Analiza ABC

Ten artykuł dotyczy wykorzystania zasady Pareto. Zobacz też: Rachunek kosztów działań (Activity-Based Costing).

Analiza ABC (metoda ABC, klasyfikacja ABC), polega na ocenie wartości danych dóbr przez pryzmat ich udziału w wartości całkowitego rocznego ich zużycia. Analiza pozwala na ustalenie, które z posiadanych przez przedsiębiorstwo dóbr wymagają specjalnych środków z uwagi na ich wysokie koszty utrzymania ze szczególnych uwzględnieniem kosztów zamrożenia środków obrotowych. W gospodarowaniu zapasami należy przede wszystkim na bieżąco dokonywać ich grupowania zarówno wedle ich wartości, jak i wielkości obrotów. Do tego służą dwie metody - metoda ABC i metoda XYZ.

Analiza ABC opiera się na procedurze wyznaczania krzywej Lorenza. Pierwszym krokiem jest konieczność uporządkowania dostawców wedle malejących wskaźników kosztów. Kolejną częścią jest wyliczenie procentowych wskaźników udziału kosztów zakupu w całościowych kosztach zakupów. Ostatni krok to wyznaczenie grup A, B, C. Podziału dóbr na grupy A, B i C dokonuje się według wartości rocznego kosztu oraz zużycia.

TL;DR

Analiza ABC polega na ocenie wartości dóbr przez pryzmat ich udziału w rocznym zużyciu. Dzięki temu można podzielić zapasy na grupy A, B i C, co ułatwia zarządzanie nimi. Metoda ABC jest przydatna w działach zaopatrzenia i magazynowania, a także w sterowaniu procesami, kontrolowaniu zużytych materiałów, zmniejszaniu różnorodności, zarządzaniu jakością, zarządzaniu kosztami i obsłudze eksploatacyjnej.

Grupy zapasów w analizie ABC

Grupa A

Grupa A - zapasy " cenne" (vital few), stanowiące 5-20% liczebności asortymentowej zapasów, ale mające znaczny udział w wartości, sięgający 75-80%. Grupę tę, o wysokiej wartości i dużym udziale w kosztach materiałowych ogółem, należy traktować ze szczególną uwagą w zakresie:

• Analizy rynkowej
• Szczegółowego przygotowania zamówień handlowych
• Precyzyjnych procedur dysponowania w przedsiębiorstwie
• Właściwego zarządzania poziomami zapasów
• Precyzyjnego ustalania poziomów tzw. zapasów bezpieczeństwa (stanów minimalnych).

Grupa B

• Grupa B - zapasy mające udział w wysokości 15-20% zarówno w liczebności asortymentowej zapasów, jak i w ich wartości. Dobra z tej grupy mogą być zarządzana z użyciem systemu okresowego ponownego zamawiania.

Grupa C

• Grupa C - zapasy o charakterze masowym (trivial many), mające największy udział w liczebności asortymentowej (60-80%) i bardzo niski udział w wartości (około 5%). Dobra z tej grupy mogą być zarządzane przy wykorzystaniu systemu dwubinowego.

Wykorzystanie metody ABC

Jak dowodzą badania surowce i materiały z grupy A najbardziej rzutujące na wartość łącznego zużycia, stanowią niezbyt liczny zbiór pozycji. Proporcje te układają się mniej więcej w taki sposób, ze około 20% pozycji obejmuje aż 80% wartości zużycia (stad metoda ABC jest także znana pod nazwa reguły Pareto lub "80:20"). W odniesieniu do tej właśnie grupy racjonalne przesłanki wskazują na celowość zastosowania ostrego reżimu przy ich zamawianiu, a więc w odniesieniu do nich dąży się do realizacji zasady Just in time.

W stosunku do pozostałych materiałów, zwłaszcza grupy C ("najtaniej"), można sobie pozwolić liberalniejsze zasady zamawiania i tworzenia zapasów. Istotnie jest jednak to, aby system zaopatrywania się w dobra był bezpieczny, aby nie doprowadzić do braku dobra C co mogłoby spowodować brak możliwości wykonania wyboru gotowego. Analiza ABC jest przydatnym narzędziem używanym przez dział zaopatrzenia, który za jej pomocą wie na jakich dobrach należy skoncentrować się ze względu na to, że ich dostawy zajmują wysoką pozycję w całkowitej wartości zużycia materiałowego oraz całkowitej wielkości obrotów.

Analiza ABC według częstości pobrań

Analizę ABC według częstości pobrań wykorzystuje się do rozmieszczania towaru w strefie magazynowej. Stosowana jest w następujących przypadkach:

• pobranie jednostki w celu jej wydania, ale bez zmiany postaci
• pobranie w toku kompletacji (jeśli strefa kompletacji nie została wytyczona)
• pobranie jednostki aby uzupełnić zapas w obszarze kompletacji

Biorąc pod uwagę wynik metody ABC według częstości pobrań, możliwe jest skrócenie drogi przemieszczania ładunków w magazynie, co ma duży wpływ na proces kompletacji. W momencie, w którym do magazynu docierają jednostki jednorodne, a w toku kompletacji powstają niejednorodne, pracownik może kilkukrotnie, w mniejszych ilościach pobrać towar z jednostki ładunkowej. Mniejsza liczba jednorodnych jednostek wydawanych z obszaru składowania, bez zmiany ich postaci wpływa na większą efektywność zastosowania tego kryterium przy rozmieszczeniu towaru.

W wyniku przeprowadzonej analizy ABC według częstości pobrań możliwe jest podzielenie towarów znajdujących się w magazynie na grupy i umieszczenie ich w konkretnych miejscach w magazynie. Z założenia towary znajdujące się w grupie A są najczęściej pobierane i powinny być umieszczone jak najbliżej obszaru wydań. Grupa B jest ulokowana dalej, pośrodku strefy kompletacji, natomiast ładunki z grupy C znajdują się najdalej od wyjścia. Takie rozmieszczenie ładunków pozwala na maksymalne skrócenie czasu i drogi do przebycia przez jednostki ładunkowe (A. Niemczyk 2010 s. 133-134).

Zastosowanie klasyfikacji ABC

Sterowanie procesami

W przedsiębiorstwie, podejmującym się realizowania wielu zleceń, metoda ABC często wykazuje, że kontrolowanie kilku z nich pozwala kontrolować zdecydowaną większość zadań.

Kontrola zużytych materiałów

Kontrola pierwszej grupy, 20% pozycji będących w magazynie pozwala na kontrolowanie 80% ponoszonych kosztów materiałowych. Pierwsza grupa powinna znajdować się pod szczególną kontrolą, grupa druga, około 20-50% pozycji może być poddawana mniejszej kontroli, a trzecia grupa, stanowiąca 50-100% pozycji może być traktowana swobodnie. Grupy pierwsza, druga i trzecia są zwykle określane jako grupy A, B i C.

Zmniejszenie różnorodności

Dzięki analizie ABC możliwe jest wyciągnięcie wielu wniosków - na przykład klasyfikując ładunki według udziału we wpływach przedsiębiorstwa należy pominąć pozycje z grupy C. Taki wniosek nie zawsze musi być uzasadniony, gdyż nie wszystkie pozycje z tej grupy musiały osiągnąć dojrzałość rynkową. Metoda ABC pomaga w rozpoznaniu problemów, jednak nie powinna być bezwzględnym sposobem kwalifikacji, lecz jedynie narzędziem pomocnym przy podejmowaniu decyzji.

Zarządzanie jakością

Przy przyporządkowywaniu przyczyn wadliwościom nierzadko okazuje się, że znaczną część wad powodują nieliczne przyczyny

Zarządzanie kosztami

Metoda ABC może być pomocna przy wyszukiwaniu zbędnych kosztów. W danej zbiorowości szuka się pozycji o najmniejszym ciężarze gatunkowym, lecz występujących w znacznych ilościach. Dzięki temu można zastanowić się nad zmniejszeniem kosztów stałych, które są takie same dla wszystkich pozycji danej zbiorowości, w odniesieniu do pozycji z grupy C.

Obsługa eksploatacyjna

Polega na policzeniu straconego czasu wynikającego z wystąpienia awarii maszyn, co ułatwia ułożenie planu eksploatacji urządzeń (H. Wyrębek 2011 s. 177-178).

Analiza ABC — artykuły polecane

Gospodarka magazynowa — Centrum kosztów i jego kontrola — Zarządzanie zapasami — Gospodarowanie zapasami — Rachunek kosztów działań — Projektowanie eksperymentów — Optymalizacja przewozów — Zarządzanie przez kontrolę — Utrzymanie ruchu

Bibliografia

• Abt S. (1998), Zarządzanie logistyczne w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Baran J., Chomicki T. (2011), Zastosowanie analizy ABC/XYZ w przedsiębiorstwie przetwórstwa mleka - studium przypadku, Logistyka, nr 6
• Ciesielski M. (2006), Instrumenty zarządzania logistycznego, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gołembska E. (2006), Podstawy logistyki, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Kupieckiej, Łódź
• Kardas E. (2013), Analiza zapasów metodami ABC i XYZ w przedsiębiorstwie budowlanym, Logistyka, nr 6
• Lysons K. (2004). Zakupy zaopatrzeniowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Niemczyk A. (2010), Zarządzanie magazynem, Wyższa Szkoła Logistyki, Poznań
• Niziński S. (1999), Logistyka, Wydawnictwo ART, Olsztyn
• Wyrębek H. (2011), Znaczenie metody ABC w doskonaleniu jakości zarządzania, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, nr 88
• Zimon D. (red.) (2015), Logistyka stosowana, CeDeWu, Warszawa
• Ziółkowski J., Łada J. (2014), Analiza ABC i XYZ w gospodarowaniu zapasami, Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk, Łódź

Autor: Katarzyna Pawlik, Paulina Paterak, Michał Kurowski