Zestawienie zmian w kapitale własnym

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym - to obowiązkowy element sprawozdania finansowego dla jednostek poddawanych corocznym, obligatoryjnym badaniom przez biegłego rewidenta. Po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego dokument ten podlega publikacji. Stanowi uzupełnienie bilansu oraz |rachunku zysków i strat. Zostało wprowadzone w 1999 roku w polskim systemie rachunkowości. Przedstawia majątkowo - finansową sytuacje przedsiębiorstwa oraz informacje na temat zmian zachodzących w składnikach kapitału (funduszu) własnego za dwa okresy, mianowicie za poprzedni oraz bieżący rok obrotowy i przyczyn ich zaistnienia.

Z punktu widzenia bilansu dokument ten zawiera informacje i wyjaśnienia dotyczące zmian (zmniejszenie lub zwiększenia) w strukturze kapitału własnego. Natomiast z punktu widzenia rachunku zysków i strat, stanowi ono uzupełnienie przychodów i kosztów bieżącego okresu, które ujmowane są w wyniku finansowym.

Zachodzące zmiany można podzielić następująco:

1. zmiany wynikające z decyzji właściciela kapitału, nie stanowiące przychodów (kosztów) kapitałowych oraz
2. zmiany wynikające z zasad rachunkowości, stanowiące przychody (koszty) kapitałowe

TL;DR

Zestawienie zmian w kapitale własnym jest obowiązkowym elementem sprawozdania finansowego. Pokazuje zmiany w strukturze kapitału własnego przedsiębiorstwa. Zestawienie zawiera szczegółowe informacje dotyczące zmian i ich przyczyn oraz skutków. Jest istotne dla udziałowców, ponieważ pokazuje, jak kształtują się ich udziały w majątku firmy. Zestawienie ma określoną strukturę i obejmuje różne składniki kapitału własnego. Na końcu jest podsumowanie wyniku netto, który może być podzielony jako zysk lub pokrycie straty.

Źródło danych

Im bardziej szczegółowe jest zestawienie, tym bardziej będzie ono przydatne. Źródło danych do sporządzenia zestawienia stanowią zapisy kont:

• Kapitał (fundusz) podstawowy
• Kapitał (fundusz) zapasowy
• Kapitał (fundusz) rezerwowy
• Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
• Rozliczenie wyniku finansowego
• Wynik finansowy

Obroty stron kredytowych kont księgi głównej, na której prowadzi się ewidencję zmian kapitału własnego, wskazują na zwiększenie, a obroty stron debetowych - na zmniejszenie.

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym sporządza się według szczegółowego wzoru. Pomimo jego otwartego charakteru, jednostka może pominąć pozycje, które nie pojawiły się w bieżącym lub poprzednim roku obrotowym oraz uzupełnić go o istotne dane, które wystąpiły. Kwestia, które dane zostaną uzupełnione zależy od formy prawnej jednostek.

Cel sprawozdania

Zestawienie zmian w kapitale własnym sporządza się w celu wykazania zmian w strukturze elementów wchodzących w skład kapitału własnego (m.in. w kapitale podstawowym, kapitale zapasowym), oraz ukazania kierunku zmian tych elementów.

"W ramach zestawienia zmian w kapitale własnym ujmuje się:

1. transakcje kapitałowe z właścicielami kapitału (np. emisja kapitału, dywidendy),
2. przychody i koszty bieżącego okresu ujęte, zgodnie z zasadami rachunkowości, bezpośrednio w kapitale własnym (np. skutki aktualizacji majątku finansowego długoterminowego),
3. korekty błędów i korekty z tytułu zmian polityki rachunkowości, czyli przychody i koszty lat poprzednich,
4. niepodzielony wynik finansowy netto lat poprzednich,
5. zysk/stratę bieżącego okresu, czyli przychody i koszty ujęte w rachunku zysków i strat bieżącego okresu". (red. Walińska E., Meritum Rachunkowość, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 1219)

Sprawozdanie to charakteryzuje się tym ze daje bardzo szczegółowy opis tych zmian, ich przyczyn oraz skutków mających wpływ na przepływ kapitału w przedsiębiorstwie (np. skutki zobowiązań bezwarunkowo umorzonych w drodze postępowania ugodowego).

Ukazuje się tu wszystkie zmiany, szczególnie te które nie zostały ujęte w Rachunku zysków i strat.

Jest szczególnie istotne dla udziałowców, ponieważ ilustruje jak w drodze zachodzących zmian w kapitale własnym kształtują się ich udziały w majątku przedsiębiorstwa.

Struktura i opis zestawienia

Schemat uproszczony obejmuje:

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym

• I. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO)
  • - zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości
  • - korekty błędów
• I.a. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO), po korektach
  • 1. Kapitał (fundusz) podstawowy na początek okresu
  • 1.1. Zmiany kapitału (funduszu) podstawowego
  • 1.2. Kapitał (fundusz) podstawowy na koniec okresu
  • 2. Kapitał (fundusz) zapasowy na początek okresu
  • 2.1. Zmiany kapitału (funduszu) zapasowego
  • 2.2. Stan kapitału (funduszu) zapasowego na koniec okresu
  • 3. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na początek okresu - zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości
  • 3.1. Zmiany kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny
  • 3.2. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny na koniec okresu
  • 4. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na początek okresu
  • 4.1. Zmiany pozostałych kapitałów (funduszy) rezerwowych
  • 4.2. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na koniec okresu
  • 5. Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu
  • 5.1. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu
  • 5.2. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach
  • 5.3. Zysk z lat ubiegłych na koniec okresu
  • 5.4. Strata z lat ubiegłych na początek okresu
  • 5.5. Strata z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach
  • 5.6. Strata z lat ubiegłych na koniec okresu
  • 5.7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na koniec okresu
  • 6. Wynik netto
• II. Kapitał (fundusz) własny na koniec okresu (BZ)
• III. Kapitał (fundusz) własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty)

Na samym początku pojawia się pozycja kapitał (fundusz) własny na początek okresu, korygowany o skutki korekt błędów lub zmiany polityki rachunkowości (wykazywane jako zysk/strata z lat ubiegłych). Następnie wykazywany jest stan kapitału własnego, po naniesieniu korekt.

Kolejna część przedstawia informacje o zmianach składników kapitału (funduszu) własnego za bieżący i poprzedni rok obrotowy. Zmiany dotyczą:

• kapitału (funduszu) podstawowego - którego stan wykazywany w zestawieniu jest zgodnym ze stanem wykazywanym w bilansie. Na jego korektę wpływają: należne wpłaty na kapitał, posiadane akcje/udziały na dzień bilansowy.
• kapitału (funduszu) zapasowego - wykazuje się go w zależności od formy prawnej jednostki. W spółkach akcyjnych, z ograniczoną odpowiedzialnością i komandytowo-akcyjnej będzie to kapitał zapasowy; w przedsiębiorstwach państwowych fundusz przedsiębiorstwa; a w spółdzielniach fundusz zasobowy.
• kapitału (funduszu) z aktualizacji wyceny - nie ma charakteru kapitału własnego jednostki. Stanowi go różnica wyceny składników majątkowych, które prezentowane są w bilansie.
• kapitałów (funduszy) rezerwowych - należą do nich kapitały tworzone z zysku netto. Zysk ten musi mieć określone przeznaczenie. Istnieją jednostki, które nie tworzą kapitałów (funduszy) rezerwowych.
• zysku (straty) z lat ubiegłych - nierozdzielony zysk netto lub niepokrytą stratę netto z lat ubiegłych koryguje się o skutki zmian polityki rachunkowości, kwoty korekt pominięć i błędów, stratę na sprzedaży udziałów (akcji własnych) i przedstawia się w tej pozycji.

Zakończenie zestawienia zmian w kapitale własnym stanowi wynik netto, który został wypracowany przez rok obrotowy. Ta pozycja prezentuje przewidywany stan kapitału, który zostanie poddany podziałowi zysku lub pokryciu straty.

Zestawienie zmian w kapitale własnym — artykuły polecane

Sprawozdanie finansowe - informacja dodatkowa — Konto wynikowe — Moment bilansowy — Przychody finansowe — Odpisy aktualizujące należności — Sprawozdania F01 i F02 — Struktura bilansu — Skonsolidowane sprawozdania finansowe — Kapitał zapasowy

Bibliografia

• Adamczyk J. (2011), Zestawienie zmian w kapitale własnym według polskich i międzynarodowych standardów rachunkowości, Prace Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, nr 111
• Buh H. (2012), Czytelność informacji o kapitałach własnych prezentowanych w sprawozdaniu finansowym, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, Nr 262
• Buk H. (2013), Zróżnicowana informacja o dochodach spółki w zależności od stosowanych standardów sprawozdawczości finansowej, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, Nr 278
• Dziuba-Burczyk A. (2003), Podstawy rachunkowości w świetle międzynarodowych standardów, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków
• Sawicki K. (red.) (2004), Rachunkowość finansowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Śnieżek E. (red.) (2004), Wprowadzenie do rachunkowości. Podręcznik z przykładami, zadaniami i testami. Oficyna Ekonomiczna, Kraków
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Walińska E. (red.) (2016), Meritum rachunkowość. Rachunkowość i sprawozdawczość finansowa, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Anna Dorynek, Magdalena Szopa

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.