Ekobilans

Ekobilans jest rozumiane jako zestawienie ilościowe i jakościowe wejścia danego systemu (zakładu, wydziału, procesu itp) z jego wyjściem, obejmujące oddziaływanie tego systemu na środowisko naturalne. Wejściem są tutaj materiały, energia elektryczna, woda, chemikalia, wyjściem natomiast: z jednej strony produkty gotowe i półwyroby, z drugiej zaś odpady i straty.

Ekobilans jest podstawą do oceny możliwości minimalizacji odpadów, strat, zużycia surowców, mediów energetycznych. Podstawowym równaniem ekobilansu jest: Ilość wejściowa (surowce, media)= Ilość wyjścia (odpady i straty + ilość zakumulowana w produkcji) (Nowak S. 340)

Ekobilans można rozumieć jako uniwersalne narzędzie pozwalające na kompleksową ocenę ekologiczna różnych obiektów, takich jak produkty i ich grupy, procesy lub ich elementy, systemy i algorytmy działania oraz kombinacje wymiernych czynników. Stwarza to również możliwość wykorzystania ekobilansu w ocenie funkcjonowania procesu wytwórczego w środowisku, zarówno w stosunku do istniejących systemów produkcyjnych, jak i zamierzeń inwestycyjnych. Dużą zaletą ekobilansu jest możliwość jego standaryzacji, a co za tym idzie stosowanie tej samej metodyki badawczej w różnym celu i zakresie działania, co ma niezwykle istotne znaczenie w badaniach porównawczych (Adamczyk s. 108)

TL;DR

Ekobilans to zestawienie ilościowe i jakościowe wejścia i wyjścia danego systemu, które pomaga ocenić jego wpływ na środowisko. Metoda ta została rozpowszechniona w latach 60. Największy rozwój nastąpił w latach 70. Ekobilans może być stosowany w różnych celach i zakresie, a jego standaryzacja umożliwia porównawcze badania. Istnieje kilka rodzajów ekobilansów, takich jak dla przedsiębiorstw, procesów, wyrobów, lokalizacji i regionów.

Geneza Ekobilansu

Początki analiz ekobilansowych datuje się na lata 60 ubiegłego stulecia. Jedną z pierwszych firm, która zastosowała tę metodę, był amerykański koncern Coca-Cola. Największy rozwój metod ekobilansowych nastąpił w latach 70 ubiegłego stulecia, podczas wielkiego kryzysu paliwowego. Klub Rzymski określił wówczas zalecenia, aby opracować system narzędzi analitycznych, ukierunkowanych na gospodarkę paliwowo-energetyczną.

Słowo ekobilans zostało po raz pierwszy użyte w roku 1984 w Szwajcarii. Federalne Biuro Ochrony Środowiska Szwajcarii (BUWAL) przeprowadziło pierwszy ekobilans, wykorzystując przy inwentaryzacji danych metodę krytycznych objętości. W swojej pierwszej postaci ekobilans polegał jedynie na zestawianiu i inwentaryzacji danych. Od końca lat 80-tych ekobilans jest stosowany w większości krajów europejskich między innymi w Szwecji, Belgii, Francji, Holandii i Niemczech (Przybyłowski s. 124)

Bardzo istotny rozwój ekobilansu nastąpił w latach 90 w Niemczech, gdzie został wprowadzony w rozszerzonej postaci, określonej mianem analizy linii produktu, w której konwencjonalne badania ekobilansowe poprzedza analiza potrzeb i korzyści (Przybyłowski s. 125)

Rodzaje ekobilansów

Rodzaje ekobilansów (Adamczyk s. 112-117):

• Ekobilans przedsiębiorstwa - obejmuje gromadzenie i oznaczanie według kryteriów jakościowych i ilościowych wszystkich przepływów surowców i energetycznych, strumień wyrobów głównych i ubocznych oraz oraz emisji surowcowych. Dotyczy to m.in. odpadów o różnej charakterystyce, stanowiącej uciążliwości dla środowiska.
• Ekobilans procesu - odnosi się do poszczególnych studiów wytwarzania. W najszerszym znaczeniu obejmuje proces produkcyjny, a dalej kolejno technologiczny i jego składowe - procesy jednostkowe i operacje jednostkowe.W odniesieniu do każdej składowej procesu, w układzie "in - put - output rozpatruje się odpowiadające jej strumienie surowcowe i energetyczne, półprodukty i emisje, a dla większej przejrzystości można łączyć ze sobą kilka modułów procesowych.
• Ekobilans wyrobu - obejmuje cały cykl życia wyrobów, dlatego też wykracza poza obszar przedsiębiorstwa. Odnosi się on przede wszystkim do strefy eksploatacji i likwidacji poużytkowej, ale ze względu na specyfikę kształtowania cech jakościowych wyrobu, w tym również cech ekologicznych, musi uwzględniać strefę przedprodukcyjną.
• Ekobilans lokalizacyjny (działalności ogólnej) - odnosi się do strefy nieprodukcyjnej i dotyczy głównie funkcjonowania administracyjno-biurowego firmy. Jest on również przeprowadzany dla instytucji usługowych np. banków, szkół, instytucji administracji publicznej.
• Ekobilans regionu - odnosi się do wydzielonego obszaru np. mikroregionu lub gminy. Zawiera w sobie ekobilanse organizacji działających na tym samym obszarze, daje podstawę do planowania przemysłowego i przestrzennego oraz stanowi narzędzie wprowadzania procesów wytwórczych czy też modernizacji lub likwidacji procesów już istniejących na danym obszarze. Ma istotne znaczenie opiniotwórcze dla administracji i społeczności lokalnej.

Ekobilans — artykuły polecane

Opakowalnictwo — Badania i rozwój — Prototyp — Unifikacja — Segregacja odpadów — Pomiar innowacji — Gospodarstwo agroturystyczne — Sektor — Położenie geograficzne

Bibliografia

• Adamczyk W. (2004), Ekologia wyrobów - jakość, cykl życia, projektowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Nowak Z. (2001), Zarządzanie środowiskiem’', Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice
• Przybyłowski P. (2005), Podstawy Zarządzania środowiskiem, Wydawnictwo Akademii Morskiej, Gdynia

Autor: Piotr Bordun