyć dowodów na ich skuteczność i użyteczność.

Przyszłość psychometrii

Nowe metody pomiaru w psychometrii

Psychometria, jako dziedzina zajmująca się pomiarowymi aspektami psychologii, stale rozwija się i ewoluuje, aby sprostać nowym wyzwaniom i potrzebom badawczym. W ostatnich latach pojawiły się nowe metody pomiaru, które mają na celu poprawę precyzji i trafności wyników.

Jedną z nowych metod pomiarowych jest wykorzystanie technologii komputerowych do przeprowadzania testów psychometrycznych. Tradycyjnie, takie testy były przeprowadzane w formie papierowej, co wiązało się z koniecznością ręcznego przeliczania wyników. Dzięki zastosowaniu komputerów, proces ten stał się bardziej efektywny i czasochłonny. Dodatkowo, komputery umożliwiają również dynamiczne dostosowanie poziomu trudności testu do umiejętności badanego, co zwiększa trafność pomiaru.

Kolejną nową metodą jest wykorzystanie technik neuroobrazowania do pomiaru procesów poznawczych. Dzięki zastosowaniu takich technik, jak rezonans magnetyczny funkcjonalny (fMRI) czy elektroencefalografia (EEG), badacze mogą bezpośrednio obserwować aktywność mózgu podczas wykonywania zadań psychometrycznych. To pozwala na lepsze zrozumienie procesów poznawczych i ich powiązań z wynikami testów, co z kolei może prowadzić do doskonalenia tych testów.

Inną nową metodą pomiarową jest wykorzystanie analizy big data w psychometrii. W dzisiejszych czasach gromadzimy ogromne ilości danych, a analiza tych danych może dostarczyć cennych informacji na temat różnych aspektów psychologicznych. Poprzez analizę big data, badacze mogą identyfikować wzorce i zależności w wynikach testów, co może prowadzić do odkrycia nowych cech lub konstrukcji psychologicznych.

Doskonalenie procedur i standardów psychometrii

Wraz z rozwojem nowych metod pomiaru, konieczne jest również doskonalenie procedur i standardów psychometrii. Procedury psychometryczne obejmują cały proces od tworzenia testu, przez normowanie i standaryzację, aż do interpretacji wyników. Odpowiednie procedury muszą być opracowane i stosowane, aby zapewnić wiarygodność i trafność wyników.

Jednym z obszarów, który wymaga doskonalenia, jest tworzenie testów psychometrycznych. Testy powinny być opracowane w sposób, który zapewni ich trafność i rzetelność. Proces tworzenia testów musi być odpowiednio kontrolowany, a badacze powinni przestrzegać określonych etapów, takich jak przegląd literatury, opracowanie przedmiotu testu, konstrukcja pytania i przeprowadzenie pilotażu. Doskonalenie procedur tworzenia testów jest ważne dla zapewnienia jakości wyników.

Standardy psychometryczne są również ważnym elementem doskonalenia tej dziedziny. Standardy dotyczą zarówno procesów pomiarowych, jak i interpretacji wyników. Przykładem może być zastosowanie standardowych procedur scoringowych, które zapewniają spójność wyników między różnymi badanymi. Opracowanie i stosowanie standardów jest kluczowe dla zapewnienia porównywalności wyników i wiarygodności psychometrii.

Psychometria — artykuły polecane

Pytanie badawcze — Hipoteza — Introspekcja — Behawioryzm — Dyferencjał semantyczny — Skala Likerta — Typologia — Metoda badawcza — Psychologia ekonomiczna

Bibliografia

• Czarnek G., Dragon P., Szwed P., Wojciszke B. (2017), Kwestionariusz przekonań politycznych: własności psychometryczne, Psychologia Społeczna, nr 41
• Fronczyk K., Witkowska E. (2008), Psychometria. Podstawowe zagadnienia, Vizja Press, Warszawa
• Honorowska E. (2007), Testy psychologiczne. Teoria i praktyka, Scholar, Warszawa
• Pietrulewicz B. (2007), Psychometria i funkcja pomiaru w psychologii, Polskie Forum Psychologiczne, tom 12, nr 2
• Siemionow J., Jurek P. (2016), Psychometryczne opracowanie Skali Przekonań Utrudniających Adaptację Społeczną Młodzieży, Polskie Forum Psychologiczne, tom 21, nr 1
• Wnuk M. (2017), Właściwości psychometryczne polskiej wersji skali przywiązania do organizacji, Organizacja i kierowanie, nr 3

Autor: Victoria Kapcio