Zapas bezpieczeństwa

Zapas bezpieczeństwa - (eng: safety stock) - jest to ilość towaru magazynowanego przez przedsiębiorstwo, w celu zabezpieczenia jednostki przed niekorzystnymi wpływami zmiennego otoczenia. Jest to zapas, który musi zaspokoić potrzeby organizacji w okresie od złożenia zamówienia do czasu dostarczenia niezbędnych składników majątku i przygotowania ich do sprzedaży (produkcji w przypadku materiałów w przedsiębiorstwie produkcyjnym). Ma on za zadanie chronić przedsiębiorcę przed nieoczekiwanymi zmianami popytu na wyroby lub opóźnieniami związanymi z dostarczeniem towarów. Zapas ten ma za zadanie zachować zdolność przedsiębiorcy do zaspakajania popytu na towary w czasie od złożenia zamówienia aż do dostawy, bądź w przypadku przedsiębiorstwa produkcyjnego zapewnić ciągłość produkcji. Zapas bezpieczeństwa powiększa zapasy istniejące w przedsiębiorstwie wyliczane na podstawie prognozy popytu lub średniego popytu i średniego czasu realizacji zamówienia.

TL;DR

Zapas bezpieczeństwa to ilość towaru magazynowanego przez przedsiębiorstwo w celu zabezpieczenia przed niekorzystnymi wpływami zmiennego otoczenia. Wyznacza się go na podstawie punktu składania zamówienia, zapasu wynikającego z popytu i zapasu bezpieczeństwa. Zapas bezpieczeństwa ma za zadanie chronić przedsiębiorcę przed nieoczekiwanymi zmianami popytu lub opóźnieniami w dostawach. Istnieje dualizm pojęcia, ponieważ z jednej strony zwiększa koszty, a z drugiej strony chroni przed ryzykiem. Odpowiedni dobór poziomu zapasu bezpieczeństwa ma wpływ na strategiczną pozycję przedsiębiorstwa na rynku. Głównymi powodami zwiększania zapasu bezpieczeństwa są wzrost kosztu braku zapasu, wzrost niepewności co do popytu, opóźnienia w dostawach i wzrost cen. Ograniczanie zapasu bezpieczeństwa jest argumentowane wysokimi kosztami utrzymywania zapasów i stabilnością popytu i dostawców.

Metody wyznaczania zapasu

• s - punkt składania zamówienia
• m - zapas wynikający z popytu
• B - zapas bezpieczeństwa

$s=m+B$

Wartości odnoszą się oczywiście do okresu t - czyli okresu pomiędzy złożeniem a realizacją zamówienia. Zapas bezpieczeństwa B jest pochodną starań przedsiębiorcy o niedopuszczenie do sytuacji braku zapasu i jest zależny od poziomu serwisu który wskazuje prawdopodobieństwo że zamówienia złożone przez klientów w czasie t nie przekroczą poziomu s. Ponieważ zakładamy że czynnik losowy ma rozkład normalny zapas bezpieczeństwa będzie równy:

$b=z*sl$

gdzie:

z - współczynnik który odczytujemy z tabelki dystrybuanty rozkładu normalnego (szukamy wartości poziomu serwisu która nas interesuje np. chcemy by prawdopodobieństwo nie wystąpienia braku zapasu wyniosło 95% - szukamy wartości > lub równej 0.95 i odczytujemy wartość zmiennej z sumując wartości z osi pionowej i poziomej tabelki przykład: dla 90% z = 1,29)

sl - odchylenie standardowe

Z jest więc krotnością odchylenia standardowego. Sumując zapas bezpieczeństwa jest pewną krotnością odchylenia standardowego którą dodajemy do przeciętnego zapotrzebowania by przy założonym przez nas poziomie serwisu wykluczyć możliwość powstania niedoboru.

Istota i problematyka zapasu bezpieczeństwa

Warto zwrócić uwagę na dualizm pojęcia z punktu widzenia przedsiębiorcy. Z jednej strony zapas bezpieczeństwa wiąże się bezpośrednio z "niepotrzebnym" kosztem. Otóż przedsiębiorcy musi zainwestować środki w zakup towarów (materiałów i wyrobów gotowych w przedsiębiorstwie produkcyjnym), które praktycznie nie są konieczne do prowadzenia bieżącej działalności handlowej (czy też produkcyjnej). Ponadto, musi liczyć się z dodatkowymi kosztami magazynowania tego towaru, wyrobu, materiału. Nie możemy również zapomnieć o koszcie ryzyka związanego ze starzeniem się zapasów w przypadku niektórych branż czy specyficznym rodzajem wyrobów. Jednak czy na pewno koszty te zostały słusznie wyżej nazywane "niepotrzebnymi" ? W przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych największą obawę budzi problem zatrzymania linii produkcyjnej z powodu wyczerpania zapasów (nazwane przez prof. Stanisława Kasiewicza kosztami niedoboru zapasów). Koszty takiego zdarzenia są nieporównywalnie większe od kosztów wyżej wymienionych. Rosną one wraz ze wzrostem wielkości produkcji przedsiębiorstwa. Dodatkowo zachodzi obawa niedostarczenia odpowiedniej ilości wyrobów gotowych na czas (w przypadku kontraktów terminowych wiąże się to z dodatkowymi karami finansowymi), bądź w najlepszym wypadku wzrostu kosztu utraconych korzyści (związanych np. z niewykorzystaną możliwością sprzedaży większej ilości dóbr niż planowano).

Podsumowując, problematyka ustalenia optymalnego dla odpowiedniego przedsiębiorstwa poziomu zapasu bezpieczeństwa jest procesem wielopłaszczyznowym zawierającym nie tylko analizę wewnętrzną jednostki, ale także trendy rynkowe i otoczenie przedsiębiorstwa. Im większa firma tym głębsza problematyka problemu. W mniejszych firmach wystarczy zdrowy rozsądek i umiejętność wyczucia sytuacji. Należy jednak pamiętać, że właściwy dobór tego poziomu zapasu może mieć wpływ na strategiczną pozycję jednostki na rynku.

Głównymi powodami zwiększania zapasu bezpieczeństwa są

• wzrost kosztu braku zapasu,
• wzrost niepewności co do poziomu popytu,
• rosnące ryzyko wystąpienia opóźnień w dostawach,
• zagrożenie wzrostu cen zamawianych dóbr.

Głównym argumentem za ograniczaniem zapasu bezpieczeństwa jest duży koszt utrzymywania zapasów oraz stabilne zachowywanie się popytu oraz dostawców towarów (bardzo duża terminowość dostaw, stały popyt bez większych odchyleń).

Zapas bezpieczeństwa — artykuły polecane

Optymalna wielkość zamówienia — Analiza make-or-buy — Podatność logistyczna — Gospodarowanie zapasami — Optymalizacja powiązań transportowych — Długi okres — Zdolność produkcyjna — Ryzyko cenowe — Gospodarka magazynowa — Prognoza długoterminowa

Bibliografia

• Baran J., Wysokiński M., Jałowiecki P. (2011), Rozwiązania w zakresie sterowania zapasami w wybranych branżach agrobiznesu, Logistyka-nauka. Logistyka, Nr 2
• Bozarth C., Handfield R. (2007), Wprowadzenie do zarządzania operacjami i łańcuchem dostaw, Helion, Gliwice
• Dermout D., Weiss W. (2002), Logistyczne sterowanie zapasami-komputerowe wspomaganie decyzji, Elastyczne łańcuchy dostaw-koncepcje, doświadczenia, wyzwania, materiały konferencyjne Logistics
• Kasiewicz S. (1996), Zarządzanie zapasami w przedsiębiorstwie, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
• Krawczyk S. (2001), Metody ilościowe w logistyce (przedsiębiorstwa), C.H. Beck, Warszawa
• Rosell L. (2014), Techniki zakupu, BL Info Polska, Szczecin
• Skowronek C., Sarjusz-Wolski Z. (2012), Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa
• Szymonik A. (red.) (2013), Zarządzanie zapasami i łańcuchem dostaw, Difin, Warszawa

Autor: Bartłomiej Leśniowski, Mateusz Marek