Aktywa
| Aktywa |
|---|
| Polecane artykuły |
Aktywa - ogół składników majątkowych przedsiębiorstdługoterwa zamieszczonych w bilansie w ujęciu wartościowym. Zgodnie art. 3 ust. 1 pkt. 12 ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz. U. z 18.12.2000 r., Nr 113, poz. 1186) "aktywa są to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych".
TL;DR
Aktywa to składniki majątkowe przedsiębiorstwa, które mają wartość i przynoszą korzyści ekonomiczne. Mogą być trwałe (np. nieruchomości) lub obrotowe (np. zapasy). Aktywa muszą być kontrolowane przez jednostkę, mieć określoną wartość i przynosić przyszłe korzyści. Finansowane są z kapitałów własnych i zobowiązań. Bilans musi być zrównoważony, a struktura aktywów może być różna w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa.
Charakterystyka
Pojęcie aktywa, najogólniej można zdefiniować jako "majątek jednostki rozpatrywany z rzeczowego punktu widzenia". Aktywa tworzą majątek jednostki gospodarczej, który dzielimy na majątek trwały tzw. aktywa trwałe i majątek obrotowy tzw. aktywa obrotowe.
Po stronie aktywów składniki majątkowe uszeregowane są według stopnia płynności, czyli tempa zamienialności ich na gotówkę, przy uwzględnieniu równocześnie cykliczności operacji gospodarczych jak i rodzaju działalności. Jako pierwsze ujmuje się aktywa trwałe, ponieważ ich cykl obrotowy w przedsiębiorstwie przewyższa okres jednego roku. Kolejno w bilansie ujmuje się aktywa obrotowe, ponieważ obejmują pozycje majątku, które odtwarzane są zasadniczo w jednym cyklu obrotowym. W grupie aktywów obrotowych znajdują się wszystkie aktywa związane z działalnością operacyjną przedsiębiorstwa - należności z tytułu dostaw i usług powyżej 12 miesięcy.
Aby zasoby majątkowe zostały ujęte w księgach, a następnie w aktywach bilansu, muszą zostać spełnione następujące warunki:
- jednostka musi sprawować kontrolę nad składnikiem zasobów (głównym kryterium jest kontrola, a nie własność), który powstał w wyniku poprzednio zaistniałych zdarzeń, np. otrzymania wkładu do przedsiębiorstwa czy darowizny (dotacji), zakupu produkcji. Jednostka kontroluje dany składnik aktywów, jeżeli jest uprawniona do uzyskiwania przyszłych korzyści ekonomicznych z danego środowiska oraz jest w stanie ograniczyć dostęp do tych korzyści osobom trzecim. Zdolność jednostki do sprawowania kontroli wynika zazwyczaj z posiadania tytułu prawnego, w tym prawa własności. Nie jest to jednak warunek konieczny, tak więc ulepszenie technologii, gdy jednostka kontroluje korzyści, które według przewidywań osiągnie, spełnia kryteria zaliczania do aktywów,
- jednostka może w sposób wiarygodny określić wartość składnika zasobów,
- zasób ten musi dostarczyć jednostce w przyszłości korzyści ekonomicznych.
Sposoby uzyskiwania korzyści ekonomicznych przez jednostkę:
- składnik aktywów może być wykorzystany do wytwarzania produktów lub usług przeznaczonych do sprzedaży,
- zamieniony na inne aktywa,
- wykorzystany do uregulowania zobowiązań,
- rozdzielony pomiędzy właścicieli jednostki.
Zasoby, które nie przynoszą jednostce żadnych korzyści, nie spełniają definicji aktywów, a więc nie mogą być wykazane w bilansie (np. materiały, które uległy zepsuciu, maszyna, która utraciła przydatność z powodu fizycznego zużycia).
Aktywa powstają w wyniku przeszłych zdarzeń - głównie zakupu lub wytworzenia, a więc np. materiały, które jednostka zamierza nabyć nie spełniają warunku podanej definicji.
Źródła finansowania aktywów
Aktywa przedsiębiorstwa mogą być finansowane z różnych źródeł. W bilansie wyodrębnia się dwie grupy:
- Kapitały, które obrazują udział właścicieli przedsiębiorstwa w aktywach. W ujęciu wartościowym kapitał jest równy aktywom netto (są to aktywa ogółem pomniejszone o zobowiązania i rezerwy na zobowiązania).
- Zobowiązania - obowiązki wykonania przez jednostkę określonych świadczeń, które wynikają z przeszłych zdarzeń, określone co do kwoty, wierzyciela i terminu wymagalności
Źródła finansowania aktywów, nazywane w bilansie pasywami, występują jedynie w ujęciu wartościowym. Wszystkie pasywa muszą znajdować odbicie w aktywach, wobec czego sumy aktywów i pasywów są zawsze równe. W literaturze zaleca się dotrzymywanie tzw. złotej reguły finansowania (reguły bilansowej), według której nie powinno się zadłużać przedsiębiorstwa w stopniu większym niż 50%, czyli:
kapitał własny/zobowiązania ogółem ≥ 1.
Z powyższego równania wynika, iż kapitał własny powinien finansować około 50% przedsiębiorstwa. Taka struktura źródeł finansowania majątku pozwala utrzymać długoterminową płynność finansową (wypłacalność).
Struktura bilansu
Struktura aktywów trwałych:
- A. Aktywa trwałe
- I. Wartości niematerialne i prawne (art. 3, ust. 1, pkt 14)
- 1. Koszty zakończonych prac rozwojowych
- 2. Wartość firmy (art. 33, ust. 4)
- 3. Inne wartości niematerialne i prawne
- 4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne
- II. Rzeczowe aktywa trwałe
- 1 Środki trwale (art. 3 ust. 1, pkt 15)
- a) grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu0029
- b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej
- c) urządzenia techniczne i maszyny
- d) środki transportu
- e) inne środki trwałe
- 2. Środki trwale w budowie (art. 3 ust. 1, pkt 16)
- 3. Zaliczki na środki trwałe w budowie
- III. Należności długoterminowe
- 1. Od jednostek powiązanych
- 2. Od pozostałych jednostek
- IV. Inwestycje (art. 3, ust. 1 pkt 17) długoterminowe
- 1. Nieruchomości
- 2. Wartości niematerialne i prawne
- 3. Długoterminowe aktywa finansowe (art. 3, ust. 1, pkt 24)
- a) w jednostkach powiązanych
- udziały lub akcje
- inne papiery wartościowe
- udzielone pożyczki
- inne długoterminowe aktywa finansowe
- b) w pozostałych jednostkach
- udziały lub akcje
- inne papiery wartościowe
- udzielone pożyczki
- inne długoterminowe aktywa finansowe
- 4. Inne inwestycje długoterminowe
- V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
- 1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
- 2. inne rozliczenia międzyokresowe
Podstawową grupą aktywów wielu jednostek gospodarczych są rzeczowe aktywa trwałe. Składają się na nie środki trwałe i środki trwałe w budowie. Z definicji środków trwałych wynika, że dany składnik aktywów można zakwalifikować do środków trwałych, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki: – posiada postać rzeczową (materialną) lub ustawowo z nią zrównaną, – przewidywany okres jego użyteczności ekonomicznej jest dłuższy niż rok, – jest kompletny i zdatny do użytkowania, – jest przeznaczony na potrzeby związane z działalnością podstawową jednostki.
Drugim elementem rzeczowych aktywów trwałych są środki trwałe w budowie. Kategoria jest związana z procesami powiększania wartości środków trwałych zarówno poprzez ich zakup, wytworzenie czy też ulepszenie.
Struktura aktywów obrotowych:
- B. Aktywa obrotowe - (art. 3, ust. 1)
- I. Zapasy (aktywa rzeczowe) (art. 3, ust. 1, pkt 19)
- 1. Materiały
- 2. Półprodukty i produkty w toku
- 3. Produkty gotowe
- 4. Towary
- 5. Zaliczki na dostawy
- II. Należności krótkoterminowe (art. 3, ust. 1, pkt 18c)
- 1. Należności od jednostek powiązanych
- a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:
- do 12 miesięcy
- powyżej 12 miesięcy
- b) inne
- 2. Należności od pozostałych jednostek
- a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:
- do 12 miesięcy
- powyżej 12 miesięcy
- b) z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń
- c) inne
- d) dochodzone na drodze sądowej
- III. Inwestycje krótkoterminowe (aktywa finansowe) (art. 3, ust. 1, pkt 24)
- 1. Krótkoterminowe aktywa finansowe
- a) w jednostkach powiązanych
- udziały lub akcje
- inne papiery wartościowe
- udzielone pożyczki
- inne krótkoterminowe aktywa finansowe
- b) w pozostałych jednostkach
- udziały lub akcje
- inne papiery wartościowe
- udzielone pożyczki
- inne krótkoterminowe aktywa finansowe
- c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne
- środki pieniężne w kasie i na rachunkach
- inne środki pieniężne
- inne aktywa pieniężne
- 2. Inne inwestycje krótkoterminowe
- IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe (art. 3, ust. 1, pkt 18d)
W przypadku tych składników istotne znaczenie ma fakt, że zostały one nabyte dla osiągnięcia korzyści, a nie w celu użytkowania przez jednostkę. "Aktywa obrotowe (majątek obrotowy) różnią się od aktywów trwałych przede wszystkim tym, że w stosunkowo krótkim czasie następuje zmiana ich naturalnej postaci. Przeobrażenie majątku obrotowego jest następstwem prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej w toku, której majątek ten przechodzi przez różne jej stadia i przyjmuje coraz to inną postać; przeobrażenia tego majątku mają więc charakter ciągły. Aktywa obrotowe znajdują się w ciągłym ruchu (w ciągłym obrocie), stąd zresztą bierze swój rodowód ich nazwa. Do tej części majątku przedsiębiorstwa zalicza się (kolejność według zasady wzrastającej płynności)":
Ważne jest, aby umieć właściwie rozróżniać i klasyfikować aktywa trwałe i obrotowe, ponieważ każdy ze składników pełni inną funkcję charakterystyczną dla niego. Podawane wyżej artykuły dotyczą wyłącznie ustawy o rachunkowości i są one ich definicją jaką proponuje ustawodawca.
Bibliografia
- Dobija M. (2006). Rachunkowość zarządcza i controlling, PWN, Warszawa
- Gierusz B. (2004). Podręcznik samodzielnej nauki ksiegowania, ODDK, Gdańsk
- Jachna T. (2016). Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa
- Messner Z. (2001). Podstawy rachunkowości, WUAE, Katowice
- Messner Z. (2004). Rachunkowość finansowa, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa
- Poniatowska L. (2013). Wycena bilansowa rzeczowych aktywów trwałych i jej skutki sprawozdawcze,"Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia" nr 61, s. 2-3
- Roszczynialska E.(2001). Rachunkowość według standardów Unii Europejskiej, TEXT, Kraków
- Sawicki K.(red). (2004). Rachunkowość finansowa, PWE, Warszawa
- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
Autor: Angelika Prochal
