Świadectwo energetyczne: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Zarządzania
m (Infobox update) |
m (cleanup bibliografii i rotten links) |
||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Świadectwo energetyczne''' - termin wprowadzony w polskim ustawodawstwie z dniem 1 stycznia 2009 roku, jako [[wdrożenie]] dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy ''([[Dyrektywa]] 93/76/EEC w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków)''. Jej celem była poprawa sprawności energetycznej budynków, wdrożenie działań służących '''zrównoważonemu rozwojowi''' i dbaniu o środowisko naturalne, a także pomogła inwestorom, zwrócić się w kierunku nowoczesnych technologii w budownictwie energooszczędnym. | |||
==TL;DR== | |||
Świadectwo energetyczne jest wymaganym dokumentem dla budynków w Polsce od 2009 roku. Jego celem jest poprawa efektywności energetycznej budynków i ochrona środowiska. Dyrektywa Unii Europejskiej określa wymogi dotyczące koncesjonowania sprawności energetycznej budynków, cenników poboru energii oraz audytów energetycznych. Właściciele budynków muszą sporządzić świadectwo, które zawiera informacje o charakterystyce energetycznej budynku. Świadectwo jest ważne przez 10 lat i może być sporządzone przez osoby spełniające określone wymogi. Ocena energetyczna jest podstawą do sporządzenia świadectwa i przypisuje budynkowi odpowiednią klasę energetyczną. | |||
==Dyrektywa i jej główne wymogi== | |||
Ostatnie lata skupiają oczy wspólnoty Unii Europejskiej na tematach dotyczących ochrony środowiska. Skutkiem zwrócenia się ku środowisku, było podpisanie '''dyrektywy''' 93/76/EEC w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków. [[Dokument]] ten obliguje państwa członkowskie między innymi do: | |||
== Dyrektywa i jej główne wymogi == | |||
Ostatnie lata skupiają oczy wspólnoty Unii Europejskiej na tematach dotyczących ochrony środowiska. Skutkiem zwrócenia się ku środowisku, było podpisanie '''dyrektywy''' 93/76/EEC w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków. Dokument ten obliguje państwa członkowskie między innymi do: | |||
:* wprowadzenia odpowiednich wymogów w postaci, '''koncesjonowania''' sprawności energetycznej budynków, | :* wprowadzenia odpowiednich wymogów w postaci, '''koncesjonowania''' sprawności energetycznej budynków, | ||
:* wprowadzenie '''cenników''' poboru ciepłej wody czy ogrzewania i klimatyzowania, opartego na rzeczywistym poborze, | :* wprowadzenie '''cenników''' poboru ciepłej wody czy ogrzewania i klimatyzowania, opartego na rzeczywistym poborze, | ||
:* wprowadzenia nadzoru i '''kontroli''' nad sprawnością i użytkowaniem kotłów grzewczych, | :* wprowadzenia nadzoru i '''kontroli''' nad sprawnością i użytkowaniem kotłów grzewczych, | ||
:* wprowadzeniu wymogu sporządzania '''audytu energetycznego''' w przypadku przedsięwzięć budowlanych zużywających znaczne ilości energii, | :* wprowadzeniu wymogu sporządzania '''audytu energetycznego''' w przypadku przedsięwzięć budowlanych zużywających znaczne ilości energii, | ||
:* stosowania technologii zabiegających utratą ciepła, zatrzymywaniu energii w budynkach a także obniżaniu zapotrzebowania na nią (kolektory słoneczne, systemy fotowoltaiczne, rekuperatory, pompy ciepła), | :* stosowania technologii zabiegających utratą ciepła, zatrzymywaniu energii w budynkach a także obniżaniu zapotrzebowania na nią (kolektory słoneczne, systemy fotowoltaiczne, rekuperatory, pompy ciepła), | ||
:* popularyzację systemów wykorzystujących '''alternatywne źródła''' do wytwarzania energii elenktycznej;<ref>Bogacki M., Osicki A. (2011), '' Termomodernizacja w świetle dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynku'', Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Katowice</ref> | :* popularyzację systemów wykorzystujących '''alternatywne źródła''' do wytwarzania energii elenktycznej;<ref>Bogacki M., Osicki A. (2011), '' [[Termomodernizacja]] w świetle dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynku'', [[Fundacja]] na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Katowice</ref> | ||
== Zasady sporządzania i charakterystyka świadectwa == | <google>n</google> | ||
Koniecznością sporządzania takiego dokumentu, zobowiązani są '''właściciele''' oraz '''zarządcy budynku''' bądź jego części. Okoliczności oraz wytyczne związane z jego sporządzaniem określa ustawa wraz z rozporządzeniem. Obejmują one między innymi: | |||
:* Obowiązek sporządzania świadectwa energetycznego dotyczy momentu sprzedaży, modernizacji, budowy nowego budynku, ale także wynajmu budynku lub jego części, | ==Zasady sporządzania i charakterystyka świadectwa== | ||
:* Konieczność umieszczenia kopii świadectwa w budynku, którego powierzchnia użytkowa przekracza 500m2 i wykorzystywana jest na potrzeby świadczenia usług na rzecz osób fizycznych, gospodarstw domowych oraz innych pomiotów. | Koniecznością sporządzania takiego dokumentu, zobowiązani są '''właściciele''' oraz '''zarządcy budynku''' bądź jego części. Okoliczności oraz wytyczne związane z jego sporządzaniem określa [[ustawa]] wraz z rozporządzeniem. Obejmują one między innymi: | ||
:* Dane, które powinny być zawarte w świadectwie opiewają:" dane identyfikacyjne budynku lub części budynku; charakterystykę energetyczną budynku lub części budynku; zalecenia określające zakres i rodzaj robót budowlano-instalacyjnych, które poprawią charakterystykę energetyczną budynku lub części budynku. | :* [[Obowiązek]] sporządzania świadectwa energetycznego dotyczy momentu sprzedaży, modernizacji, budowy nowego budynku, ale także wynajmu budynku lub jego części, | ||
:* Konieczność umieszczenia kopii świadectwa w budynku, którego [[powierzchnia użytkowa]] przekracza 500m2 i wykorzystywana jest na [[potrzeby]] świadczenia usług na rzecz osób fizycznych, gospodarstw domowych oraz innych pomiotów. | |||
:* [[Dane]], które powinny być zawarte w świadectwie opiewają:" dane identyfikacyjne budynku lub części budynku; charakterystykę energetyczną budynku lub części budynku; zalecenia określające [[zakres]] i rodzaj robót budowlano-instalacyjnych, które poprawią charakterystykę energetyczną budynku lub części budynku".<ref>''Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków. Opracowano na podstawie: t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1984.''</ref> | |||
:* wymaganą formą świadectwa jest wersja papierowa bądź elektroniczna, | :* wymaganą formą świadectwa jest wersja papierowa bądź elektroniczna, | ||
:* Przy sporządzaniu świadectwa na rzecz domów jednorodzinnych, sporządzający świadectwo ma możliwość sporządzenia tego dokumentu w oparciu o ocenę charakterystyki energetycznej innego domu o zbliżonych lub takich samych warunkach konstrukcyjnych oraz powierzchni | :* Przy sporządzaniu świadectwa na rzecz domów jednorodzinnych, sporządzający świadectwo ma możliwość sporządzenia tego dokumentu w oparciu o ocenę charakterystyki energetycznej innego domu o zbliżonych lub takich samych warunkach konstrukcyjnych oraz powierzchni<ref>''Dyrektywa 93/76/EEC w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków''</ref> | ||
Sporządzone świadectwo jest ważne 10 lat, chyba że zostały dokonane modyfikacje, w wyniku których uległa zmianie charakterystyka energetyczna budynku. Świadectwo może być sporządzane przez osoby spełniające odpowiednio warunki formalne zawarte w Ustawie Prawo budowlane, posiadają wykształcenie o profilu budowlanym, zdały egzamin państwowy lub ukończył studia podyplomowe z zakresu audytu energetycznego | Sporządzone świadectwo jest ważne 10 lat, chyba że zostały dokonane modyfikacje, w wyniku których uległa zmianie charakterystyka energetyczna budynku. Świadectwo może być sporządzane przez osoby spełniające odpowiednio warunki formalne zawarte w Ustawie [[Prawo]] budowlane, posiadają [[wykształcenie]] o profilu budowlanym, zdały egzamin państwowy lub ukończył studia podyplomowe z zakresu audytu energetycznego<ref> Życzyńska A. (2013), ''Wykorzystanie audytu oraz świadectwa energetycznego budynku przy zarządzaniu nieruchomością'', "Budownictwo i Architektura", Vol. 12, nr 4</ref> Sporządzający świadectwo może być obciążony karą grzywny w przypadku nie spełnienia określonych wymagań oraz obowiązków wynikających z '''ustawy''' o charakterystyce energetycznej budynków oraz '''[[rozporządzenie]]''' Ministra Infrastruktury i Rozwoju. | ||
Do '''głównych wskaźników''', które zawiera świadectwo należą: | Do '''głównych wskaźników''', które zawiera świadectwo należą: | ||
* EU (energia użytkowa). Niski poziom tego indykatora charakteryzuje budynki o wysokim stopniu izolacji, nie powodujące znacznych strat ciepła. | * EU (energia użytkowa). Niski poziom tego indykatora charakteryzuje budynki o wysokim stopniu izolacji, nie powodujące znacznych strat ciepła. | ||
* EP (energia pierwotna). Wskaźnik ten im bardziej zrównany jest ze wskaźnikiem EU, ukazuje większą sprawność systemów grzewczych budynku. | * EP (energia pierwotna). [[Wskaźnik]] ten im bardziej zrównany jest ze wskaźnikiem EU, ukazuje większą [[sprawność]] systemów grzewczych budynku. | ||
* EK (energia końcowa). Budynki charakteryzujące się energooszczędnością w swoim świadectwie energetycznym ukazują niski poziom tego wskaźnika. | * EK (energia końcowa). Budynki charakteryzujące się energooszczędnością w swoim świadectwie energetycznym ukazują niski poziom tego wskaźnika. | ||
== Czym jest ocena energetyczna? == | ==Czym jest ocena energetyczna?== | ||
Podstawą do sporządzenia świadectwa energetycznego jest '''ocena energetyczna'''. Opiera się ona na stworzeniu kompleksowej charakterystyki energetycznej budynku lub lokalu, która służy nadaniu odpowiedniej klasy energetycznej. Przyporządkowanie opiera się o skalę 7 klas od A do G, gdzie klasa A stanowi o budynkach o najwyższej charakterystyce, D stanowi charakterystykę odpowiadającą budynkom o standardzie określonym według minimalnych warunków technicznych po klasę G obiektów o najgorszych parametrach. Dla nowo-budowanych obiektów charakterystyka ta sporządzana jest na podstawie projektu budowlanego, który zawiera wskaźniki i warunki techniczne zapotrzebowania budynku na energię, a także dane dotyczące systemu grzewczego, wentylacji i klimatyzacji | Podstawą do sporządzenia świadectwa energetycznego jest '''[[ocena]] energetyczna'''. Opiera się ona na stworzeniu kompleksowej charakterystyki energetycznej budynku lub lokalu, która służy nadaniu odpowiedniej klasy energetycznej. Przyporządkowanie opiera się o skalę 7 klas od A do G, gdzie klasa A stanowi o budynkach o najwyższej charakterystyce, D stanowi charakterystykę odpowiadającą budynkom o standardzie określonym według minimalnych warunków technicznych po klasę G obiektów o najgorszych parametrach. Dla nowo-budowanych obiektów charakterystyka ta sporządzana jest na podstawie projektu budowlanego, który zawiera wskaźniki i [[warunki techniczne]] zapotrzebowania budynku na energię, a także dane dotyczące systemu grzewczego, wentylacji i klimatyzacji<ref>Bogacki M., Osicki A. (2011), '' Termomodernizacja w świetle dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynku'', Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Katowice</ref> | ||
== Bibliografia == | {{infobox5|list1={{i5link|a=[[Pozwolenie zintegrowane]]}} — {{i5link|a=[[Rezerwat przyrody]]}} — {{i5link|a=[[Selektywna zbiórka odpadów]]}} — {{i5link|a=[[Pozwolenie wodnoprawne]]}} — {{i5link|a=[[Administrator danych osobowych]]}} — {{i5link|a=[[Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego]]}} — {{i5link|a=[[Park narodowy]]}} — {{i5link|a=[[Podpis elektroniczny]]}} — {{i5link|a=[[Normalizacja]]}} }} | ||
==Przypisy== | |||
<references /> | |||
==Bibliografia== | |||
<noautolinks> | |||
* Bogacki M., Osicki A. (2011), ''[https://fewe.pl/wp-content/uploads/2018/08/poradnik_termo.pdf Termomodernizacja w świetle dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynku]'', Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Katowice | |||
* ''Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków'' [https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32002L0091&from=ES Document 32002L009] | |||
* ''Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej'' [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20150000376 Dz.U. 2015 poz. 376] | |||
* Sarosiek W. (2015), ''[https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-1f9b1e1f-d8d4-490d-b01d-717e908a584a/c/sarosiek_swiadectwa_BiIS_1_15.pdf Świadectwa energetyczne budynków - aspekt ekologiczny]'', Budownictwo i Inżynieria Środowiska, Vol. 6, no. 1 | |||
* ''Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków'' [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20140001200 Dz.U. 2014 poz. 1200] | |||
* Życzyńska A. (2013), ''[https://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-e26df96c-bfc3-415f-98d2-9188591f517a/c/Zyczynska.pdf Wykorzystanie audytu oraz świadectwa energetycznego budynku przy zarządzaniu nieruchomością]'', Budownictwo i Architektura, Vol. 12, nr 4, 107-116 | |||
</noautolinks> | |||
{{a|Kinga Święciak}} | {{a|Kinga Święciak}} | ||
{{msg:law}} | {{msg:law}} | ||
[[Kategoria: | [[Kategoria:Regulacje środowiskowe]] | ||
{{#metamaster:description|Świadectwo energetyczne - wprowadzone w Polsce w 2009 roku, zgodnie z dyrektywą UE. Poprawia efektywność energetyczną budynków i promuje zrównoważony rozwój.}} | |||
Aktualna wersja na dzień 23:11, 9 sty 2024
Świadectwo energetyczne - termin wprowadzony w polskim ustawodawstwie z dniem 1 stycznia 2009 roku, jako wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (Dyrektywa 93/76/EEC w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków). Jej celem była poprawa sprawności energetycznej budynków, wdrożenie działań służących zrównoważonemu rozwojowi i dbaniu o środowisko naturalne, a także pomogła inwestorom, zwrócić się w kierunku nowoczesnych technologii w budownictwie energooszczędnym.
TL;DR
Świadectwo energetyczne jest wymaganym dokumentem dla budynków w Polsce od 2009 roku. Jego celem jest poprawa efektywności energetycznej budynków i ochrona środowiska. Dyrektywa Unii Europejskiej określa wymogi dotyczące koncesjonowania sprawności energetycznej budynków, cenników poboru energii oraz audytów energetycznych. Właściciele budynków muszą sporządzić świadectwo, które zawiera informacje o charakterystyce energetycznej budynku. Świadectwo jest ważne przez 10 lat i może być sporządzone przez osoby spełniające określone wymogi. Ocena energetyczna jest podstawą do sporządzenia świadectwa i przypisuje budynkowi odpowiednią klasę energetyczną.
Dyrektywa i jej główne wymogi
Ostatnie lata skupiają oczy wspólnoty Unii Europejskiej na tematach dotyczących ochrony środowiska. Skutkiem zwrócenia się ku środowisku, było podpisanie dyrektywy 93/76/EEC w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków. Dokument ten obliguje państwa członkowskie między innymi do:
- wprowadzenia odpowiednich wymogów w postaci, koncesjonowania sprawności energetycznej budynków,
- wprowadzenie cenników poboru ciepłej wody czy ogrzewania i klimatyzowania, opartego na rzeczywistym poborze,
- wprowadzenia nadzoru i kontroli nad sprawnością i użytkowaniem kotłów grzewczych,
- wprowadzeniu wymogu sporządzania audytu energetycznego w przypadku przedsięwzięć budowlanych zużywających znaczne ilości energii,
- stosowania technologii zabiegających utratą ciepła, zatrzymywaniu energii w budynkach a także obniżaniu zapotrzebowania na nią (kolektory słoneczne, systemy fotowoltaiczne, rekuperatory, pompy ciepła),
- popularyzację systemów wykorzystujących alternatywne źródła do wytwarzania energii elenktycznej;[1]
Zasady sporządzania i charakterystyka świadectwa
Koniecznością sporządzania takiego dokumentu, zobowiązani są właściciele oraz zarządcy budynku bądź jego części. Okoliczności oraz wytyczne związane z jego sporządzaniem określa ustawa wraz z rozporządzeniem. Obejmują one między innymi:
- Obowiązek sporządzania świadectwa energetycznego dotyczy momentu sprzedaży, modernizacji, budowy nowego budynku, ale także wynajmu budynku lub jego części,
- Konieczność umieszczenia kopii świadectwa w budynku, którego powierzchnia użytkowa przekracza 500m2 i wykorzystywana jest na potrzeby świadczenia usług na rzecz osób fizycznych, gospodarstw domowych oraz innych pomiotów.
- Dane, które powinny być zawarte w świadectwie opiewają:" dane identyfikacyjne budynku lub części budynku; charakterystykę energetyczną budynku lub części budynku; zalecenia określające zakres i rodzaj robót budowlano-instalacyjnych, które poprawią charakterystykę energetyczną budynku lub części budynku".[2]
- wymaganą formą świadectwa jest wersja papierowa bądź elektroniczna,
- Przy sporządzaniu świadectwa na rzecz domów jednorodzinnych, sporządzający świadectwo ma możliwość sporządzenia tego dokumentu w oparciu o ocenę charakterystyki energetycznej innego domu o zbliżonych lub takich samych warunkach konstrukcyjnych oraz powierzchni[3]
Sporządzone świadectwo jest ważne 10 lat, chyba że zostały dokonane modyfikacje, w wyniku których uległa zmianie charakterystyka energetyczna budynku. Świadectwo może być sporządzane przez osoby spełniające odpowiednio warunki formalne zawarte w Ustawie Prawo budowlane, posiadają wykształcenie o profilu budowlanym, zdały egzamin państwowy lub ukończył studia podyplomowe z zakresu audytu energetycznego[4] Sporządzający świadectwo może być obciążony karą grzywny w przypadku nie spełnienia określonych wymagań oraz obowiązków wynikających z ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju.
Do głównych wskaźników, które zawiera świadectwo należą:
- EU (energia użytkowa). Niski poziom tego indykatora charakteryzuje budynki o wysokim stopniu izolacji, nie powodujące znacznych strat ciepła.
- EP (energia pierwotna). Wskaźnik ten im bardziej zrównany jest ze wskaźnikiem EU, ukazuje większą sprawność systemów grzewczych budynku.
- EK (energia końcowa). Budynki charakteryzujące się energooszczędnością w swoim świadectwie energetycznym ukazują niski poziom tego wskaźnika.
Czym jest ocena energetyczna?
Podstawą do sporządzenia świadectwa energetycznego jest ocena energetyczna. Opiera się ona na stworzeniu kompleksowej charakterystyki energetycznej budynku lub lokalu, która służy nadaniu odpowiedniej klasy energetycznej. Przyporządkowanie opiera się o skalę 7 klas od A do G, gdzie klasa A stanowi o budynkach o najwyższej charakterystyce, D stanowi charakterystykę odpowiadającą budynkom o standardzie określonym według minimalnych warunków technicznych po klasę G obiektów o najgorszych parametrach. Dla nowo-budowanych obiektów charakterystyka ta sporządzana jest na podstawie projektu budowlanego, który zawiera wskaźniki i warunki techniczne zapotrzebowania budynku na energię, a także dane dotyczące systemu grzewczego, wentylacji i klimatyzacji[5]
| Świadectwo energetyczne — artykuły polecane |
| Pozwolenie zintegrowane — Rezerwat przyrody — Selektywna zbiórka odpadów — Pozwolenie wodnoprawne — Administrator danych osobowych — Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego — Park narodowy — Podpis elektroniczny — Normalizacja |
Przypisy
- ↑ Bogacki M., Osicki A. (2011), Termomodernizacja w świetle dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynku, Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Katowice
- ↑ Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków. Opracowano na podstawie: t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1984.
- ↑ Dyrektywa 93/76/EEC w sprawie ograniczenia emisji dwutlenku węgla poprzez poprawę charakterystyki energetycznej budynków
- ↑ Życzyńska A. (2013), Wykorzystanie audytu oraz świadectwa energetycznego budynku przy zarządzaniu nieruchomością, "Budownictwo i Architektura", Vol. 12, nr 4
- ↑ Bogacki M., Osicki A. (2011), Termomodernizacja w świetle dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynku, Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Katowice
Bibliografia
- Bogacki M., Osicki A. (2011), Termomodernizacja w świetle dyrektywy o charakterystyce energetycznej budynku, Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii, Katowice
- Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków Document 32002L009
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej Dz.U. 2015 poz. 376
- Sarosiek W. (2015), Świadectwa energetyczne budynków - aspekt ekologiczny, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, Vol. 6, no. 1
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków Dz.U. 2014 poz. 1200
- Życzyńska A. (2013), Wykorzystanie audytu oraz świadectwa energetycznego budynku przy zarządzaniu nieruchomością, Budownictwo i Architektura, Vol. 12, nr 4, 107-116
Autor: Kinga Święciak
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
