Bony skarbowe

Bony skarbowe to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa na okres od 1 do 90 dni lub od 1 do 52 tygodni. Ich celem jest pokrycie bieżących potrzeb płatniczych. Są to podstawowe instrumenty finansowe rynku pieniężnego o dużej płynności, których termin wymagalności nie może przekraczać roku. Bony skarbowe są emitowane zazwyczaj w dużych nominałach i biorą udział w transakcji na tzw. rynku blokowym (hurtowym). Nie mają one formy dokumentu i są rejestrowane na rachunkach bonów i kontach depozytowych bonów, które są prowadzone w ramach Rejestru. Bony skarbowe, zwane też wekslami skarbowymi lub dłużnymi papierami wartościowymi Skarbu Państwa są dłużnymi instrumentami finansowymi, którymi obraca się na rynku pieniężnym (W.Dębski, 2001, s. 28). Rentowność bonów skarbowych jest bardzo wrażliwa na wszelkie zmiany, które zachodzą na rynku. Z tego też względu jest to ważny wskaźnik oczekiwań inwestorów. Rynek bonów skarbowych jest bardzo wyczulony na wszelkiego typu informacje i dość szybko reaguje na zmiany w otoczeniu. Z tego względu uważna obserwacja tendencji na tym rynku pomaga w analizie i podejmowaniu odpowiednich decyzji inwestycyjnych.

TL;DR

Bony skarbowe to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, mające na celu pokrycie bieżących potrzeb płatniczych. Są one popularne ze względu na swoją płynność, dochodowość i bezpieczeństwo. W Polsce bony skarbowe są emitowane przez Ministra Finansów i mają formę zapisu elektronicznego. Istnieje rynek pierwotny, na którym odbywają się przetargi, oraz rynek wtórny, na którym mogą uczestniczyć różne podmioty. Bony mają określony termin wykupu, wartość nominalną i dyskontowaną cenę. Emitentem bonów skarbowych w Polsce jest Ministerstwo Finansów.

Funkcje bonów skarbowych

Bony skarbowe mają za zadanie zaspokoić popyt państwa (rządu) na pieniądz oraz ułatwić władzom monetarnych regulowanie podaży pieniądza w gospodarce. Możemy wyróżnić trzy powody, dla których bony skarbowe są jednym z najczęściej nabywanych instrumentów finansowych w ramach rynku pieniężnego:

• płynność
• dochodowość jest ona wyższa w porównaniu z lokatą środków pieniężnych na rachunku bankowym
• bezpieczeństwo związane jest ono z gwarancją uzyskania zainwestowanych środków, ponieważ Minister Finansów, który działa w imieniu Skarbu Państwa jest emitentem

Należą one do papierów krótkoterminowych emitowanych przez Skarb Państwa, których celem jest pokrycie bieżących potrzeb budżetowych oraz zarządzanie płynnością budżetu. Nabywcom bony skarbowe pozwalają na bezpieczne i dość korzystne lokowanie nadwyżek finansowych.

Bony skarbowe w Polsce

W Polsce powrót do systematycznej emisji bonów skarbowych nastąpił w 1991 roku i odbywał się w formie fizycznej. Od roku 1995 obrót bonami został zdematerializowany tzn. bony mają teraz formę zapisu elektronicznego w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych, co umożliwiło rozwój rynku wtórnego.(S. Owsiak., 2015, s. 330) Bony są emitowane przez Ministra Finansów i są to papiery wartościowe na okaziciela o wartości nominalnej 10 tys. PLN. Oprocentowanie bonów jest stałe i mają one charakter dyskontowy.

Rynek pierwotny

Rynek pierwotny bonów skarbowych to oferowanie ich sprzedaży na przetargach, które odbywają się cotygodniowo. Są one wystawiane przez ministra finansów, który pełni funkcję agenta emisji działającego w imieniu Skarbu Państwa, natomiast rynek pierwotny jest obsługiwany przez NBP. Liczba uczestników w przetargu jest ograniczona. Status uczestnika otrzymują te instytucje, które w poprzednim kwartale zakupiły 0,2% ogółu wyemitowanych bonów skarbowych. Minister finansów po danym dniu przetargu, zbiera oferty i ustala oprocentowanie bonów skarbowych, jakim jest dyskonto.

Przyjmuje się zasadę, że stopa procentowa (dyskontowa) od weksli skarbowych jest wyższa niż oficjalna stopa dyskontowa, przy czym jest ona niższa od stopy procentowej obowiązującej przy bieżącym wykupywaniu weksli (S. Owsiak., 2015, s. 330)

Rynek wtórny

Rynek wtórny nie ma ograniczeń do uczestniczących w nim podmiotów, dlatego też jego uczestnikami mogą być banki, instytucje niefinansowe i gospodarstwa domowe. Rynek wtórny jest uznawany za rynek międzybankowy, gdyż występują tu bardzo wysokie kwoty transakcji.

Limit przyrostu z tytułu emisji bonów skarbowych jest corocznie zapisywany w ustawie budżetowej. Bony potwierdzają powstanie zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu zaciągnięcia długu oraz uprawniają ich nabywców do odsetek oraz wykupu tych papierów wartościowych w określonym czasie.

Cechy bonów skarbowych

Bon skarbowy można scharakteryzować poprzez:

• termin wykupu - dzień, w którym emitent musi dokonać wykupu, czyli Skarb Państwa zwraca dług posiadaczowi bonu skarbowego. Termin zapadalności bonu wynosi od 1 do 52 tygodni. W Polsce bony skarbowe najczęściej są emitowane na okres 13 tygodni, 26 tygodni, 39 tygodni i 52 tygodni,
• wartość nominalna - wartość, którą Skarb Państwa wypłaca posiadaczowi w terminie wykupu; Wartość nominalna jednego bonu wynosi 10 000 złotych (dziesięć tysięcy złotych) (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 sierpnia 2013 r. w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych, paragraf 4)
• cena bonu skarbowego - jako, że bon skarbowy jest papierem dyskontowym to charakteryzuje się niższą ceną zakupu niż wynosi wartość nominalna bonu. Różnica między wartością nominalną, którą płaci emitent w dniu wykupu, a ceną zakupu przez inwestora, nosi nazwę dyskonta, które stanowi zysk inwestora.

Bon skarbowy uważany jest za instrument wolny od ryzyka, w szczególności wolny jest od dwóch rodzajów ryzyka, którymi są:

• ryzyko niedotrzymania warunków umowy - z uwagi na to, iż emitentem jest Skarb Państwa, ryzyko to w zasadniczej formie nie istnieje,
• ryzyko ceny - jest to ryzyko, które nie występuje, w przypadku, gdy bon skarbowy jest trzymany do terminu jego wykupu (posiadacz otrzymuje znaną mu wcześniej wartość nominalną); ryzyko to może pojawić się, gdy inwestor chce sprzedać bon przed terminem wykupu. Wartość takiego bonu ustala rynek.

Emitenci bonów skarbowych

"Ważnym emitentem papierów wartościowych jest rząd. Uzyskane tą drogą środki są przeznaczone na finansowanie deficytu budżetowego i obsługę długu publicznego".

Emitentem bonów skarbowych jest Ministerstwo Finansów. Reprezentuje ono Skarb Państwa. Jednak wprowadzeniem ich do obrotu zajmuje się już inna jednostka. Odpowiada za to bank centralny. "Organizuje on fixing za pomocą pełnomocnika - BondSpot SA. Uczestnik przetargu podaje nominalną wartość bonów, które chce zakupić, oraz ich proponowaną cenę, z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku. Oprocentowanie bonów skarbowych stanowi dyskonto ustalone na przetargu, a zaakceptowane przez Ministra Finansów. Jeżeli zapłata nie nastąpi najpóźniej trzeciego dnia roboczego po dniu rozliczenia przetargu, to uważa się, że odstąpiono od nabycia bonów skarbowych".

Bony skarbowe — artykuły polecane

Instrumenty rynku pieniężnego — Weksel skarbowy — Obligacje skarbowe — Rynek pieniężny — Certyfikat depozytowy — Obligacje — Obligacje korporacyjne — Agregat M2 — Obligacje rządowe

Bibliografia

• Cichy J. (2015), Bank jako klient profesjonalny na rynku obligacji skarbowych - analiza aktywności wybranych banków komercyjnych w Polsce, Zeszyt naukowy Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice
• Dębski W. (2005), Rynek finansowy i jego mechanizmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Dziawgo D. (2012), Rynek finansowy: istota - instrumenty - funkcjonowanie, Stowarzyszenie księgowych w Polsce, Warszawa
• Kozioł W. (2005), Stała potencjalnego wzrostu w rachunku kapitału ludzkiego, nr 19
• Kucharska-Stasiak E. (2006), Ryzyko inwestowania na rynku nieruchomości, Studia i materiały Towarzystwa Naukowego Nieruchomości, vol 14, nr 1
• Owsiak S. (2015), Finanse, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Piontek K. (1999), Modelowanie struktury stóp procentowych na rynku polskim, Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 sierpnia 2013 r. w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych Dz.U. 2013 poz. 1088
• Śliwa J. (2011), Finanse. Podręcznik dla studentów studiów licencjackich, Wszechnica Polska Szkoła Wyższa TWP, Warszawa

Autor: Jan Laufer, Anna Chmielarska, Manuela Kułak

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.