Ustawa antylichwiarska

Ustawą antylichwiarską nazywa się ustawę z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2015 poz. 1357), która reguluje rynek pożyczek udzielanych przez instytucje pozabankowe. Celem ustawy było eliminowanie pożyczania pieniędzy na wysoki procent i ograniczanie nieuczciwych praktyk stosowanych przez firmy pożyczkowe.

Ustawa wprowadza limit opłat windykacyjnych, zwiększając ochronę konsumentów. Dodatkowo reguluje działalność instytucji pozabankowych udzielających pożyczki jak również rozszerza kompetencje Komisji Nadzoru Finansowego do prowadzenia postępowań wyjaśniających wobec podejrzanych o prowadzenie działalności licencjonowanych bez zezwoleń.

TL;DR

Ustawa antylichwiarska, wprowadzona w 2015 roku, miała na celu regulację rynku pożyczek udzielanych przez instytucje pozabankowe. Zakazuje ona praktyk lichwiarskich, ogranicza opłaty windykacyjne i rozszerza kompetencje Komisji Nadzoru Finansowego. Ustawa miała chronić konsumentów i zapewnić bezpieczeństwo na rynku finansowym. W 2019 roku rząd zaproponował nową wersję ustawy, która miała wprowadzić dalsze regulacje i zaostrzenia w prawie karnym. Jednak prace nad tym projektem zostały wstrzymane przez Komisję Europejską.

Powody wprowadzenia ustawy

Po kryzysie finansowym z 2007 roku polski ustawodawca wprowadził dodatkowe normy dla banków które minimalizowały ryzyko bankowe. Regulacje te ograniczyły jednak dostępność kredytów i pożyczek dla uboższej części społeczeństwa. W efekcie na rynku pojawiły się oferty finansowe instytucji pozabankowych których nie obowiązywały restrykcyjne normy. Skierowane były one do osób bez zdolności kredytowej, które nie spełniały wymogów stawianych przez banki.

Model działania firm pożyczkowych opierał się na przesunięciu ryzyka transakcyjnego na konsumenta poprzez wprowadzenie wysokich odsetek, prowizji i opłat. Łączne koszty obsługi długu często przekraczały wysokość zaciągniętej pożyczki. Działania takie zostały uznane za noszące znamiona lichwy i powodujące nadmierne zadłużanie się konsumentów. Dodatkowo w skali makroekonomicznej działania niektórych instytucji pozabankowych podważały bezpieczeństwo i wiarygodność rynku finansowego.

W 2015 roku sejm uchwalił ustawę antylichwiarską wnoszące nowe regulacje w stosunku do instytucji pozabankowych udzielających pożyczek.

Zakres ustawy

W myśl ustawodawcy, ustawa antylichwiarska miała przede wszystkim za zadanie wzmocnienie ochrony konsumenta który korzysta z usług finansowych podmiotów pozabankowych, dotychczas nieobjętych kontrolą i nadzorem organów administracyjnych. Dodatkowo przepisy miały eliminować podmioty działające nielegalnie na rynku usług finansowych.

Ustawa reguluje następujące aspekty funkcjonowania instytucji pożyczkowych:

• określenie ram organizacyjno-prawne działalności gospodarczej polegającej na udzielaniu pożyczek (art. 59),
• rozszerzenie uprawnienia Komisji Nadzoru Finansowego do prowadzenia postępowania wyjaśniającego wobec podmiotów, co do których zachodzi podejrzenie, że wykonują działalność licencjonowaną bez stosownego zezwolenia (rozdział 2a),
• ograniczenie kosztów kredytów konsumenckich (art. 33a i 36a).

Ograniczenie kosztów polega na limitowaniu opłat pozaodsektowych naliczanych przez firmy udzielające pożyczki do których można zaliczyć m.in. opłatę za prolongatę pożyczki, wezwanie do zapłaty czy prowizję.

Nowa ustawa antylichwiarska

18 czerwca 2019 rząd przyjął nowy projekt ustawy antylichwiarskiej. Projekt ustawy ma na celu wprowadzenie dalszych regulacji w obszarze prawa bankowego i rynków finansowych, oraz zaostrzeń w prawie karnym, ukierunkowanych na zlikwidowanie pożyczek o charakterze lichwiarskim.

Ustawa zakłada obniżenia górnego limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego do 10% (art. 720). Obecnie ustalone są one na poziomie 25% całkowitej kwoty kredytu oraz 30% całkowitej kwoty kredytu obliczonej stosownie do długości okresu spłaty. Nowa ustawa włącza w kompetencje Komisji Nadzoru Finansowego nadzór nad instytucjami pożyczkowymi (art. 59) oraz zaostrza kary wobec osób prowadzących działanośc lichwiarską (art. 304). W końcu według projekt umowa, w której osoba fizyczna zobowiązuje się do przeniesienia własności nieruchomości służącej zaspokojeniu jej potrzeb mieszkaniowych w celu zabezpieczenia roszczeń wynikających z tej lub innej umowy niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby jest nieważna (art. 387)

Ustawa została wstrzymana przez Komisję Europejską do końca września 2019 ze względu na zastrzeżenia wobec procedury legislacyjnej. Od tego czasu prace nad nową ustawą nie zostały wznowione.

Ustawa antylichwiarska — artykuły polecane

Parabank — Normy ostrożnościowe — Tajemnica bankowa — Kasa oszczędnościowa — Zarządca nieruchomości — Lichwa — Rejestr dłużników — Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa — Limit kredytowy

Bibliografia

• Krużołek K. (2013), Prawnofinansowe aspekty zwalczania lichwy bankowej, Studia prawnicze. Rozprawy i materiały, nr 1
• Kurzępa-Dedo K., Gemzik-Salwach A. (2018), Ustawa antylichwiarska, a zmiany na rynku instytucji pożyczkowych - wybrane zagadnienia (część 1), Humanities and social science, nr 2
• Kurzępa-Dedo K., Gemzik-Salwach A. (2018), Ustawa antylichwiarska, a zmiany na rynku instytucji pożyczkowych - wybrane zagadnienia (część 1), Humanities and social science, nr 2
• Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie. (2019), Druk nr 3600
• Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym Dz.U. 2006 nr 157 poz. 1119
• Zajkowski R. (2009), Sprzedaż wiązana produktów finansowych a ustawa o kredycie konsumenckim, Ekonomiczne Problemy Usług, nr 38

Autor: Judyta Krowicka

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.