Industrializacja

Industrializacja inaczej nazywana jest uprzemysłowieniem. To wzrost wartości przemysłu w stosunku do innych sektorów gospodarki. Przekłada się to na zwiększenie jego udziału w strukturze zatrudnienia oraz w tworzeniu PKB. Industrializacja to zjawisko typowe dla państw rozwijających się, przechodzących z gospodarki rolniczej na gospodarkę opartą o przemysł. (Kuciński. K i in. 2009, s. 268-269).

Proces industrializacji w różnych krajach i regionach świata rozpoczął postęp w rolnictwie. To właśnie w tym sektorze wzrosła wydajność pracy i uwolniła się nadwyżka siły roboczej, przez co udało się zaspokoić potrzebę kadr w nowo powstałych zakładach przemysłowych (Kuciński. K i in. 2009, s. 268).

Wiek XIX w Anglii zapoczątkował nowe metody produkcji przetwórczej, które rozpowszechniły się w innych krajach, niosąc za sobą konsekwencje społeczno-ekonomiczne. Kraje rozwinięte (np.: Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Japonia), które bazowały na przemyśle, tworzyły popyt na produkty rolne i niskoprzetworzone pochodzące z krajów rozwijających się. Transport i komunikacja teleinformatyczna dały możliwość rozbudowy kanałów handlowych, przez co wzmocniły eksport produktów rolniczych i górniczych do krajów gospodarczo rozwiniętych (Śliwa R, Waląg P, 2017 s. 121).

Nowe zakłady przemysłowe tworzyły potrzebę skoncentrowania w pojedynczych skupiskach licznych grup robotniczych. Dało to początek zakładaniu typowych osad robotniczych, które przyczyniły się do powstania nowych miast przemysłowych (np: konurbacje Górnego Śląska, Nadrenii-Westfalii, Zagłębie Donieckie). Nastąpił rozwój urbanizacji (Kuciński. K i in. 2009, s. 268).

Co raz to nowsze technologie i redukcja kosztów, przyczyniały się do osiągania co dojrzałego i nowego przemysłu. Wzrost wydajności spowodował przyrost dochodów i obniżanie się cen. Wszystko to pociągnęło za sobą podniesienie się jakości życia społeczeństwa (Śliwa R, Waląg P, 2017 s. 122).

Negatywne skutki industrializacji i tworzenia się wielkich fabryk

Fabryki zatrudniające kilka tysięcy osób niosły za sobą wiele negatywnych skutków społeczno-gospodarczych. Są to m.in (Kuciński. K i in. 2009, s. 269):

• Nadmierna eksploatacja zasobów mineralnych.
• Rozbudowa przemysłu w oparciu o tradycyjne dziedziny o niskim poziomie przetworzenia (dot. Przemysłu lekkiego jak i ciężkiego), co skutkowało brakiem konkurencyjności w stosunku do innych wytwórców produktów tych przemysłów na rynki światowe. Doprowadziło to do dużych problemów ze środowiskiem przyrodniczym.
• Jednokierunkowy rozwój gospodarki niektórych okręgów przemysłowych w wyniku zmiany ustrojowej, przyczynił się do dużego bezrobocia strukturalnego.

Zalety industrializacji

Korzystanie z miejscowych dóbr surowcowych i rozwój na ich podstawie, skutkował wzrostem dochodów i unowocześnianiem gospodarstw rolnych. Aby rozwój mógł przebiegać płynnie, należało zadbać o zaplecze naukowo-badawcze, co na samym początku stanowiło sporą barierę. (Kuciński. K i in. 2009, s. 269)

Bariery industrializacji

Industrializację mogą blokować m.in (Kuciński. K i in. 2009, s. 269):

• Względy finansowe, blokujące nowoczesne technologie,
• Wąskotorowe kształcenie kadr pracowniczych,
• Wymogi ochrony środowiska.

Dezindustrializacja - przeciwieństwo industrializacji

Dezindustrializacja to proces zmiany systemów opartych na przemyśle, w systemy bazujące na usługach. Występują one w krajach wysoko rozwiniętych, jednak błędne jest wyobrażenie, o postępującym spadku znaczenia przemysłu. Zmienia on swą postać, lecz na pewno nie znika całkowicie. Zmniejszenie się udziału przemysłu w gospodarce jest silnie skorelowane z popytem i podażą, przy czym analizując pojęcie podaży, należy również uwzględnić dynamikę wydajności pracy oraz łącznej produktywności czynników wytwórczych (Jasiński L.J. 2012 s. 20).

Znaczenie industrializacji dla rozwoju gospodarczego

Industrializacja jest kluczowym czynnikiem rozwoju gospodarczego. Przejście od gospodarki opartej na rolnictwie i rzemiośle do gospodarki opartej na przemyśle ma wiele korzyści.

Po pierwsze, industrializacja przyczynia się do zwiększenia wydajności pracy. Dzięki zastosowaniu maszyn i nowych technologii, produkcja staje się bardziej efektywna, co prowadzi do większej ilości towarów i usług. Wzrost produkcji prowadzi również do powstania nowych miejsc pracy, co przyczynia się do zmniejszenia bezrobocia i poprawy sytuacji ekonomicznej społeczeństwa.

Po drugie, industrializacja wymusza rozwój infrastruktury. Aby prowadzić efektywną produkcję przemysłową, niezbędne jest rozbudowanie sieci transportowej, dostęp do surowców oraz energetyki. Rozwój tych sektorów przyczynia się do wzrostu inwestycji, zwiększenia konkurencyjności i rozwoju całej gospodarki.

Po trzecie, industrializacja przyczynia się do postępu technologicznego. Wprowadzenie maszyn i nowych technologii do procesu produkcji prowadzi do ciągłego doskonalenia i innowacji. To z kolei prowadzi do rozwoju sektora badań i rozwoju oraz zwiększenia konkurencyjności na rynkach międzynarodowych.

Ostatecznie, industrializacja ma również wpływ na zmiany społeczne. Przejście od rolnictwa do przemysłu prowadzi do migracji ludności z obszarów wiejskich do miast, co prowadzi do powstania dużych aglomeracji miejskich. To z kolei wpływa na zmianę struktury społecznej i kulturowej, tworząc nowe warstwy społeczne i zmieniając dotychczasowe wzorce życia.

Wprowadzenie industrializacji do gospodarki ma wiele korzyści, ale wymaga również uwzględnienia konsekwencji. Wzrost produkcji przemysłowej może prowadzić do wyzwań związanych z zanieczyszczeniem środowiska, nadmiernym wykorzystaniem zasobów naturalnych oraz problemami socjalnymi, takimi jak nierówności społeczne i wyzysk pracowników.

Skutki industrializacji

Jednym z kluczowych skutków industrializacji jest wzrost wartości przemysłu. Dzięki wprowadzeniu maszyn i automatyzacji produkcji, przemysł stał się bardziej efektywny i konkurencyjny. Wzrost wartości przemysłowych sektorów takich jak metalurgia, chemia, tekstylia czy maszynowy miał ogromny wpływ na rozwój gospodarczy kraju.

Industrializacja przyczyniła się również do postępu w rolnictwie. Nowoczesne maszyny rolnicze, takie jak kombajny czy traktory, umożliwiły zwiększenie wydajności pracy w rolnictwie. Dzięki temu możliwe stało się zwiększenie produkcji rolniczej, co miało istotne znaczenie dla zapewnienia odpowiedniej ilości żywności dla rosnącej populacji.

Industrializacja przyniosła ze sobą rozwój nowych metod produkcji przetwórczej. Wprowadzenie maszyn i technologii umożliwiło szybsze i bardziej efektywne przetwarzanie surowców na produkty gotowe. Dzięki temu możliwe było zwiększenie produkcji i dystrybucji różnorodnych towarów, co wpłynęło na rozwój handlu i wzrost gospodarczy.

Industrializacja przyczyniła się do znaczącego rozwoju transportu i komunikacji teleinformatycznej. Wprowadzenie maszyn parowych i później silników spalinowych umożliwiło szybszy transport towarów i osób. Wybudowanie linii kolejowych, dróg i portów miało ogromne znaczenie dla rozwoju handlu i wymiany międzynarodowej.

Również rozwój komunikacji teleinformatycznej był bezpośrednim skutkiem industrializacji. Wynalezienie telegrafu, telefonu i później internetu umożliwiło szybki przepływ informacji, co miało ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarczego, nauki i kultury.

Industrializacja przyczyniła się do powstania osad robotniczych i wzrostu urbanizacji. Przemysłowe zakłady pracy, takie jak fabryki czy kopalnie, przyciągały pracowników z obszarów wiejskich. Powstawały nowe miasta, w których koncentrowały się zakłady przemysłowe i miejsca zamieszkania robotników. To przyczyniło się do wzrostu liczby ludności w miastach i zmiany krajobrazu społecznego.

Industrializacja przyczyniła się do wzrostu wydajności pracy i dochodów społeczeństwa. Przemysłowe metody produkcji umożliwiły produkcję większej ilości towarów w krótszym czasie. Dzięki temu możliwe było zwiększenie dochodów pracowników i poprawa jakości ich życia. Zwiększenie dostępności różnorodnych produktów miało również pozytywny wpływ na jakość życia społeczeństwa.

Negatywne skutki industrializacji

Wzrost przemysłu wiązał się z nadmierną eksploatacją zasobów mineralnych. Wydobycie surowców naturalnych, takich jak węgiel, żelazo czy rudy metali, przyczyniało się do niszczenia środowiska naturalnego i wyczerpywania zasobów naturalnych. To miało długoterminowe konsekwencje dla środowiska i zrównoważonego rozwoju.

Industrializacja przyczyniła się do upadku tradycyjnych dziedzin przemysłu, takich jak rzemiosło czy rolnictwo. Nowoczesne metody produkcji i rozwój przemysłu sprawiły, że tradycyjne formy pracy i produkcji stały się mniej konkurencyjne. To prowadziło do zmniejszenia zatrudnienia w tych sektorach i trudności w utrzymaniu tradycyjnych zawodów.

Industrializacja przyczyniła się również do powstania bezrobocia strukturalnego. Wraz z rozwojem maszyn i automatyzacją produkcji, wiele miejsc pracy zostało zastąpionych przez maszyny i roboty. To prowadziło do wzrostu bezrobocia w niektórych sektorach gospodarki. Bezrobocie strukturalne stanowiło wyzwanie dla społeczeństwa i wymagało działań w celu restrukturyzacji rynku pracy i reorientacji zawodowej.

=Zrównoważony rozwój jako priorytet

Współczesna industrializacja niesie ze sobą wiele wyzwań, które wymagają zrównoważonego podejścia do rozwoju. Jednym z głównych priorytetów jest ochrona środowiska naturalnego i minimalizacja negatywnego wpływu przemysłu na ekosystemy. Konieczne jest wypracowanie strategii, które pozwolą na jednoczesne osiągnięcie wzrostu gospodarczego i ochrony środowiska.

Ważnym aspektem zrównoważonego rozwoju jest efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych. Przemysł powinien dążyć do minimalizacji zużycia wody, energii i surowców, a także do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i innych substancji szkodliwych. Konieczne jest inwestowanie w nowe technologie i procesy produkcyjne, które będą bardziej przyjazne dla środowiska.

Globalizacja gospodarki i jej wpływ na industrializację

Globalizacja gospodarki ma istotny wpływ na procesy industrializacji. Współczesne przedsiębiorstwa działają w globalnym środowisku biznesowym, co stawia przed nimi nowe wyzwania i możliwości. Globalizacja umożliwia dostęp do nowych rynków zbytu, ale również wymaga konkurencyjności i adaptacji do zmieniających się warunków.

Jednym z wyzwań związanym z globalizacją jest konkurencja międzynarodowa. Konieczne jest, aby przemysł był konkurencyjny na globalnym rynku, zarówno pod względem jakości, jak i ceny produktów. Wymaga to ciągłego doskonalenia procesów produkcyjnych, inwestowania w badania i rozwój oraz rozwijania umiejętności pracowników.

Globalizacja gospodarki ma również wpływ na strukturę przemysłu. Wiele tradycyjnych gałęzi przemysłu zmuszonych jest do restrukturyzacji lub modernizacji, aby przetrwać w globalnym środowisku biznesowym. Wzrost konkurencji i rozwój nowych technologii prowadzą do powstawania nowych branż i sektorów, które stają się kluczowymi elementami współczesnej industrializacji.

Industrializacja — artykuły polecane

Dualizm ekonomiczny — Rewolucja agrarna — Gospodarka zamknięta — Emerging markets — Jean Baptiste Say — David Ricardo — Suburbanizacja — Inflacja strukturalna — Międzynarodowy podział pracy

Bibliografia

• Bylicki L. (2014), Ochrona środowiska w Unii Europejskiej, Zeszyty naukowe PWSZ, Nauki ekonomiczne tom XX
• Jasiński L. (2012), Logika procesów dezindustrializacji, Optimum studia ekonomiczne, nr 4 (58)
• Kuciński K. (red.) (2009), Geografia ekonomiczna, Wolters Kluwer, Kraków
• Macyra R. (2019), Polskie Ścieżki industrializacji (1918-1989): Propozycja ich weryfikacji ich efektywności ekonomicznej i społecznej użyteczności, Optimum Economic Studies nr.1 (95), Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań
• Śliwa R., Waląg P. (2017), Industrializacja i deindustrializacja gospodarki. Przyczynek do dyskusji nad reindustrializacją gospodarki Polski, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 52
• Zioło Z. (2017), Wpływ przemysłu i usług na rozwój społeczno-gospodarczy układów przestrzennych, Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, nr 31 (4)

Autor: Justyna Bielecka