Anglosaski model nadzoru korporacyjnego

Anglosaski model nadzoru korporacyjnego (zewnętrzny, anglo-amerykański) - system nadzoru i kontroli nad korporacją, funkcjonujący w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Wielkiej Brytanii.

Według Roberta Iana Trickera, który uważany jest za jednego z pierwszych twórców publikacji książkowych na temat corporate governance, pojęcie nadzoru korporacyjnego wiąże się ze sprawowaniem władzy nad podmiotami korporacyjnymi. Obejmuje to głównie stosunki oraz relacje zachodzące między zarządem, radą nadzorczą, właścicielami i innymi podmiotami zainteresowanymi działalnością spółki (M. Grabowska 2016, s. 13).

TL;DR

Anglosaski model nadzoru korporacyjnego to system kontroli i nadzoru nad korporacjami w USA, Kanadzie, Australii i Wielkiej Brytanii. Oparte na rynku kapitałowym, skupia się na wynikach i ochronie akcjonariuszy. W modelu tym rada dyrektorów pełni rolę nadzoru, a akcjonariusze wyrażają swoje zdanie na walnych zgromadzeniach. Model ten ma surowe wymogi księgowości i przejrzystości, a kapitał pozyskuje się na rynkach kapitałowych. Wielka Brytania jest liderem w zakresie corporate governance, a anglosaski model jest stosowany na całym świecie.

Główne założenia

Główną cechą tego modelu jest oparcie się na rynku kapitałowym, jako miejscu kontroli korporacji. Nadzór jest sprawowany głównie przez inwestorów, którzy wyrażają swoją przychylność lub dezaprobatę dla działań zarządu kupując/sprzedając akcje spółki i zabierając głos podczas walnych zgromadzeń akcjonariuszy. W modelu tym kierownictwo nie podlega ścisłej kontroli wewnątrz organizacji ze względu na wysoką płynność rynku. Relacje pomiędzy menedżerami a akcjonariuszami są krótkotrwałe i oficjalne.

Środki na bieżące inwestycje pozyskiwane są na rynkach kapitałowych - giełdach papierów wartościowych i rynkach pozagiełdowych. Na skutek wykształcenia się płynnych i dużych rynków kapitałowych, w modelu tym przedsiębiorstwa uniezależniły się od banków inwestycyjnych. Z ich pomocy korzystają rzadko, na przykład w sytuacji, gdy planowane jest wrogie przejęcie (transakcje typu LBO i MBO).

Model anglosaski zakłada duży nacisk na wyniki osiągane przez spółkę oraz ochronę akcjonariuszy. Mniejsze znaczenie ma tu długookresowy rozwój przedsiębiorstwa.

Najważniejsze cechy anglosaskiego modelu nadzoru korporacyjnego

• Jednopoziomowa rada dyrektorów, w której skład wchodzą pracownicy korporacji oraz kilka zewnętrznych osób,
• Role przewodniczącego rady i naczelnego dyrektora są rozdzielone,
• Rada dyrektorów jest wewnętrznym organem nadzoru i wyznacza komitety do wykonywania zadań o szczególnym znaczeniu,
• Działają komitety do spraw: audytu, wynagrodzeń menedżerów, finansów, oraz tzw. komitet wykonawczy,
• Własność akcji jest rozproszona,
• Banki nieznacznie angażują się w operacje spółki,
• Surowe wymogi księgowości i przejrzystości,
• Liczne systemy motywacyjne dla kadry zarządzającej, przejawiające się wysokimi wynagrodzeniami, często uzależnionymi od wyników spółki,
• "Miejscem" pozyskiwania kapitału są duże i płynne rynki kapitałowe,
• Rynek oraz giełda są aktywnymi mechanizmami kontroli korporacji,
• Miernikiem sukcesu jest cena akcji oraz dywidenda,
• Rynki kapitałowe cechuje duża przejrzystość,
• Uwzględnia perspektywę funkcjonowania przedsiębiorstwa w celu podniesienia jego wartości dla akcjonariusza,
• Rosnąca siła skoncentrowanego akcjonariatu oraz inwestorów instytucjonalnych, w tym przede wszystkim funduszy emerytalnych i inwestorów instytucjonalnych,
• Największa rola przypisana jest realizacji celów i zamierzeń akcjonariuszy, w dalszej kolejności uwzględnia się interesy zainteresowanych grup interesariuszy, np. pracowników.

Podsumowanie

Wielka Brytania jest światowym liderem w zakresie kształtowania właściwego corporate governance. Pierwszy kodeks dobrych praktyk powstał właśnie w Zjednoczonym Królestwie. Na całym świecie poszczególne kraje korzystają z anglosaskiego modelu korporacyjnego na potrzeby analogicznych dokumentów. Zasada comply or explain jest rozpowszechniona wśród większości krajów, które stosują zasady i regulacje nadzoru korporacyjnego. Polega ona na tym, że spółki nie są zobowiązane do przestrzegania wszystkich postanowień kodeksu, aczkolwiek powinny wskazać i uzasadnić odstępstwa od nich. Kodeksy są na bieżąco aktualizowane w oparciu o wyniki przeprowadzane na podstawie rewizji, zapisów kodeksów i dobrych praktyk. Korzystają z nich spółki giełdowe i nienotowane na giełdzie oraz podmioty rządowe (budżetowe). Znalazły zastosowanie dla wielu sektorów i rodzajów działalności (M. Jerzemowska, i in. 2015, s. 63-64).

Anglosaski model nadzoru korporacyjnego — artykuły polecane

Kontynentalny model nadzoru korporacyjnego — Nadzór korporacyjny — Nadzór właścicielski — Rada dyrektorów — Rynek finansowy — Interesariusze — Konglomerat — Czebol — Alfred Sloan

Bibliografia

• Adamska A. (2011), Systemy nadzoru korporacyjnego na świecie - tendencje zmian, Rocznik Ekonomia i Prawo, tom VII
• Grabowska M. (2016), Sytuacyjne konteksty ładu korporacyjnego przedsiębiorstw, Wydawnictwo wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa
• Jerzemowska M. (2002), Nadzór korporacyjny, PWE, Warszawa
• Jerzemowska M., Golec A., Zamojska A. (2015), Corporate Governance, BRIC i Polska na tle krajów rozwiniętych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk
• Koładkiewicz I. (1999), Nadzór korporacyjny. Perspektywa międzynarodowa, Poltex, Warszawa
• Krasodomska J. (2013), Corporate social responsibility a role in government policy and regulation, Research report 16
• Stępień M. (2016), Nadzór korporacyjny - perspektywa międzynarodowa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 271
• Zalega K. (2003), Systemy Corporate Governance a efektywność zarządzania spółką giełdową, Wydawnictwo SGH, Warszawa

Autor: Agnieszka Bąk, Oskar Omiotek