Produkcja jednostkowa

Produkcja jednostkowa - jeden z trzech typów organizacji produkcji wyodrębniony ze względu na jej liczebność pośród produkcji masowej i seryjnej: drobnoseryjnej, średnioseryjnej, wielkoseryjnej.

Produkcja jednostkowa - to wytwarzanie wyrobów unikalnych, niepowtarzalnych, na które jest małe zapotrzebowanie na rynku - zwykle jedna, najwyżej dwie sztuki podobne. W produkcji jednostkowej każdy produkt stanowi zamkniętą /odrębną/ całość. Jednorazowo wytwarza się pojedynczy wyrób lub kilka wyrobów tego samego rodzaju. W tego typu produkcji, stanowisko robocze wykonuje nieograniczoną liczbę detalooperacji, które przeważnie nie powtarzają się lub powtarzają się rzadko, najczęściej w nieregularnych i nieprzewidywalnych odstępach czasowych. W systemie produkcji jednostkowej niewiele czasu upływa między decyzją o produkcji a jej wynikami.

Produkcję jednostkową charakteryzują wysokie koszty wytworzenia pojedynczego produktu, przekraczające kilkukrotnie koszt tego samego wyrobu wykonanego w trakcie np.: produkcji seryjnej.

Produkcja jednostkowa jest bardzo pracochłonna. Stosuje się w niej maszyny i urządzenia uniwersalne, gdyż za ich pomocą trzeba wykonać różnorodne operacje, przy czym stopień wykorzystania tych maszyn jest stosunkowo niewielki. Pracownicy muszą posiadać wysokie kwalifikacje techniczne, ponieważ wykonują czynności różnorodne, zmieniające się wraz ze zmianą produktu. Asortyment produkcji jest bardzo szeroki, charakteryzuje się znikomą powtarzalnością. Brak wyraźnych przepływów produkcyjnych może powodować, że niektóre stanowiska produkcyjne są bezczynne, podczas gdy inne są przeciążone

Występuje gdy zapotrzebowanie jest jednorazowe, popyt został źle oszacowany, specjalizacja zakładów jest ograniczona (Łubniewski R., Wacławek M., Zymonik J., 1986, s. 72-74).

TL;DR

Produkcja jednostkowa to wytwarzanie unikalnych wyrobów na małą skalę. Charakteryzuje się różnorodnym asortymentem, wysokimi kosztami i brakiem specjalizacji. Stosuje się w przemyśle i rzemiośle. Zalety to możliwość wykonania unikalnych produktów i elastyczność, ale wady to długi czas wykonania i wysokie koszty. Przykłady to pojedyncze egzemplarze ubrań, maszyn, statków, meble na zamówienie.

Cechy

Jednostkowy typ organizacji produkcji charakteryzuje się tym, że ma najniższy stopień specjalizacji stanowisk roboczych, najniższa stabilność produkcji, nieregularna powtarzalność produkowanych wyrobów. Typowe cechy:

• różnorodny asortyment produkcji,
• uniwersalne środki produkcji, maszyny,
• uniwersalne narzędzia przydatne przy produkcji, robocze i kontrolne,
• mały rygor przygotowania dokumentacji technicznej,
• wszechstronnie wykwalifikowani wykonawcy, którzy są wielozadaniowi,
• wykorzystanie metod sumarycznych w określeniu norm czasu pracy,
• specjalizacja komórek produkcyjnych pod względem technologiczny,
• mały stopień mechanizacji i automatyzacji produkcji,
• szeregowy przebieg produkcji (Borkowski S., Ulewicz R., 2008, s. 75)

Ustalenie typu organizacji produkcji

1. Średni wskaźnik detalooperacji (liczby przezbrojeń) przypadających na jedno stanowisko robocze:

$k={\frac {\sum {dli}}{Ld}}$

Gdzie:

dli - liczba (suma) wykonywanych detalooperacji w analizowanej komórce produkcyjnej

Ld - liczba stanowisk roboczych analizowanej komórki produkcyjnej

Jeżeli:

30 < k to występuje jednostkowy typ organizacji produkcji

2. Wskaźnik obciążenia stanowiska roboczego jedną detalooperacją

$\eta ij{\frac {Zgi}{Mgij}}{\frac {Nni*tij}{Fj*\phi j}}$

Gdzie:

ηij - wskaźnik obciążenia j-tego stanowiska roboczego i-tą operacją

Zgi - zadanie godzinowe dla i-tego detalu (szt./godz.)

Mgij - możliwość godzinowa i-tej operacji (szt./godz.)

Nni - program produkcyjny i-tego detalu (szt./godz.)

Fj - fundusz czasu pracy j-tego stanowiska roboczego (godz./rok)

tij - normowany czas wykonania operacji "j" na wyrobie "i"

φj - współczynnik wykonania normy operacji "j" korygujący czas jednostkowy do warunków rzeczywistych

Jeżeli:

ηij = 0,02 to mamy jednostkowy typ organizacji produkcji

(Borkowski S., Ulewicz R., 2008, s. 74-75)

Zastosowanie

Produkcję jednostkową spotyka się zarówno w przemyśle, jak i w rzemiośle. W każdym z tych rodzajów produkcji pełni ona inną rolę. W przemyśle będą to wzory odzieży, które mogą być potem powielane, albo pozostaną tylko w jednym egzemplarzu. W rzemiośle jest to rodzaj stale wytwarzany - dla każdego klienta szyje się inny model ubrania, na inne wymiary, z innej tkaniny, z wykorzystaniem innych dodatków stosując inną technikę pracy. Produkcja jednostkowa - polega na wytwarzaniu produktu zwykle na zamówienie, nie na tzw. skład, np. produkcja statków, mostów, produkcja miarowa (ubrania, buty), budowa domu. Jest ona możliwa do wykonywania zarówno w dużych przedsiębiorstwach (np. stocznie) oraz małych (zakłady krawieckie).

Producent ściśle współpracuje z klientem, w celu opracowania i doskonalenia projektu produktu, który może ulegać zmianom nawet po rozpoczęciu prac produkcyjnych. Nacisk kładzie się na spełnianie unikatowych życzeń klientów, niezależnie od ich treści (Bozarth C., Handfield B. R., 2007, s. 236).

Zalety i wady

Zalety:

• możliwość wykonania unikalnego wyrobu w niewielkiej ilości
• wysokie kwalifikacje załogi
• możliwość dopasowania poziomu zatrudnienia do fluktuacji ekonomicznych, zatrzymując w ciężkich czasach tylko majstrów i trzon załogi, ludzi najwyżej wykwalifikowanych, gdyż inne umiejętności można z reguły znaleźć na rynku pracy
• elastyczność produkcyjna

Wady:

• długi czas wykonania z uwagi na najczęściej stosowany cykl szeregowy
• duże koszty jednostkowe
• brak specjalizacji

Przykłady

Typowym przykładem produkcji jednostkowej mogą być pojedyncze egzemplarze ubrań, butów, maszyn ciężkich, statków, okrętów wojennych, aparatury specjalnej, mostów, a także budowa domów jednorodzinnych, gdyż tak naprawdę, każdy z nich jest inny, pomimo iż są budowane na podstawie tych samych projektów.

Wytwarzane w ten sposób produkty to także meble produkowane na zamówienie, specjalistyczne maszyny produkcyjne. Do tego systemu produkcji można również zaliczyć prace konserwatorskie oraz remontowe (Bozarth C., Handfield B. R., 2007, s. 236).

Produkcja jednostkowa — artykuły polecane

Typy produkcji — Produkcja seryjna — Produkcja potokowa — Linia produkcyjna — Kalkulacja doliczeniowa — Produkcja na zamówienie — Formy produkcji — Produkcja niepotokowa — Cykl produkcyjny

Bibliografia

• Bozarth C., Handfield R. (2007), Wprowadzenie do zarządzania operacjami i łańcuchem dostaw, Helion, Gliwice
• Dębski S. (2009), Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Część 1, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
• Drucker P. (1998), Praktyka zarządzania, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
• Duraj J. (2000), Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Gornowicz M., Romaniuk K., Szczubełek G. (2014), Ekonomika produkcji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
• Sabela W. (2011), Zarządzanie produkcją i usługami: Rozszerzone tezy wykładów autorskich, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej

Autor: Edyta Skóra, Patrycja Marszałek