Giełda towarowa

Giełda towarowa jest to najwyżej zorganizowany rynek formalny, na którym w określonym czasie i miejscu dochodzi do przeciwstawienia się podaży i popytu oraz do kupna i jednoczesnej sprzedaży towarów masowych. Towary masowe są wysoce ujednolicone pod względem jakości.Właśnie giełdy towarowe dostarczają informacji na temat tendencji dotyczących popytu oraz podaży tych towarów jak i długoterminowych tendencji cenowych.

Na giełdach dokonuje się obrotu towarami na wielką skalę.Z punktu widzenia organizacyjnego giełda oparta jest na zasadach członkostwa a liczba jej członków jest ograniczona. Za cel giełdy uznaje się usprawnienie obrotu krajowego i międzynarodowego.Giełda jest również uważana za narzędzie kształtowania koniunktury. Giełdy towarowe dzielimy na korporacyjne czyli organizowane przez zrzeszenie kupców lub samorząd miejski i organizowane przez państwo.Zasady każdej giełdy określa statut. Jeżeli giełda jest organizowana przez państwo otrzymuje statut ustawowy, jeśli ma charakter korporacyjny to statut giełdy jest zatwierdzany przez organ państwowy. Statut określa sposób uzyskiwania i tracenia prawa do bycia członkiem, rozstrzygania sporów, sposoby ustalania i ogłaszania kursów, sposób przeprowadzania sesji, jednostki transakcyjne itp.

TL;DR

Giełda towarowa to zorganizowany rynek, na którym odbywa się handel masowymi towarami. Giełdy dostarczają informacji o trendach cenowych i popycie. Giełdy towarowe dzieli się na korporacyjne i organizowane przez państwo. Transakcje na giełdzie mogą być rzeczywiste, spekulacyjne terminowe lub zabezpieczające. Na giełdzie uczestniczą członkowie, niepełni członkowie, maklerzy i goście. Giełdy mają własną organizację i sesje odbywają się według określonych zasad. Na giełdach obowiązują jednostki sprzedażowe i określone rodzaje towarów. Na zakończenie dnia transakcje są rejestrowane i informacje przekazywane do agencji informacyjnych. Największe giełdy towarowe na świecie znajdują się w różnych krajach, m.in. w USA, Japonii i Niemczech.

Historia giełd towarowych

Początki giełd towarowych sięgają XVI wieku. Jako pierwsze były organizowane w północnych Włoszech a z nich przeniosły się do innych handlowych centrów europejskich. Ich największy rozwój przypada na koniec XIX i początek XX wieku. Do największych giełd w Polsce należą: Giełda Poznańska Towarowa, Giełda Galicyjska w Tarnowie i Warszawska Giełda Towarowa. W Polsce giełda towarowa może być prowadzona wyłącznie przez spółkę a na ich prowadzenie potrzebne jest zezwolenie.

Rodzaje giełd

Giełdy można klasyfikować:

ze względu na przedmiot obrotu:

• giełdy towarowe
• giełdy pieniężne
• giełdy usług

ze względu na znaczenie:

• giełdy o zasięgu międzynarodowym
• giełdy o zasięgu wewnątrzkrajowym

ze względu na rodzaj przeprowadzanych transakcji:

• giełdy przeprowadzające transakcje gotówkowe
• giełdy przeprowadzające transakcje terminowe

ze względu na formę prawną:

• giełdy organizowane przez państwo
• giełdy korporacyjne

ze względu na dostęp do członkostwa:

• giełdy otwarte
• giełdy zamknięte

ze względu na zakres dokonywanych operacji:

• giełdy obracające wieloma różnorodnymi przedmiotami tego samego typu (np. giełdy towarowe)
• giełdy obracające określonymi przedmiotami lub towarami pewnej grupy (tzw. giełdy wyspecjalizowane: cukrowe, zbożowe, metali, bawełny, kawy)

ze względu na techniki zawierania transakcji:

• giełdy open outcry
• giełdy elektroniczne
• giełdy o mieszanych technikach zawierania transakcji

Przedmioty obrotu

Nie wszystkie towary mogą być przedmiotem obrotu giełdowego. Towar musi spełniać kilka warunków.Do tych warunków zalicza się:

• jednorodność towaru
• możliwość wystandaryzowania
• masowość pod względem podaży i popytu
• trwałość towarów;

Dzięki nazwom i znakom określającym standard towarów nie ma przymusu ani potrzeby oglądania towarów przed ich zakupem ani też przedstawiania przedmiotów in natura w pomieszczeniu giełdy.

Do towarów będących przedmiotem obrotu giełd towarowych należą:

• produkty roślinne m.in.:pszenica, jęczmień, owies, proso, kukurydza, żyto, nasiona roślin oleistych (soja, orzeszki ziemne, konopie, słonecznik), tłuszcze roślinne, kakao, kawa, cukier,
• bawełna, juta, kauczuk,
• metale m.in. aluminium, cynk, miedź, ołów, nikiel, srebro, wolfram
• chemikalia np. alkohol etylowy i metylowy, kamfora, gliceryna, soda kaustyczna
• materiały pędne
• smary

Aby ułatwić obrót towarów stworzone zostały określone jednostki sprzedażowe. Najmniejszą jednostkę stanowi jeden kontrakt. W przypadku poszczególnych dóbr objętych obrotem giełdowym jak i giełd kontrakt stanowi inna ilość wystandaryzowanego dobra. Na przykład w przypadku giełdy nowojorskiej jeden kontrakt bawełny składa się ze 100 bel bawełny o wadze 500 lbs (czyli około 25 ton)

Transakcji na giełdzie towarowej

Transakcje na giełdzie mogą przeprowadzać wszyscy zainteresowani.Transakcje giełdowe jednak najczęściej zawierane są przez pośredników, nie ma więc konieczności obecności nabywców, a funkcjonowanie giełdy opiera się na kupnie-sprzedaży na zlecenie. Handel giełdowy odbywa się według ściśle określonych zasad zw. uzansami giełdowymi, właściwych dla przedmiotów zamiennych, jakimi są giełdy. Język giełdowy jest językiem sztucznym, o ściśle ustalonym znaczeniu sygnałów. Kursy giełdowe można znaleźć w biuletynach giełdowych zwanych cedułami giełdowymi. Na większości giełd zawiera się trzy rodzaje transakcji:

• transakcje rzeczywiste (efektywne)
• transakcje spekulacyjne terminowe
• transakcje zabezpieczające

Uczestnicy giełdy

• członkowie - mają prawo do całkowitego wykorzystania udogodnień jakie zapewniane są przez giełdę. Członkowie muszę uiścić opłatę na rzecz giełdy. Najważniejszym obowiązkiem wiążącym się z członkostwem na giełdzie jest warunek wypłacalności finansowej.
• niepełni członkowie giełdy - mają znacznie ograniczone prawa w porównaniu z pełnymi członkami giełdy, ale również zakres ich obowiązków też jest mniejszy. Niepełnym członkom nie przysługują upusty i zniżki, z których mogą korzystać pełni członkowie giełdy.
• maklerzy (brokerzy) - pośredniczą oni w zawieraniu transakcji. Mają obowiązek posiadać zgodę giełdy do wejścia na parkiet i dokonywania tam transakcji.
• goście - mogą przeprowadzać transakcje za pośrednictwem członków lub maklerów.

Organizacja giełdy i przebieg sesji

Giełdy posiadają osobowość prawną oraz swe działanie opierają o statut i regulamin. W regulaminie każdej giełdy towarowej określony jest przebieg sesji giełdowej, rodzaje transakcji, które zostały zawarte oraz typy zleceń jakie inwestor może złożyć. Najczęściej sesje giełdowe mają miejsce 5 dni w tygodniu, zdarza się, że na niektórych giełdach sesje odbywają się dwa razy dziennie. Rady zarządzające lub rady dyrektorów odpowiedzialne są zwykle za kierowanie giełdą. Zazwyczaj przy giełdzie pracuje parę komisji, w skład których wchodzą członkowie giełdy. Komisje te odpowiedzialne są za merytoryczny oraz doradczo-kontrolny nadzór nad odpowiednimi departamentami giełdy. Rozpoczęcie i zakończenie handlu na giełdzie jest sygnalizowane poprzez głośny sygnał dźwiękowy. Na parkiecie giełdowym w specjalnie wyznaczonych miejscach zwanych ringami lub pitami dochodzi do zawarcia operacji giełdowych. Każda giełda w swojej hali posiada różne sekcje. Ich ilość zależy od typów produktów handlowych. Centrum każdej sesji zawiera pit lub ring. Pitem nazywa się podwyższenie o kształcie ośmiokąta. Osoby odpowiedzialne za przeprowadzanie transakcji znają swoje miejsce, ponieważ każda pozycja w ośmiokącie ma swoją rangę. W pitach dokonuje się handlu aktywami o dużych wolumenach obrotów. Ringi natomiast służą instrumentom o mniejszych wolumenach obrotów. Tylko osoby upoważnione mogą znajdować się w ringu. W tym miejscu zawierać transakcje mogą jedynie wybrani członkowie giełdy oraz maklerzy. Makler to osoba zaprzysiężona przez daną giełdę, dlatego musi spełniać warunki występujące w jej statucie. Po zawarciu umowy maklerzy wrzucają swoje karty w stronę stanowiska rejestratora. Tam z kolei są rejestrowane wszystkie transakcje zawierane w pitach i ringach, a następnie wprowadzane do systemu informatycznego. Informacje z systemu przekazywane są z kolei do agencji informacyjnych (np. Reuters czy Bloomberg). Biura maklerskie wynajmują pomieszczenia (boxy) znajdujące się pod ścianami, w których otrzymują zlecenia od klientów. Maklerzy za pośrednictwem posłańców przekazują je dalej na pity lub ringi. Na zakończenie dnia zbiera się komisja notowań i informuje o cenach, po jakich w danym dniu zawarto transakcje w tzw. cedułach giełdowych. Nad uczciwością i prawidłowością wykonania zawartych zobowiązań czuwa działająca przy giełdach izba rozrachunkowa. Każdy makler musi przedstawić w izbie transakcje, których dokonał.

Największe giełdy towarowe na świecie

• Unia Europejska European Exchange (EUREX)
• Unia Europejska EURONEXT
• Francja Marche a Terme International de France (MATIF)
• Hongkong Hongkong Futures Exchange (HKFE)
• Japonia Tokyo International Financial Futures Exchange (TIFFE)
• Japonia Tokyo Commodity Exchange (TOCOM)
• Niemcy Deutsche Termin Börse (DTB)
• Rosja Moscow Interbank Currency Exchange (MICEX)
• Singapur Singapore International Monetary Exchange (SIMEX)
• USA Chicago Board of Trade (CBOT)
• USA Chicago Mercantile Exchange (CME)
• USA Chicago Board Options Exchange (CBOE)
• USA New York Mercantile Exchange (NYMEX)
• USA New York Cotton Exchange (NYCE)
• Szwajcaria Swiss Options & Financial Futures Exchange (SOFFEX)
• Wielka Brytania London International Financial Futures and Options Exchange (LIFFE)
• Wielka Brytania London Metal Exchange (LME)
• Szwecja Stockholmborsen AB (OMLX)

Giełda towarowa — artykuły polecane

Giełda — Amerykański certyfikat depozytowy — Aukcja — Aukcja holenderska — Kwit depozytowy — Gra giełdowa — Operacje walutowe — Uczestnik giełdy — Rynek giełdowy

Bibliografia

• Bliźniak D., Gontarski L. (1996), Giełda towarowa, Wydawnictwo Książkowe Linia, Warszawa
• Borowski B. (2006), Giełdy towarowe
• Drewiński M. (1997), Giełdy towarowe, Wydawnictwo PWE, Warszawa
• Drewiński M. (2007), Podstawy inwestowania na giełdach towarowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
• Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych. Dz.U. 2000 nr 103 poz. 1099

Autor: Magdalena Bojarzyńska, Michał Mędrek