Oligopson

Oligopson to rynek produktu lub usługi zdominowany przez kilku dużych nabywców. Stanowi on kontrast i przeciwieństwo do oligopolu, który jest rynkiem zdominowanym przez kilku sprzedawców. Oligopsonia pojawia się, gdy na rynku istnieje niewielka liczba nabywców, dając im znaczną kontrolę nad sprzedawcami i umożliwiając skuteczne utrzymanie niskich cen. W poniższym artykule przedstawimy charakterystykę oligopsonii, skutki jakie ma dla rynku oraz porównanie z oligopolem.

Charakterystyka oligopsonu

W oligopsonie mamy do czynienia z rynkiem, na którym większość popytu koncentruje się w rękach kilku dużych nabywców. Dla sprzedawców oznacza to, że mają ograniczoną liczbę odbiorców, co przekłada się na ich władzę negocjacyjną i możliwość dyktowania cen. Oligopson występuje w różnych branżach, takich jak branża fast food, supermarketów, produkcji kakao czy nawet wydawnictwo książkowe.

W branży fast food można zaobserwować oligopson na przykładzie niewielkiej liczby dużych nabywców, takich jak McDonald's, Burger King czy Wendy's, którzy kupują ogromne ilości mięsa produkowanego przez amerykańskich farmerów. Ta koncentracja na rynku daje tym gigantom możliwość dyktowania cen, jakie są skłonni zapłacić, co prowadzi do utrzymania niskich cen mięsa.

Podobnie jest w branży supermarketów, gdzie dominują nieliczne duże spółki, takie jak Kroger's czy Aldi Nord. Posiadając taką kontrolę nad rynkiem, duże sieci supermarketów utrzymują ceny na niskim poziomie i mają znaczny wpływ na branżę.

Skutki oligopsonu

Negatywne skutki dla sprzedawców i dostawców

W kontekście wydawnictw, oligopson może mieć negatywne skutki dla autorów poprzez obniżenie zaliczek wypłacanych im za ich prace. Ze względu na ograniczoną liczbę dużych nabywców, oligopsony często wykorzystują swoją pozycję negocjacyjną, aby wymuszać niższe ceny od autorów. Ponadto, wydawcy mogą wywierać presję na autorów, aby dostosowali się do określonych preferencji i tematów, co wpływa na swobodę twórczą i różnorodność w literaturze.

Oligopson może prowadzić do tzw. "wyścigu do dna", w którym dostawcy są zmuszani do obniżania swoich cen i jakości oferowanych produktów lub usług, aby konkurować na rynku. Dominującym nabywcom zależy na maksymalizacji swoich zysków, a jednym z narzędzi, które wykorzystują, jest wymuszanie niższych cen od dostawców. W rezultacie, dostawcy mogą być zmuszeni do stosowania tańszych materiałów lub obniżania standardów jakości w celu utrzymania konkurencyjności.

W przypadku oligopsonu w sektorze rolnym, na przykład w produkcji kakao czy tytoniu, skutki sięgają głęboko w życie i utrzymanie pracowników rolnych na całym świecie. Wybór roślin uprawianych, sposobów ich przetwarzania oraz warunków pracy rolników często determinowany jest przez zapotrzebowanie oligopsonów. Wielkie firmy, które dominują na rynku, mogą narzucać niskie ceny producentom rolnym, co prowadzi do trudności finansowych i ograniczeń w rozwoju gospodarstw rolnych.

Jednym z efektów oligopsonu jest wycofywanie się z rynku niekonkurencyjnych dostawców. Ponieważ niewielka liczba dużych nabywców kontroluje popyt, mają oni prawo wybierać dostawców, z którymi chcą współpracować. Dostawcy, którzy nie są w stanie konkurować pod względem ceny, jakości, czy innych czynników, mogą być zmuszeni do wycofania się z rynku lub zmienienia branży. To prowadzi do ograniczenia konkurencji i koncentracji rynku w rękach niewielkiej liczby dominujących nabywców.

Skutki dla konsumentów

Dla konsumentów oligopsonu może być korzystna, ponieważ znacząca władza negocjacyjna nabywców pozwala na wymuszenie niższych cen od dostawców. W branżach, gdzie występuje dominacja kilku dużych nabywców, klienci mogą korzystać z niskich cen produktów lub usług. Ta konkurencja między nabywcami przekłada się na niższe ceny na rynku, co z kolei może mieć pozytywny wpływ na siłę nabywczą konsumentów.

Jednak oligopson może prowadzić do obniżania standardów jakościowych przez dostawców. W celu utrzymania konkurencyjności i dostosowania się do wymagań nabywców, niektórzy dostawcy mogą zmniejszyć jakość swoich produktów lub usług. Ważne jest, aby regulacje i nadzór nad rynkiem zapewniały, że dostawcy nie obniżają standardów jakości w celu utrzymania niskich cen. Odbiorcy powinni mieć dostęp do wiarygodnych informacji o jakości produktów i usług, aby móc dokonywać świadomych wyborów.

Porównanie oligopsonu i oligopolu

Oligopol to rynek, na którym kilku sprzedawców posiada znaczną kontrolę nad podażą i jest w stanie wpływać na ceny i warunki sprzedaży. W odróżnieniu od oligopsonu, w oligopolu to sprzedawcy mają większą władzę negocjacyjną, ponieważ są w stanie utrzymać wysokie ceny i ograniczyć konkurencję ze strony alternatywnych dostawców.

Rynki oligopolistyczne występują w różnych branżach, np. w branży telekomunikacyjnej, na rynku samochodów lub w przemyśle chemicznym. Kilku głównych graczy zazwyczaj kontroluje większość udziałów na rynku i ustala ogólne zasady działania. Wzajemne oddziaływanie między oligopolistycznymi sprzedawcami sprawia, że utrzymywanie wysokich cen dla konsumentów jest łatwiejsze.

Różnice w kontroli cen i negocjacjach

Główną różnicą między oligopolem a oligopsonem jest kontrola nad cenami i negocjacjami. W oligopolu to sprzedawcy mają dominującą pozycję i są w stanie kontrolować ceny i warunki sprzedaży, ponieważ kontrolują znaczną część rynku. Mają pewną władzę negocjacyjną i mogą wprowadzać innowacje, aby przyciągnąć klientów i utrzymać swoją pozycję konkurencyjną.

W oligopsonie natomiast kontrola nad cenami i warunkami sprzedaży leży w rękach nabywców. Duża koncentracja popytu oznacza, że sprzedawcy mają ograniczoną liczbę odbiorców i są bardziej zależni od nabywców. To nabywcy mogą decydować o cenach, jakie są skłonni zapłacić, co prowadzi do utrzymania niskich cen na rynku.

Negocjacje między sprzedawcami a nabywcami również różnią się w oligopolu i oligopsonie. W oligopolu sprzedawcy negocjują warunki sprzedaży z klientem, starając się utrzymać jak najwyższe ceny i zwiększyć swoje zyski. Natomiast w oligopsonie nabywcy negocjują ceny i warunki sprzedaży z dostawcami, starając się uzyskać jak najniższe ceny i lepsze warunki dostaw.

Oligopson — artykuły polecane

Monopol, oligopol, konkurencja — Rodzaje dystrybucji — Kalkulacja cen w monopolu — Dyskryminacja cenowa — Konkurencja doskonała — Oligopol — Konkurencja monopolistyczna — Monopol naturalny — Duopol Cournot

Bibliografia

• Dach Z. (2001), Podstawy mikroekonomii, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kraków