Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa

Gospodarka konkurencyjna występuje tam, gdzie na rynku [1] wielu dóbr nie ma możliwości kształtowania cen przez sprzedających i kupujących, którzy są cenobiorcami. Rynek natomiast jest cenotwórcą. Każdy podmiot podporządkowuje swoje działania tak, aby osiągnąć swój cel. Celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku [2], który osiąga poprzez sprzedaż dóbr. Aby wytworzyć dane dobra potrzebne są czynniki wytwórcze. [1 s. 108-109]

W teorii neoklasycznej podmioty gospodarcze, cechujące się racjonalnym zachowaniem, dążą do maksymalizacji swojego zadowolenia. Do głównych cech teorii zaliczamy:

• "opis i wyjaśnienie zachowań podmiotów gospodarujących na rynku,
• analiza zjawisk ekonomicznych w krótkim i średnim horyzoncie czasowym, wynikających z perspektywy bezpośrednio osiąganych przez te podmioty wyników,
• zakładanie kierowania się przez jednostki kryterium maksymalizacji interesu własnego, [...]użyteczności jako głównego motywu ich postępowania oraz racjonalności działania,
• pojęcie równowagi jako centralna kategoria i przedmiot zainteresowania"[2 s. 12-18]

W okresie neoklasycyzmu zawężano przedmiot badań, pyzatym skupiano się tylko na motywie działalności, jaką była kalkulacja kosztów i korzyści przedsięwzięcia. W neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa dominuje jedność własności i zarządzania. Oznacz to, że właściciel pełnił funkcję menadżera. Ponadto przyjmowano założenie, że działalność przedsiębiorstwa skupiała się jedynie na osiąganiu jak największego zysku finansowego. Aby go osiągnąć potrzebna była wiedza na temat przepływu funkcji popytu i kosztów. Przedsiębiorstwa działają w określonym czasie, dążąc do realizacji założonego celu.[3 s. 33-34]

Krytyka teorii

Teoria neoklasyczna spotyka się z sporą krytyką naukowców. Głównie zarzuca się jej nierealność wyjściowych osądów, które z punktu widzenia logicznego muszą być prawdziwe, nie spełniających oczekiwań otaczającej gospodarki.

Ponadto jedność własności i zarządzania jest niemożliwa z racji złożoności organizacji.[3 s. 35]

Obrona teorii

Jest wielu naukowców, którzy wbrew faktycznym uchybieniom teorii neoklasycznej, wierzą w jej poprawność. Uzasadniają ją w ten sposób, że nie odrzucamy w niej odtworzenia rzeczywistości empirycznej, lecz uwzględniamy specyfikę okoliczności, wykorzystując ją do rozwiązania bardzo specyficznych problemów. Poza tym teoria zawiera wiele przydatnych reguł w prowadzeniu działalności, które pozwalają skupić się na najbardziej istotnych charakterystykach występującego problemu.[3 s. 40-41]

Zobacz także inne: Teorie przedsiębiorstwa

Krytyka teorii neoklasycznej a alternatywne podejścia zarządzania

Teoria neoklasyczna została skrytykowana za brak uwzględnienia czynników społecznych i ekologicznych. Głównym zarzutem jest skupienie się na maksymalizacji zysków i efektywności ekonomicznej, kosztem innych aspektów, takich jak korzyści społeczne czy ochrona środowiska. Alternatywne podejścia zarządzania, takie jak teoria systemów, teoria zasobów organizacyjnych czy podejście ewolucjonistyczne, stawiają większy nacisk na zrównoważony rozwój i uwzględnienie aspektów społecznych i ekologicznych.

Alternatywne podejścia zarządzania, takie jak teoria systemów, teoria zasobów organizacyjnych czy podejście ewolucjonistyczne, różnią się od teorii neoklasycznej pod wieloma względami. Teoria systemów koncentruje się na analizie organizacji jako kompleksowych systemów, które oddziałują z otoczeniem. Teoria zasobów organizacyjnych skupia się na znaczeniu zasobów w organizacji, takich jak wiedza, umiejętności czy reputacja. Podejście ewolucjonistyczne opiera się na założeniu, że organizacje ewoluują i przystosowują się do zmieniającego się otoczenia.

Alternatywne podejścia zarządzania, w przeciwieństwie do teorii neoklasycznej, uwzględniają czynniki społeczne, ekologiczne i inne aspekty zewnętrzne. Teoria systemów analizuje oddziaływanie organizacji na otoczenie i wpływ otoczenia na organizację. Teoria zasobów organizacyjnych skupia się na wykorzystaniu zasobów w sposób zrównoważony i odpowiedzialny. Podejście ewolucjonistyczne zakłada, że organizacje muszą dostosować się do zmieniającego się otoczenia, uwzględniając aspekty społeczne i ekologiczne.

Praktyczne zastosowanie teorii neoklasycznej w zarządzaniu przedsiębiorstwem

W praktyce zarządzania przedsiębiorstwem, teoria neoklasyczna może być wspierana przez różne narzędzia i techniki. Na przykład, analiza kosztów pozwala na ocenę efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa poprzez identyfikację kosztów i korzyści związanych z różnymi decyzjami. Analiza popytu i podaży pozwala na określenie optymalnej ceny i ilości produktów na rynku. Analiza konkurencji pozwala na ocenę pozycji rynkowej i strategii konkurentów. Podejście do zarządzania ryzykiem pozwala na identyfikację i zarządzanie ryzykiem w przedsiębiorstwie.

Zastosowanie teorii neoklasycznej w praktyce zarządzania przedsiębiorstwem może przynieść różne korzyści. Na przykład, koncentracja na efektywności ekonomicznej może prowadzić do zwiększenia zysków i konkurencyjności przedsiębiorstwa. Analiza kosztów, popytu i podaży, konkurencji oraz zarządzanie ryzykiem pozwala na lepsze podejmowanie decyzji i optymalizację działań przedsiębiorstwa.

Mimo korzyści wynikających z zastosowania teorii neoklasycznej, istnieją również pewne wyzwania i ograniczenia. Na przykład, teoria neoklasyczna często zakłada racjonalne zachowanie aktorów gospodarczych, co może nie odzwierciedlać rzeczywistości. Ponadto, teoria neoklasyczna może nie uwzględniać specyficznych cech przedsiębiorstwa, takich jak kultura organizacyjna czy indywidualne preferencje pracowników. Ponadto, koncentracja na maksymalizacji zysków może prowadzić do ignorowania innych aspektów, takich jak korzyści społeczne czy ochrona środowiska.

Wpływ teorii neoklasycznej na rozwój nowoczesnego zarządzania

Teoria neoklasyczna przyczyniła się do rozwoju zarządzania strategicznego poprzez podkreślenie znaczenia analizy konkurencji, oceny ryzyka i podejmowania strategicznych decyzji. Koncentracja na efektywności ekonomicznej i maksymalizacji zysków wpłynęła na rozwój narzędzi i technik zarządzania strategicznego.

Teoria neoklasyczna miała wpływ na rozwój zarządzania zasobami ludzkimi poprzez podkreślenie znaczenia efektywnego zarządzania pracownikami jako zasobem organizacji. Analiza kosztów pracy, motywacja finansowa i planowanie zasobów ludzkich są elementami zarządzania zasobami ludzkimi, które można powiązać z teorią neoklasyczną.

Teoria neoklasyczna miała również wpływ na rozwój zarządzania jakością. Koncentracja na efektywności ekonomicznej i maksymalizacji zysków skłoniła przedsiębiorstwa do skupienia się na doskonaleniu jakości produktów i usług. Podejście do zarządzania jakością, takie jak system zarządzania jakością ISO, jest często stosowane w przedsiębiorstwach, które opierają się na teorii neoklasycznej.

Teoria neoklasyczna wpłynęła również na rozwój zarządzania innowacjami. Koncentracja na efektywności ekonomicznej i maksymalizacji zysków skłoniła przedsiębiorstwa do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań. Zarządzanie innowacjami, takie jak proces innowacji, zarządzanie portfelem projektów czy komercjalizacja innowacji, są elementami zarządzania innowacjami, które można powiązać z teorią neoklasyczną.

Teoria neoklasyczna miała również wpływ na rozwój koncepcji zarządzania wartością dla klienta, zrównoważonego rozwoju i zarządzania wiedzą. Koncentracja na efektywności ekonomicznej i maksymalizacji zysków skłoniła przedsiębiorstwa do skupienia się na tworzeniu wartości dla klienta, zrównoważonym rozwoju i wykorzystaniu wiedzy jako zasobu organizacji.

Omówienie tych kwestii pozwoli na lepsze zrozumienie teorii neoklasycznej, jej krytyki i alternatywnych podejść zarządzania, a także wpływu teorii neoklasycznej na rozwój nowoczesnego zarządzania.

Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa — artykuły polecane

Finanse przedsiębiorstwa — Szkoła neoklasyczna — Ekonomia menedżerska — Misja i wizja — Racjonalność działania — Cel gospodarowania — Peter Drucker — Plan — Skuteczność

Bibliografia

• Dopfer K. (1982), Ekonomia w przyszłości, PWN, Warszawa
• Solek A. (2003), Neoklasyczna teoria przedsiębiorstwa - krytyka i obrona, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, nr 594
• Stankiewicz W. (2007), Historia myśli ekonomicznej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Urszula Więcek