Działanie

Ludzkie działanie jest podstawowym składnikiem wszelkich procesów zachodzących w każdej organizacji. Działanie jest to świadome, dowolne i celowe zachowanie się. Cele działania mogą być ustalane samodzielnie przez podmiot działający (człowieka) lub mogą zostać mu narzucone przez inny podmiot (np. kierownika).

TL;DR

Działanie to świadome, celowe zachowanie się człowieka, które może być motywowane wewnętrznymi lub zewnętrznymi czynnikami. Ocena działania opiera się na kryteriach takich jak skuteczność, korzystność i ekonomiczność. Działanie społeczne odnosi się do zachowania wobec innych osób, a działań komunikacyjnych służących osiągnięciu porozumienia.

Składniki działania

• sprawca - w sensie prakseologicznym zawsze jest to człowiek (pracownik, kierownik),
• cel działania - wewnętrzny lub narzucony z zewnątrz impuls skłaniający sprawcę do działania,
• wynik działania - skutek, rezultat zamierzony lub/i niezamierzony (strata, niepowodzenie), wyrób lub wytwór,
• środki i metody - sposoby wykorzystane od osiągnięcia wyniku działania,
• warunki - okoliczności działania, czasowe, przestrzenne oraz związane z kontekstem działania, także wpływami czynników zewnętrznych względem sprawcy,
• aparatura - narzędzia, maszyny, urządzenia techniczne wykorzystane przez sprawcę do osiągnięcia wyniku działania,
• materiał - zasób, tworzywo, surowiec przetwarzany przez sprawcę z wykorzystaniem aparatury i przy pomocy środków i metod, celem osiągnięcia wyniku działania.
• uzasadnienie działania - racjonalne uzasadnienie przyczyn podjęcia działania i intencje sprawcy.

Kryteria oceny działania

Kryteria oceny działania i jego skutków mogą być rozpatrywane na płaszczyznach: teleologicznej, prakseologicznej, ekonomicznej, etycznej, estetycznej, hedonistycznej.

Ocena działania. Za sprawne lub niesprawne uznaje się działania w sensie uniwersalnym lub w sensie syntetycznym. Ocena zawsze musi być dodatnia (pozytywna) lub ujemna (negatywna). Nie może być ona obojętna (neutralna), gdyż nie spełnia ona wtedy swoich podstawowych funkcji. Prakseologa interesują oceny sprawnościowe czyli prakseologiczne, należące do ocen utylitarnych, związanych z praktyczną użytecznością realizowanych działań. Oceny prakseologiczne są zrelatywizowane względem celu działania. Oceny te są wydawane przed wykonaniem działania (ex ante) albo po wykonaniu działania (ex post)

• Skuteczność jest miarą zgodności między wartością modelowa (planistyczną, zadaną) a stanem faktycznym (rzeczywistym). Miernik ten wskazuje na stopień zgodności osiągnięcia celu
• Korzystność jest miarą oceny działania jest to różnica między efektem użytecznym a nakładem poniesionym na realizację działania. Działanie jest korzystne, jeżeli różnica między wynikiem użytecznym a nakładem poniesionym na realizację tego działania jest większa od zera (W - K > 0). Działanie jest obojętne ze względu na korzystność, jeżeli różnica ta jest równa zero (W - K = 0), a działanie jest niekorzystne, jeżeli różnica ta jest mniejsza niż zero (W - K < 0).
• Ekonomiczność działania: Działanie jest ekonomiczne, jeżeli stosunek wyniku użytecznego do kosztu poniesionego na realizację tego działania jest większy od jedności W/K>1. Działanie jest obojętne ze względu na ekonomiczność, jeżeli stosunek ten jest równy jedności W/K = 1, działanie jest nieekonomiczne, jeżeli stosunek ten jest mniejszy niż jedność W/K < 1. Miarą ekonomiczności działania jest więc stosunek pomiędzy nakładem i rezultatem, a nie wartość bezwzględna rezultatu.

Działanie społeczne

Max Weber definiuje "działanie" jako ludzkie zachowanie (wewnętrzny lub zewnętrzny czyn, zaniechanie czy znoszenie) w przypadku kiedy osoba lub osoby działające przywiązują do niego określony subiektywny sens.

Natomiast "działanie społeczne" M. Weber tłumaczy jako: "działanie, które wedle intencjonalnego sensu działającego lub działających odnosi się do zachowania innych ludzi i jest na nie zorientowane w swoim przebiegu". (M. Weber 2002, s. 6) Działanie społeczne może być skierowane na przeszłe, aktualne lub domniemane w przyszłości zachowanie innych osób (np. zemsta za przeszłe wydarzenie, odpieranie obecnego ataku, zabezpieczenie się przed przyszłymi atakami). (M. Weber 2002. s. 17)

Typy działań społecznych według Webera:

• działania racjonalne z uwagi na cel - działanie oparte o racjonalność instrumentalną, działający wybiera odpowiedni cel ze zbioru wartości przy uwzględnieniu alternatywnych kosztów i dobiera do niego odpowiednie środki
• działania racjonalne z uwagi na wartość - działający nie skupia się na następstwach jakie mogą powstać wskutek działania
• działania afektywne - zależne od obecnego stanu uczuciowego
• działania tradycjonalne - skupiające się na nawyku

Działanie komunikacyjne

Habermas interpretując swoją koncepcję działania komunikacyjnego szczególnie zwraca uwagę na oddzielenie działań strategicznych od działań komunikacyjnych, które w głównej mierze odpowiedzialne są za doprowadzanie do porozumienia. W jego pracy możemy przeczytać: ""W działaniach komunikacyjnych uczestnicy interakcji realizują swe plany działania w warunkach porozumienia osiągniętego w drodze komunikacji, podczas gdy same koordynowane działania zachowują charakter działalności celowej". (J. Habermas 1986 s. 42) Habermas przedstawia działanie jako panowanie nad sytuacją. Tak przedstawione pojęcie sprowadza się do zgodnej realizacji planów w połączeniu z wspólnym określeniem przebiegu działania przez jej uczestników. Teoria ta jest formą wyidealizowania odpowiednich działań komunikacyjnych, co miało doprowadzić do powstania tzw. idealnej sytuacji komunikacyjnej.

Działanie — artykuły polecane

Teoria oczekiwań — Oportunizm — Ryzyko ubezpieczeniowe — Socjotechnika — Humanizacja pracy — Mechanizm obronny — Jakość pracy — Motywacja do pracy — Inżynieria społeczna — Informatyczne narzędzia wspomagania zarządzania projektami

Bibliografia

• Habermas J. (1986)Pojęcie działania komunikacyjnego, Tłum. A. M. Kaniowski, w: Kultura i Społeczeństwo, t. XXX, nr 3, s. 42
• Kotarbiński T. (1965), Traktat o dobrej robocie, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław
• Mazurkiewicz A. (2011), Sprawność działania - interpretacja teoretyczna pojęcia, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, Uniwersytet Rzeszowski, nr 20, s. 50
• Osika G. (2001) Teoria działania komunikacyjnego J. Habermasa, Katedra Stosowanych Nauk Społecznych, Politechnika Śląska
• Polaczuk P. (2011), O racjonalności działania w ujęciu Maksa Webera, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Studia Warmińskie nr 48
• Weber M. (2002), Gospodarka i społeczeństwo, Zarys socjologii rozumiejącej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Krzysztof Woźniak, Filip Radzięta