Analiza make-or-buy

Analiza make-or-buy (zrób-lub-kup) to analiza, w której określamy koszty i ryzyka związane z produkcją lub wytworzeniem usługi w ramach naszej organizacji. Koszty te zestawiamy z wydatkami, jakie byśmy ponieśli przy zakupie produktu od dostawców zewnętrznych.

TL;DR

Analiza make-or-buy to analiza kosztów i ryzyka związanych z produkcją lub zakupem usługi w organizacji. Decyzja make dotyczy kontroli nad działalnością, podczas gdy decyzja buy zwiększa elastyczność i dostęp do nowoczesnych produktów. Analiza uwzględnia koszty produkcji i zakupu oraz dodatkowe koszty obsługi. Decyzje make-or-buy mogą mieć strategiczne znaczenie dla firmy. Przy analizie usług należy brać pod uwagę dostępność dostawców, koszty, ryzyko i jakość. W projektach analiza make-or-buy uwzględnia kluczowe cechy projektu.

Geneza analizy make-or-buy

Wiele autorów z dziedziny finansów lub rachunkowości odkrywało wiele aspektów związanych z wpływem różnych systemów kalkulacji, obliczań zwrotu, itd. Wczesne badanie omawianych kwestii zostało opublikowane w 1942 roku przez profesora Cullitona z Uniwersytetu Harvarda. Porównał on firmy we wschodniej części Stanów Zjednoczonych, które działały w pierwszej połowie tego stulecia i zgrupował czynniki w trzech kategoriach: koszt, jakość i ilość. Czuł się zmuszony do wyciągnięcia wniosku (z którego wynikało że zakup stał się bardziej preferowanym od wytarzania), a nawet bardziej do obserwacji że decyzja make-or-buy jest uzależniona od obecnego stanu gospodarczego, społecznego i politycznego. W konsekwencji wnioski z takiego przeglądu powinny być okresowo poddawane rewizji. Inne przydatne opracowanie z punktu widzenia rachunkowości zostało wydane przez Anthony'ego Gambino w 1980 roku w imieniu Narodowego Stowarzyszenia Księgowych w USA oraz Towarzystwa Zarządzających Księgowych Kanady. Praca ta koncentruje się w dużym stopniu na finansowych aspektach make-or-buy.

Make-or-buy jest najważniejszą strategią firmy produkcyjnej na którą składa się między innymi:

• Pomiar wydajności
• Wielkości fabryki i lokalizacja
• Proces produkcji
• Zasoby ludzkie
• Systemy jakości
• Kontrola produkcji
• Wprowadzanie nowego produktu

Decyzja: produkować czy kupować ?

Make (produkcja) - pozwala firmie kontrolować swoją działalność. Jest szczególnie polecana gdy przedsiębiorstwo dysponuje zastrzeżonymi produktami lub procesami.Poleca się gdy:

• Otoczenie jest stabilne
• Rynek dostawców nie jest zbyt rozwinięty,
• Produkt jest wartościowy i trudny do skopiowania.

Buy (zakup) - nabywanie produktów i usług od zewnętrznych partnerów z łańcucha dostaw zwiększa elastyczność przedsiębiorstwa i daje mu dostęp do najnowocześniejszych produktów. Poleca się gdy:

• Istnieje konkurencja na rynku dostawców
• Produkt nie jest postrzegany jako ważny strategicznie
• Niepewność otoczenia sprawia, ze wewnętrzne inwestycje są ryzykowne

Podstawą porównań make-or-buy są całkowite koszty produkcji oraz zakupu obliczone dla porównywalnych partii produktów. Standardowo, podstawowego argumentu ekonomicznego dostarcza proste porównanie ceny jednostkowej zakupu z jednostkowym zmiennym kosztem produkcji. Jeżeli stwierdzimy, że jednostkowy zmienny koszt produkcji jest większy lub równy cenie kupowanego dobra, podejmowanie produkcji jest ekonomicznie nie uzasadnione.

W pełnej analizie, oprócz kosztów zmiennych produkcji, musimy dodatkowo rozpatrzyć, jaką część kosztów stałych firmy powinno się doliczyć do rozliczenia kosztów całkowitych produkcji.

Poniżej schemat porównań będący podstawą decyzji "produkować" czy "kupować". Z obliczeń kosztów produkcji wynika, że,

$K_{p}=K_{s}+X\cdot k_{v}$

Gdzie:

• K_p - koszt całkowity produkcji x jednostek dobra
• K_s - koszty stałe produkcji
• X - przewidywana wielkość produkcji
• k_v - jednostkowe koszty zmienne

Dla zakupów

$K_{z}=c\cdot x$

Gdzie:

• K_z - koszt zakupu
• c - cena jednostkowa,
• x - wielkość zakupu (produkcji)

Rys. 1 Krytyczna wielkość produkcji

Xk zwana jest także krytyczną wielkością produkcji, przy której koszt zakupu jest równy kosztowi produkcji własnej. Jest ona wielkością, poniżej której nie opłaca się podejmować produkcji. Dopiero przekroczenie tej wielkości uzasadnia podjęcie produkcji. Powyższy schemat obliczeń został wykonany przy założeniu, że dla opcji zakupu istotna jest jedynie cena produktu. Jeżeli jednak z zakupem wiążą się dodatkowe koszty obsługi (np. koszty transportu) należy zmodyfikować wzór powiększając go o odpowiednie składowe.

Możemy tak że spotkać się z problemem czy przy zdolności produkcyjnych należy inwestować i produkować ? W tym przypadku - po rozważeniu wszelkich argumentów merytorycznych, które przemawiają za inwestycją i nie wykluczają celowości zakupu - analiza kosztowa powinna uwzględniać składniki rachunku inwestycyjnego.

• a₀ - wielkość nakładów inwestycyjnych
• r - stopa oprocentowania
• m - okres wykorzystania inwestycji
• k_d - dodatkowe koszty roczne związane z obsługą inwestycji

$k_{i}={\dfrac {r*(1=r)^{m}+k_{d}}{(1+r)^{m}-1}}$

Tak więc koszt produkcji

$K_{p}=k_{i}+x\cdot k_{v}$

a koszt zakupu

$K_{z}=x\cdot c$

Jeżeli będzie spełniona nierówność K_z < K_p, istnieją podstawy do podjęcia decyzji o zakupie danego produktu.

Ponieważ zarówno wielkość zapotrzebowania x, jak i cena rynkowa mogą się zmienić, zaleca się wyznaczanie ceny krytycznej i krytycznej wielkości produkcji jako tych wartości, przy których koszt produkcji własnej i koszt zakupu są równe.

$C_{k}={\dfrac {k_{i}+x\cdot k_{v}}{x}}$

W sytuacji gdy pierwotne obliczenia wskazywały na celowość zakupu, wartość ceny krytycznej informuje nas, do jakiego poziomu może wzrosnąć cena rynkowa, nie podważając decyzji o zakupie.

$X_{k}={\dfrac {k_{i}}{C-k_{v}}}$

Jak widać decyzje typu make-or-buy mogą być strategicznymi decyzjami dotyczącymi funkcjonowania a nawet przyszłości firmy. W obecnych czasach, na rynku olbrzymiej konkurencji, gdzie firmy walczą o klienta, starają się produkować każde dobro po najniższej cenie i bardzo dobrej jakości. To powoduje, że często duże koncerny rezygnują z produkcji półproduktów na rzecz małych firm.

Co należy brać pod uwagę przy analizie make-or-buy na przykładzie usług

Rozważmy przykład usługi utrzymania czystości. Załóżmy, że własnymi zasobami wykonujemy usługę utrzymania czystości w firmie, ale przygotowujemy się do jej wyprowadzenia. Jakie elementy musimy wziąć pod lupę przed podjęciem ostatecznej decyzji o outsourcingu?

• Dostępność potencjalnych dostawców (czyli, ile firm na rynku jest w stanie świadczyć daną usługę, którą poddajemy analizie)
• Koszty prowadzenia tej usługi we własnym zakresie (czyli, ile kosztują nas etaty osób zaangażowanych w usługę, jakie ewentualne koszty związane są z zakupem produktów dla wykonywania danej usługi)
• Ryzyko absencji (czyli, co może się wydarzyć, jeśli np. osoby odpowiadający za usługę będą na zwolnieniach czy urlopach)
• Ryzyko związane z jakością wykonywania usługi (czyli, co stanie się, jeśli jakość usługi świadczona przez firmę z zewnątrz będzie niewystarczająca)
• Koszty związane z pozyskaniem usługi od dostawców zewnętrznych (czyli zbadać potencjalną konkurencje za pomocą zapytania ofertowego oraz zaproszenie dostawców na wizję lokalną)

Make-or-buy w projektach

W projektach możemy spotkać się z sytuacją, kiedy musimy wybrać pomiędzy istniejącym rozwiązaniem a stworzeniem nowego. wtedy stosujemy analizę make-or-buy z uwzględnieniem kluczowych cech projektu.

Analiza make-or-buy — artykuły polecane

Analiza wykorzystania majątku — Zapas bezpieczeństwa — Ryzyko — Analiza zwrotu z inwestycji w kapitał ludzki — Długi okres — Zysk — Kategoryzacja czynników ryzyka — Centrum przychodów i jego kontrola — Marża brutto

Bibliografia

• Matejun M. (2015), Outsourcing, [w:] Kompendium metod i technik zarządzania. Teoria i ćwiczenia, Wolters Kluwer, Warszawa
• Perechuda K. (red.) (2000), Zarządzanie przedsiębiorstwem przyszłości. Koncepcje, modele, metody, Wydawnictwo Placet, Warszawa
• Platts K., Probert D., Canez L. (2002), Make vs. Buy Decisions: A Process Incorporating Multi-attribute Decision-making, International Journal of Production Economics, vol. 77, nr 3
• Probert D. (1997), Developing a Make Or Buy Strategy for Manufacturing Business, The Institution of Electrical Engineers
• Salvendy G. (2001), Handbook of Industrial Engineering: Technology and Operations Management
• Szymszal J., Gajdzik B. (2011), Make-or-buy, BEP i metoda scoringowa w przedsiębiorstwie produkcyjnym M
• Walker G., Weber D. (1984), A Transaction Cost Approach to Make-or-Buy Decisions, Administrative Science Quarterly, Vol. 29, nr 3
• Walker G., Weber D. (1987), Supplier Competition, Uncertainty and Make-or-Buy Decisions, Academy of Management Journal, nr 30

Autor: Włodzimierz Blaut