Koszty pośrednie

Koszty pośrednie to takie koszty, których nie można powiązać bezpośrednio z wytwarzanym produktem lub świadczoną usługą (K. Zasiewska 2014, s. 259). Są one jednostką podziału układu kalkulacyjnego na koszty bezpośrednie i pośrednie. Układ ten pełni funkcje informacyjne oraz analityczne, dzięki którym przedsiębiorstwo lub organizacja może swobodnie planować procesy produkcji, sprzedaży czy świadczenia usług, jak również obserwować i kontrolować poziom rentowności sprzedaży.

TL;DR

Koszty pośrednie to koszty, które nie można bezpośrednio powiązać z produktem lub usługą. Są one istotne dla analizy kosztów w przedsiębiorstwie i wymagają odpowiedniego przypisania do poszczególnych jednostek działalności. Istnieje wiele metod alokacji kosztów pośrednich, takich jak metoda kosztów jednostkowych, wskaźników aktywności, analizy procesowej i bezpośredniego alokowania. Poprawne rozliczanie kosztów pośrednich jest istotne dla dokładnego obliczenia kosztów produkcji i wydajności działów czy produktów.

Rola kosztów pośrednich w analizie kosztów

Analizy kosztów w układzie kalkulacyjnym określają dynamikę poszczególnych pozycji rachunku, pozwalają na ocenę struktury układu, jak również ich zmian w układzie kosztów. Koszty pośrednie obejmują te koszty produkcji, których nie można oszacować bezpośrednio na podstawie dokumentów źródłowych i odnieść ich na wytworzone wyroby lub usługi. Koszty pośrednie są systematyzowane w ciągu okresu a później następuje rozliczanie ich na poszczególne produkty, oczywiście przy użyciu odpowiednich kluczy podziałowych. Klucze podziałowe zostały zdefiniowane przez Katarzynę Zasiewską jako "kategorie określające związek przyczynowo - skutkowy pomiędzy podstawą rozliczenia a kosztami podlegającymi rozliczeniu, np. proporcjonalnie do kosztów wynagrodzeń bezpośrednich, w stosunku do przepracowanych maszynogodzin, liczby wyprodukowanych wyrobów, itp". (K. Zasiewska 2014, s. 259)

Rola kosztów pośrednich polega na tym, że muszą zostać odpowiednio przypisane do poszczególnych produktów, usług lub działalności w celu dokładnego obliczenia kosztów. Wielokrotnie używa się metod alokacji kosztów pośrednich, takich jak koszty jednostkowe, wskaźniki aktywności lub metody bezpośredniego alokowania, aby przyporządkować te koszty do odpowiednich jednostek działalności. Jest to istotne zarówno dla celów zarządczych, jak i raportowania finansowego, ponieważ umożliwia dokładniejsze określenie kosztów produkcji, zysków i wydajności poszczególnych działów czy produktów.

Warto zauważyć, że klasyfikacja kosztów i alokacja kosztów pośrednich mogą różnić się w zależności od specyfiki branży, struktury przedsiębiorstwa oraz przyjętej metodyologii. Istnieje wiele podejść i technik, które można zastosować w celu dokładniejszej klasyfikacji kosztów pośrednich i ich przypisania do określonych jednostek działalności w ramach przedsiębiorstwa.

Rodzaje kosztów pośrednich

Koszty pośrednie możemy podzielić na:

• koszty wydziałowe,
• koszty ogólnego zarządu,
• koszty sprzedaży,
• koszty zakupu.

Koszty wydziałowe przykłady

Koszty wydziałowe są to pośrednie koszty wytworzenia produktów, które zostały poniesione w wydziałach produkcji podstawowej. Ujmuje się je na koncie koszty wydziałowe. Zalicza się do nich np.:

• zużycie materiałów pomocniczych i wyposażenia. Koszty związane z zakupem niezbędnych materiałów, narzędzi, sprzętu biurowego i innych środków niezbędnych do prowadzenia działań wydziałowych.
• wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia pracowników pośrednio produkcyjnych, administracji wydziałów. Jest to jedno z największych kosztów dla większości wydziałów. Obejmuje płace i świadczenia pracowników, takie jak wynagrodzenia podstawowe, premie, dodatki, ubezpieczenia zdrowotne i emerytalne.
• koszty paliwa i energii, która jest dostarczana przez zewnętrzne jednostki a także własne wydziały pomocnicze,
• amortyzację środków trwałych wydziałów podstawowych (urządzeń produkcyjnych, pomieszczeń wydziałów),
• remonty i konserwacje środków trwałych.
• koszty podróży i zakwaterowania: Jeśli pracownicy wydziału muszą podróżować w celu reprezentowania organizacji lub uczestniczyć w konferencjach i szkoleniach, to związane z tym koszty, takie jak bilety lotnicze, zakwaterowanie, wyżywienie i transport, mogą być ujęte w budżecie wydziału.
• usługi zewnętrzne: Wydział może korzystać z usług zewnętrznych, takich jak konsultanci, firmy doradcze, firmy księgowe lub firmy informatyczne. Koszty związane z tymi usługami mogą być uwzględnione w budżecie wydziału.
• wynajem lub dzierżawa pomieszczeń: Jeśli wydział nie dysponuje wystarczającą przestrzenią, może być konieczne wynajęcie dodatkowych biur, sal konferencyjnych lub laboratoriów. Koszty wynajmu lub dzierżawy tych pomieszczeń będą uwzględnione w kosztach wydziałowych.
• szkolenia i rozwój pracowników: Jeśli wydział inwestuje w szkolenia i rozwój swoich pracowników, koszty związane z tymi programami, takie jak opłaty za szkolenia, podręczniki, materiały szkoleniowe itp., mogą być ujęte w budżecie wydziału.
• opłaty licencyjne i abonamenty: Jeśli wydział korzysta z oprogramowania, narzędzi lub innych zasobów, które wymagają płatności w postaci opłat licencyjnych lub abonamentów, te koszty mogą być uwzględnione w budżecie wydziału.

Koszty ogólnego zarządu

Koszty ogólnego zarządu są to ogólnoadministracyjne i ogólnoprodukcyjne koszty, które dotyczą organizacji kierownictwa oraz ogólnej obsługi działalności danej jednostki gospodarczej (T. Kiziukiewicz 2012, s. 45). Ujmowane są na koncie koszty ogólnego zarządu. Dzieli się je na:

1. Koszty administracyjno - gospodarcze, obejmujące m.in:

• wynagrodzenie pracowników zarządu i administracji łącznie z narzutami,
• koszty podróży służbowych, odbytych przez pracowników zarządu oraz administracji,
• koszty biurowe,
• koszty związane z reprezentacją przedsiębiorstwa.

2. Koszty ogólnoprodukcyjne - odnoszące się do tej sfery działalności produkcyjnej, która nie tyczy się poszczególnych wydziałów. Można tutaj przykładowo wyróżnić koszty utrzymania obiektów, które zapewniają byt całego przedsiębiorstwa (magazyny, straż przemysłowa itd.) (E. Nowak 2016, s. 80)

Koszty sprzedaży

Do ewidencji kosztów sprzedaży służy konto koszty sprzedaży. Są to koszty ponoszone przez jednostkę w związku ze sprzedażą wyrobów lub usług. Do kosztów tych zalicza się m.in:

• koszty opakowań (bezzwrotnych), które są użyte w celu zabezpieczenia wyrobów podczas transportu,
• koszty załadunku i wyładunku, ubezpieczeń,
• koszty reklamy związane ze sprzedażą wyrobów,
• koszty poniesione w targach oraz inne, które związane są ze sprzedażą wyrobów gotowych.

Koszty zakupu

Koszty zakupu to koszty związane z zakupem materiałów i towarów. (T. Kiziukiewicz 2012, s. 45) Koszty zakupu ewidencjonuje się na koncie koszty zakupu. Do kosztów zakupu można zaliczyć m.in.:

• przewozy, które obejmują opłaty za usługi przewoźników oraz spedytorów razem z kosztami składowania, a także koszty przewozów we własnym zakresie (przy wykorzystaniu taboru i osób jednostki),
• zużyte materiały, np. zużyte opakowania, opłaty za wypożyczone opakowania, paliwo (jeżeli nastąpił przewóz własnym transportem),
• koszty ubezpieczeń dostarczanych składników (np. materiałów oraz towarów podczas transportu).

(T. Naumiuk 2012, s. 440)

Rozliczanie kosztów pośrednich

Prawidłowe rozliczanie kosztów polega na tym, iż przyporządkowuje się poszczególnym jednostkom odniesienia tylko koszty poniesione przez te jednostki. Pełna dokładność nie jest możliwa do osiągnięcia podczas rozliczania kosztów pośrednich. Dokładność jest uwarunkowana przez wiele czynników, a wśród nich możemy wyróżnić:

• dobór odpowiednich kluczy podziałowych,
• prawidłowe wyodrębnienie przejściowych jednostek odniesienia kosztów,
• poprawne rozliczenie kosztów w czasie,
• ilość i trafność przyjętych kluczy podziałowych,
• wybór odpowiednich metod rozliczania kosztów,
• wzajemne relacje między kosztami rozliczanymi na produkty bezpośrednio i kosztami, które są rozliczane pośrednio.

Jeżeli jednostka nie docenia powyższych czynników to prowadzi to do poważnych konsekwencji:

• powoduje przesunięcia między kosztem wytworzenia produkcji zakończonej oraz produkcji w toku, co prowadzi do niepoprawnego ustalenia kosztu własnego sprzedaży oraz wyniku finansowego w bieżącym oraz w następnym okresie,
• sprzyja sporządzaniu fałszywych podstaw do kolejnych etapów rachunku kosztów,
• prowadzi do zniekształcenia kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobów gotowych oraz świadczonych usług,
• kreuje błędne podstawy do prowadzenia np. analiz ekonomicznych.

(T. Naumiuk 2012, s. 340)

Metody rozliczania kosztów pośrednich

• Metoda kosztów jednostkowych: Ta metoda polega na przypisaniu kosztów pośrednich do poszczególnych jednostek działalności na podstawie określonego klucza alokacji. Może to być np. liczba wyprodukowanych jednostek, godziny pracy, powierzchnia zajmowana przez poszczególne obszary, itp. Koszty pośrednie są dzielone przez liczbę jednostek, aby obliczyć koszt jednostkowy. Ta metoda jest stosowana w przypadku, gdy koszty pośrednie są proporcjonalne do wielkości produkcji lub usług.
• Metoda wskaźników aktywności: Ta metoda polega na przypisaniu kosztów pośrednich na podstawie wskaźników aktywności, które są mierzalnymi czynnikami związanymi z wykorzystaniem zasobów. Na przykład, jeśli jednym z wskaźników aktywności jest liczba godzin pracy na maszynach, koszty pośrednie mogą zostać przypisane proporcjonalnie do liczby godzin pracy na poszczególnych maszynach. Ta metoda jest stosowana, gdy koszty pośrednie są silnie związane z określonymi aktywnościami w przedsiębiorstwie.
• Metoda analizy procesowej: Ta metoda polega na zidentyfikowaniu i przypisaniu kosztów pośrednich do poszczególnych procesów w przedsiębiorstwie. Koszty pośrednie są rozdzielane na podstawie stopnia zaangażowania procesów w generowanie tych kosztów. Ta metoda jest przydatna, gdy można wyodrębnić różne procesy lub obszary działalności, które mają odrębne koszty pośrednie.
• Metoda bezpośredniego alokowania: Ta metoda polega na bezpośrednim przypisaniu kosztów pośrednich do konkretnych jednostek działalności bezpośrednio na podstawie ich używania lub korzystania z tych kosztów. Na przykład, koszty administracyjne mogą zostać przypisane proporcjonalnie do liczby pracowników w poszczególnych jednostkach działalności. Ta metoda jest stosowana, gdy można jasno zidentyfikować, które jednostki są odpowiedzialne za generowanie określonych kosztów pośrednich.

Koszty pośrednie — artykuły polecane

Rachunek kosztów — Koszt sprzedaży — Koszty logistyczne — Metody rozliczania kosztów — Materiały — Rodzajowy układ kosztów — Koszty — Rachunek zysków i strat — Działalność operacyjna

Bibliografia

• Cicha A. (red.) (2014), Rachunkowość finansowa z elementami rachunku kosztów i sprawozdawczości finansowej Stopień II, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa
• Kiziukiewicz T. (red.) (2012), Rachunkowość zarządcza, Ekspert, Wrocław
• Klimas M. (1997), Podręczna encyklopedia rachunkowości, Poltext, Warszawa
• Kubacka M. (2011), Kalkulacja kosztu wytworzenia jako istotny element efektywnego zarządzania kosztami produkcji, e-biuletyn nr 2, Rzeszów
• Maruszewska E. (2017), Alokacja kosztów pośrednich-etyka w rachunkowości zarządczej, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, (472)
• Messner Z. (red.) (2007), Rachunkowość finansowa z uwzględnieniem MSSF, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Naumiuk T. (2012), Koszty w rachunkowości finansowej, Infor Ekspert, Warszawa
• Nowak E. (2016), Rachunek kosztów w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą, Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław
• Rogowska E. (2013), Systematyczny rachunek kosztów jako narzędzie wspomagające pozyskiwanie informacji do celów zarządzania przedsiębiorstwem, Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 765, Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia nr 61
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591

Autor: Agata Migdał, Karolina Szwalec

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.