Dochody budżetowe

Dochody budżetu państwa to środki pieniężne pobierane od podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych przez państwo lub odrębny organ samorządu terytorialnego w celu realizacji wydatków na cele państwowe (dostarczanie dóbr publicznych, wykonywanie zadań wynikających z celów różnych gałęzi polityki państwa).

Istotnym jest, że nie wszystkie środki pobierane przez organy państwowe są dochodami budżetowymi. Istnieją wpływy o charakterze zwrotnym, będące przychodami. Służą one finansowaniu deficytu budżetowego. Do przychodów zalicza się również przychody jednostek organizacyjnych (np. zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, funduszy celowych) oraz przychody osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych (np. szkół wyższych, instytucji kulturalnych).

TL;DR

Artykuł omawia różne rodzaje i kategorie dochodów budżetu państwa. Dochody budżetowe mogą być podzielone ze względu na kryteria ekonomiczne, prawne i organizacyjne. Istnieje również podział na dochody podatkowe i niepodatkowe oraz dochody krajowe i zagraniczne. Dochody budżetowe są pobierane od podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych w celu finansowania wydatków państwowych.

Dochody budżetu państwa

W rozumieniu Ustawy o Finansach Publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. dochodami podatkowymi i niepodatkowymi budżetu państwa są(art. 111 Ustawy o Finansach Publicznych):

• podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych,
• cła,
• wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa;
• wpłaty z tytułu dywidendy;
• wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;
• wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych;
• dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej,
• dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;
• odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej,
• odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;
• odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych,
• grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;
• spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;
• dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. a i b, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;
• inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych,
• środki europejskie i środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. a i b, na realizację projektów pomocy technicznej oraz środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. c i d oraz pkt 6, po ich przekazaniu na rachunek dochodów budżetu państwa,
• odsetki wykupywane przez nabywców obligacji skarbowych lub nadwyżka wynikająca z różnicy pomiędzy ceną emisyjną a wartością nominalną zbywanych obligacji skarbowych.

Podział dochodów budżetowych

Występuje podział dochodów budżetowych ze względu na kryteria:

• ekonomiczne,
• prawne,
• organizacyjne.

Kryterium ekonomiczne

Kryterium ekonomiczne przedstawia podział dochodów według źródeł i charakteru ich pochodzenia. Podstawowym źródłem pochodzenia dochodów publicznych jest PNN (Produkt narodowy netto). Według kryterium ekonomicznego dochody budżetowe można podzielić na dochody:

• pierwotne, wtórne,
• rzeczywiste, rozliczeniowe.

Dochody rozliczeniowe występują gdy ruch pieniądza nie oznacza ruchu wartości materialnej. Są one regulowane przez prawo finansowe, nie podlegają regułom rynkowych. Charakterystyczną cechą dochodów rozliczeniowych jest brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego, który otrzymuje środki pieniężne od innego podmiotu.

Kryterium prawne

Podział dochodów budżetowych według kryterium prawnego:

• bezzwrotne i zwrotne,
• odpłatne i nieodpłatne,
• przymusowe i dobrowolne,
• zasadnicze i uboczne.

Zwrotne dochody budżetowe obejmują np. pożyczki krajowe i zagraniczne (obowiązek spłaty przez Skarb Państwa) oraz lokaty. Bezzwrotne dochody budżetowe to np. wpływy z podatków, ceł i opłat (brak świadczenia zwrotnego ze strony państwa na rzecz obywateli); z własnej działalności gospodarczej, składki, dary i kary.

Do nieodpłatnych dochodów budżetowych zalicza się: podatki, cła, składki, dary i kary. Nieodpłatne dochody budżetowe dominują w strukturze dochodów. Jednakże widoczne jest znaczenie odpłatnych dochodów budżetowych, które obejmują: pożyczki, opłaty i lokaty.

Dochody dobrowolne stanowią uzupełnienie dochodów przymusowych, stanowią je pożyczki, dary i lokaty. Zazwyczaj występują w formie darów pieniężnych lub towarowych. Przymusowe dochody budżetowe obejmują: podatki, opłaty, cła, składki i kary.

Do zasadniczych, czyli fiskalnych dochodów budżetowych zalicza się: podatki, opłaty, cła i składki. Do ubocznych, czyli pozafiskalnych dochodów budżetowych zalicza się: kary, dary, pożyczki i lokaty.

Kryterium organizacyjne

Organizacyjne kryterium wyodrębnia:

• dochody gromadzone przez organy centralne,
• dochody gromadzone przez organy samorządu terytorialnego.

Inne podziały

Dochody budżetu państwa można również podzielić na:

1. Podatkowe i niepodatkowe:

• podatkowe - dochody z podatków pośrednich oraz podatków bezpośrednich,
• niepodatkowe - głównie opłaty, wpływy z cel, dywidenda, wpłaty z zysku NBP, grzywny, mandaty i inne kary pieniężne.

2. Krajowe i zagraniczne:

• krajowe - podatki, cła,
• zagraniczne - zagraniczne pożyczki, odsetki od udzielonych pożyczek.

Dochody budżetowe — artykuły polecane

System finansów publicznych — Finanse publiczne — Budżet — Skarb Państwa — Obowiązki informacyjne względem GUS — Rachunkowość podatkowa — Przychody — Opłata skarbowa — Uchwała budżetowa

Bibliografia

• Denek E., Wierzbicki J., Sobiech J., Wolniak J. (2009), Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kotlińska J. (2009), Dochody własne jednostek samorządu terytorialnego w Polsce, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, rok LXXI, zeszyt 3
• Lubimow-Burzyńska I. (2014), Finanse publiczne, Zielona Góra
• Maćkowiak E. (2013), Dochody budżetowe jednostek samorządu terytorialnego na przykładzie gminy Pawłowice, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 786
• Osiatyński J. (2006), Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240
• Wernik A. (2014), Finanse publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Marta Rychlak, Kinga Armatys