EMAS
EMAS (z ang. "Eco-Management and Audit Scheme"), w Polsce znany również jako System Eko-zarządzania i Audytu, to unijny standard prowadzenia działalności promujący wśród firm i organizacji podejście prośrodowiskowe (D. Jaźwińska 2013, s. 52-53)
Celem EMAS jest zachęcenie różnych organizacji do nieustannej poprawy swojej działalności na rzecz środowiska poprzez przestrzeganie norm i przepisów ochrony środowiska, a także poprzez wprowadzanie niezbędnych zmian wzorców produkcji i konsumpcji na bardziej zrównoważone. Zasadniczym założeniem EMAS jest dostrzeżenie i nagradzanie tych organizacji, które dobrowolnie wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i w sposób stały poprawiają efekty swojej działalności środowiskowej. Tak więc przystąpienie do systemu EMAS stanowi wejście do "elitarnego klubu" tych organizacji, które uwzględniają aspekty środowiskowe na równi z innymi elementami prowadzonej działalności, oraz w sposób ciągły dążą do poprawy i minimalizacji swojego oddziaływania na środowisko.
Udział w systemie EMAS jest dobrowolny i dostępny dla wszystkich organizacji obejmujących instytucje i przedsiębiorstwa komercyjne, i działających w formule non-profit, które, wykorzystując ten model, dążą do osiągnięcia lepszych efektów swojej działalności, podnosząc równocześnie jej efektywność. Aktualnie w unijnym rejestrze EMAS znajduje się ok. 3200 organizacji. Niekwestionowanym liderem są Niemcy, gdzie liczba zarejestrowanych organizacji sięga 1600 podmiotów.
Historia EMAS
Początki obecnego Systemu Eko-zarządzania i Audytu sięgają lat dziewięćdziesiątych XX wieku kiedy to narodził się pomysł zarejestrowania wszystkich instytucji przemysłowych i przedsiębiorstw, które prowadziły działania prośrodowiskowe. Niedługo później, 23 czerwca 1993 r. w rozporządzeniu Rady EWG 1836/93, oficjalnie ogłoszono zasady funkcjonowania EMAS. Od tej pory system ten kilkukrotnie aktualizowano, a obecnie obowiązującą jest wersja EMAS III, opublikowana 22 grudnia 2009 r (A. Skorek 2017, s. 6)
W 1992 roku Brytyjski Instytut Normalizacji opublikował drugą normę zarządzania pod nazwą BS 7750. Była to pierwsza na świecie norma dotycząca zarządzania środowiskowego. Tak jak BS 5750 stała się wzorem dla ISO 9000, tak na bazie normy BS 7750 powstała norma ISO 14000. Norma BS 7750 obejmowała również przepisy dotyczące auditów i systemów zarządzania ekologicznego Unii Europejskiej, znane jako przepisy EMAS. Źródłem motywacji dla systemów zarządzania środowiskowego jest potrzeba zgodności z obowiązującymi przepisami (R. Paczuski 1999, s 42)
System został wprowadzony Rozporządzeniem nr 761/2001 Parlamentu i Rady z dnia 19 marca 2001 r., które z dniem 1 maja 2004 r. weszło w całości w życie również na terenie naszego kraju. Funkcjonowanie systemu EMAS w Polsce regulowane jest ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (Dz. U. Nr 70 poz. 631) wraz z aktami wykonawczymi.
Aspekty formalne
System EMAS jest zgodny międzynarodową normą zarządzania środowiskowego ISO 14001, jednak stawia dodatkowe wymagania w zakresie przestrzegania przepisów prawa, zaangażowania pracowników oraz przejrzystości działalności.
Krajowe organizacje mogą rejestrować się na liście Eco-Management and Audit Scheme od dnia wstąpienia Polski do Unii Europejskiej tj. od 1 maja 2004 r., a prowadzeniem rejestru zajmuje się Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (D.Jaźwińska 2013, s. 50) Rozporządzenie EMAS jest aktem prawnym Unii Europejskiej, zatem jest odpowiednikiem polskich ustaw. Do systemu legislacji wchodzi jako jednolity akt prawny co oznacza brak możliwości adaptowania go na własne potrzeby i brak możliwości wprowadzania zmian przez kraje członkowskie. EMAS jest powszechnym unijnym standardem, wdrożyć może go każda organizacja nie zważając na wielkość czy branżę. (D.Jaźwińska 2013, s. 53)
W Polsce system EMAS tworzą: (Ustawa o krajowym... 2011, s. 1)
- Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska
- Minister Środowiska
- Polskie Centrum Akredytacji
Za współpracę z organami Unii Europejskiej oraz za prowadzenie polityki dotyczącej rozwoju systemu odpowiedzialny jest minister właściwy do spraw środowiska. (Ustawa o krajowym... 2011, s. 1) Organem kompetentnym, który dokonuje rejestracji organizacji, jest wojewoda. (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego 2009, s. 24)
Korzyści z wprowadzenia EMAS
Wdrożenie systemu EMAS do prowadzenia działalności ma udoskonalać oddziaływanie organizacji na środowisko naturalne, a także ograniczać koszty działalności. Stosowanie tego systemu prowadzi do optymalizacji wykorzystania posiadanych zasobów i co za tym idzie do poprawy wskaźników ekonomicznych. EMAS może też być jednym ze sposobów wyróżnienia się i zwiększania konkurencyjności. Poprzez swoją proekologiczną postawę przedsiębiorstwo świadomie kreuje pozytywny wizerunek i postrzegane jest za nowoczesne, wykazujące się, oprócz troski o generowanie zysków, troską o działanie w sposób przyjazny środowisku. Rosnące zaufanie otoczenia firmy (zarówno klientów jak i otoczenia dalszego - interesariuszy) związane z tym sposobem prowadzenia działalności może mieć liczne korzyści z punktu widzenia promocji przedsiębiorstwa. Drugim narzędziem promocyjnym jakie oferuje EMAS jest własne logo stanowiące informację, że dane przedsiębiorstwo należy do elitarnego grona firm przyjaznych dla przyrody i człowieka (D.Jaźwińska 2013, s. 51-52) Wprowadzenie systemu EMAS zwiększa także zaangażowanie pracowników i poprawia relacje przedsiębiorstwa z mediami i różnymi organizacjami prośrodowiskowymi (J. Słonimiec 2013, s. 29)
Bibliografia
- Paczulski R. (1999), Prawo ochrony środowiska Unii Europejskiej w zarysie, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1221/2009 z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie dobrowolnego udziału organizacji w systemie ekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS), uchylające rozporządzenie (WE) nr 761/2001 oraz decyzje Komisji 2001/681/WE i 2006/193/WE Document 32009R1221
- Skorek A. (2017), Analiza funkcjonalności Systemu Ekozarządzania i Audytu (EMAS) w organizacjach krajów europejskich i polskich, Rynek - Społeczeństwo - Kultura, Nr 2(24)
- Słonimiec J. (2013), European development of eco‐management and audit scheme (EMAS) in the European Union, Management Systems in Production Engineering, Nr 4(12)
- Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) Dz.U. 2011 nr 178 poz. 1060
- Jaźwińska D. (2013), Korzyści i koszty wynikające z wdrożenia systemu ekozarządzania i audyty (EMAS), Organizacja i Zarządzanie, Nr 61
Autor: Dagmara Kryszpin, Jakub Wojtachnio
