Europejska Polityka Innowacji

Europejska polityka innowacyjna ma swoje podstawy prawne w dwóch niezmiernie ważnych dokumentach, są to:

• Traktat o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej, Tytuł: "Badania i rozwój techniczny"
• "Zielona Księga Innowacji" ("Green Paper on Innovation")

TL;DR

Europejska Polityka Innowacji ma swoje podstawy prawne w Traktacie o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej i Zielonej Księdze Innowacji. Polityka ta ma na celu wzmacnianie bazy naukowej i technologicznej przemysłu Wspólnoty, poprawę międzynarodowej konkurencyjności i promowanie działalności badawczej. Programy ramowe, takie jak Wieloletni Program Ramowy, są ważnym narzędziem polityki innowacji. Zielona Księga Innowacji określa wyzwania, problemy i sposoby realizacji tej polityki. W ciągu lat polityka innowacyjna ewoluowała, wprowadzając nowe cele i zmiany w celu wspierania kultury innowacyjnej, konkurencyjności firm, tworzenia rynku dla badań i technologii, oraz stworzenia holistycznego podejścia do innowacji.

Traktat o Utworzeniu Wspólnoty Europejskiej, Tytuł: "Badania i rozwój techniczny"

Już na początku rozdziału natrafiamy na wyraźną deklarację celów, art. 163.1 mówi "Wspólnota ma na celu wzmacnianie bazy naukowej i technologicznej przemysłu Wspólnoty i sprzyjanie jego międzynarodowej konkurencyjności, przy jednoczesnym promowaniu działalności badawczej uznanej za niezbędną na mocy innych rozdziałów tego traktatu". Świadczy to o tym, że sektor R&D i jego rozwój, już od zarania dziejów Unii miał duże znaczenie. Ponadto należy zwrócić uwagę na dążeniu do polepszenia międzynarodowej konkurencyjności krajów Wspólnoty.

Kolejny ustęp tego artykułu definiuje stosunek Wspólnoty do sektora prywatnego i jednostek badawczych. Z lektury da się wywnioskować, że jest to stosunek partnerski, jeżeli chodzi o działania sprzyjające kreowaniu innowacyjności oraz rozwojowi technologii i powiększaniu kapitału wiedzy. art. 163.2 mówi "[Wspólnota] sprzyja przedsiębiorcom, w tym małym i średnim przedsiębiorcom, ośrodkom badawczym i uniwersytetom w ich wysiłkach badawczych i rozwoju technologicznym wysokiej jakości; wspiera ich wysiłki w zakresie wzajemnej współpracy, zmierzając w szczególności do umożliwienia przedsiębiorstwom pełnego wykorzystania potencjału rynku wewnętrznego, zwłaszcza poprzez otwarcie krajowych rynków zamówień publicznych, określanie wspólnych norm i usuwanie przeszkód prawnych i fiskalnych tej współpracy.

Artykuł 165 określa ramy współpracy pomiędzy Wspólnotą, a państwami członkowskimi w dziedzinie badań i rozwoju, mówi on "Wspólnota i Państwa Członkowskie koordynują swoje działania z zakresie badań i rozwoju technologicznego, tak aby zapewnić wzajemną spójność polityk krajowych i polityki wspólnotowej".

Artykuły od 166 d0 173 konstytuują one programy ramowe jako istotny instrument Europejskiej Polityki Innowacji. Artykuł 166 opisuje sposób tworzenia programów ramowych, a dokładniej "Wieloletni program ramowy określający wszystkie działania Wspólnoty jest uchwalany przez Radę, stanowiącą zgodnie z procedurą określoną w artykule 251, po konsultacji z Komitetem Społeczno-Ekonomicznym" oraz wymienia zadania programu tzn. "Program Ramowy: ustala naukowe i technologiczne cele, które mają być osiągnięte przez działania przewidziane w artykule 164 oraz priorytety, które się z nimi wiążą; wskazuje ogólne kierunki tych działań; ustala ogólną, maksymalną kwotę oraz szczegółowe zasady współuczestnictwa finansowego Wspólnoty w programie ramowym, jak również odpowiednie udziały w każdym z przewidywanych działań". Schemat organizacyjny programów znajduje odzwierciedlenie w ustępie 3 tegoż artykułu: "Program ramowy jest urzeczywistniany poprzez programy szczegółowe przygotowane w ramach każdego działania. Każdy program szczegółowy określa szczegółowe zasady jego realizacji, ustala czas jego trwania i przewiduje środki uznane za niezbędne. Suma kwot uznanych za niezbędne, ustalona przez programy szczegółowe, nie może przekroczyć ogólnej maksymalnej kwoty ustalonej dla programu ramowego i dla każdego działania".

Programy szczegółowe są uchwalane przez Radę na wniosek Komisji Europejskiej, po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komitetem Ekonomiczno-Społecznym. Ustalanie zasad uczestnictwa w programie ramowym przez przedsiębiorstwa, ośrodki badawcze i uniwersytety, jak również decyzje dotyczące upowszechniania wyników badań leżą w gestii Rady Europy. Istnieje również możliwość utworzenia obok "głównego" programu ramowego - programów uzupełniających, w których uczestnictwo może być ograniczone do wyznaczonej grupy państw. Ponadto "przy urzeczywistnieniu wieloletniego programu ramowego Wspólnota może przewidzieć współpracę w dziedzinie wspólnotowych badań, rozwoju technologicznego i demonstracji z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi". Co więcej, Wspólnota przewiduje potrzebę współpracy z przedsiębiorstwami w ramach programów, za zasadach partnerstwa publiczno-prywatnego.

Kontrola wykonania programu na dany rok odbywa się według schematu przedstawionego w artykule 173. Głosi on, iż "Na początku każdego roku Komisja [Europejska] przedstawia sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Sprawozdanie to zawiera zwłaszcza informacje o działaniach w zakresie badań, rozwoju technologicznego oraz upowszechnienia wyników w roku poprzednim oraz program pracy na rok bieżący".

Zielona Księga Innowacji ("Green Paper on Innovation")

Informacje zawarte w powyższym akapicie stanowią kamień węgielny, jeżeli chodzi o politykę innowacyjności w Unii Europejskiej. Kontynuując porównanie, można powiedzieć, że jeżeli "Traktat..". jest fundamentem, to konstrukcją budowli jest "Zielona Księga Innowacji"

Określa ona:

• wyzwania (rozdział II "The challanges of innovation"),
• problemy (rozdział IV "Innovation in a straight jacket")
• sposoby realizacji ("rozdział V Routes of Actions")

Europejskiej Polityki Innowacji.

Zielona księga bazuje na dwóch wcześniejszych dokumentach: Białej Księdze Wzrostu, Konkurencyjności i Zatrudnienia ("White Paper on Growth, Competitiveness and Employment") oraz "An Indrustial Competitiveness Policy for the European Union".

Ewolucja Europejskiej Polityki Innowacji=="Green Paper on Innovation", który powstał w 1995 roku był bazą i postawą dla kreowania Europejskiej Polityki Innowacji w późniejszych latach. Poniżej przedstawię inne kluczowe dokumenty, które w istotny sposób zmieniały lub modyfikowały priorytety tej polityki, wprowadzając nowe cele lub przesuwając środek ciężkości w kierunku podjęcia nowych wyzwań==="First Action Plan for innovation in Europe"(1996)=

Najważniejsze wprowadzone zmiany i nowe cele:

• wspieranie kultury innowacyjnej (foster an innovation culture)
• wprowadzenie struktur zachowujących innowacje (estabilish a Framework conductive to innovation)
• lepsze wyrażanie badan i innowacji (better articulate research and innovation)

COM (2000)256 (ustalenia szczytu w Lizbonie)

Najważniejsze wprowadzone zmiany i nowe cele:

• wzięcie pod uwagę argumentu, że konkurencyjność firm w zglobalizowanej gospodarce coraz bardziej zależy od wprowadzania na rynek nowych produktów i usług
• realizacja polityki innowacji nie tylko w ramach polityki badań (research policy), ale również jako część polityki przedsiębiorczości i polityki przemysłowej (enterprise and industry Policy)

COM (2000)6 ("Towards a European Research Area")

Najważniejsze wprowadzone zmiany i nowe cele:

• potrzeba stworzenia rynku dla popytu I podaży kreowanego przez sektor badań i technologii

COM (2000)567 (Innovation is a knowledge-driven economy")

Najważniejsze wprowadzone zmiany i nowe cele:

• Wprowadzenie pięciu nowych celów polityki innowacyjności: spójność polityk innowacyjnych, społeczeństwo otwarte na innowacje, dostosowanie ram nadzoru na potrzeby wprowadzania innowacji, wspieranie powstawania i wzrostu przedsiębiorstw innowacyjnych, polepszanie kluczowych interfejsów (key interfaces) systemu innowacji

COM (2003)112 ("Innovation Policy: updating the Union's approach in the context of the Lisbon Strategy")

Najważniejsze wprowadzone zmiany i nowe cele:

• holistyczne podejście do innowacji (ekonomia ewolucyjna (evolutionary economics), narodowe systemy innowacji, regiony uczące się, ekonomia złożoności (economics of compexity))
• odejście od linearnego modelu procesu innowacyjnego (linear model) w kierunku modelu systemowego (systemie model)
• sugestia Komisji, że polityka innowacyjna powinna wpływać na:
• aktywizację przedsiębiorczości przez odpowiednią politykę edukacyjną
• stworzenie środowiska dla przedsiębiorstw, gdzie mogą one współpracować z innymi firmami, organizacjami i instytucjami publicznymi; wzrost znaczenia klastrów
• makro - i mikroekonomiczne uwarunkowania podtrzymujące innowacje (wysoka konkurencyjność, rozwinięte rynki kapitałowe, środowisko wspierające praktyki nadzorcze, mobilna i wysoko wykwalifikowana siła robocza)

-system edukacji zorientowany na innowacje i gwarantujący zdobycie kwalifikacji wymaganych do kreowania innowacji

COM (2003)226 ("Investing in research: an action plan for Europe")

Najważniejsze wprowadzone zmiany i nowe cele:

• szerokie i systemowe podejście do innowacji
• promocja inwestycji w badania wraz z zwiększaniem motywacji przedsiębiorców do bycia innowacyjnym
• wprowadzenie koordynacji pomiędzy politykami innowacji na poziomie krajowym i wspólnotowym
• zauważenie potrzeby bardziej efektywnego wydatkowania publicznych funduszy na badania
• postulat wspomagania badań poprzez odpowiednią politykę makroekonomiczną i mikroekonomiczną
• wola polepszenia warunków dla inwestycji prywatnych w sektor R&D

Europejska Polityka Innowacji — artykuły polecane

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego — Europejski Fundusz Społeczny — Polityka spójności — Porozumienie paryskie — Ekonomia społeczna — Polityka innowacyjna — Europejska Karta Samorządu Regionalnego — Wspólnoty europejskie — Proces boloński

Bibliografia

• Bukowski M., Szpor A., Śniegocki A. (2012), Potencjał i bariery polskiej innowacyjności, Instytut Badań Strukturalnych, Warszawa
• European Commission (1995), Green Paper on Innovation, European Commission, Bruksela
• European Commission (1996), First Action Plan for innovation in Europe, European Commission, Bruksela
• European Commission (2000), Innovation is a knowledge-driven economy, European Commission, Bruksela
• European Commission (2000), Towards a European Research Area, European Commission, Bruksela
• European Commission (2003), Innovation Policy: updating the Union's approach in the context of the Lisbon Strategy, European Commission, Bruksela
• European Commission (2003), Investing in research: an action plan for Europe, European Commission, Bruksela
• Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, sporządzony w Lizbonie dnia 13 grudnia 2007 r. Dz.U. 2009 nr 203 poz. 1569

Autor: Jakub Kłusek