Samorząd terytorialny
| Samorząd terytorialny |
|---|
| Polecane artykuły |
Samorząd terytorialny jest wynikiem decentralizacji finansów publicznych do szczebla lokalnego, w wyniku której następują zmiany jakościowe chronione najwyższym aktem prawnym - Konstytucją. Jest podstawą formą organizacji władz lokalnych. W ogólnym znaczeniu, istotą samorządu jest powierzenie zarządu sprawami publicznymi samym zainteresowanym - czyli, z mocy prawa, odpowiednio zorganizowanemu zrzeszeniu obywateli. W odniesieniu do samorządu terytorialnego polega to na utworzeniu i akceptacji przez państwo, autonomicznego względem niego, systemu organów i wyposażenie ich w odpowiednie kompetencje władcze. Istotnym warunkiem powstania takich organów jest akceptacja przez państwo odrębności sfery interesów społeczności lokalnej i regionalnej, przy jednoczesnym istnieniu interesów całego społeczeństwa. Ta odrębność interesów ma wyraz prawny, w postaci nadania związkom samorządowym osobowości prawnej oraz ekonomicznej, w postaci ich uwłaszczenia. Samorząd terytorialny jest, zatem wyodrębnionym w strukturze państwa związkiem terytorialnej społeczności, powoływanym do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażonym w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań. Z faktu wyodrębnienia terytorialnych związków samorządowych wynika ich względna niezależność od innych części aparatu państwowego (organów rządowych), a w konsekwencji możliwość kształtowania własnej, wewnętrznej organizacji, wybór organów przedstawicielskich oraz uprawnienia do stanowienia prawa miejscowego.
Definicje samorządu terytorialnego
Nie da się wskazać na jedną, dobrą i akceptowaną przez wszystkich definicję samorządu terytorialnego. Istnieje wiele określeń i różnią się one w szczegółach.
W literaturze polskiej:
- "Zdaniem Jerzego Panejki: samorząd jest opartą na przepisach ustawy, zdecentralizowaną administracją państwową, wykonywaną przez lokalne organy, niepodległe hierarchicznie innym organom i samodzielnie w granicach ustawy i ogólnego porządku prawnego.
- Według Bohdana Wasiutyńskiego samorząd jest: wykonywaniem części administracji państwowej przez organizacje obdarzone osobowością prawną, działające we własnym imieniu z mocy przyznanego im prawa pod określonym nadzorem państwa.
- Tadeusz Bigo przez pojęcie "samorząd terytorialny" rozumiał korporacje będące osobami prawnymi (podmiotami), zdecentralizowanymi i odrębnymi od państwa, powołane przez ustawy do wykonywania obowiązków i praw (publicznych) z zakresu administracji publicznej z wykorzystaniem władztwa administracyjnego.
- Teresa Rabska, według niej: samorządem jest wyodrębniona grupa społeczna, określona przez prawo, której członkostwo powstaje z mocy prawa, powołana do wykonywania zadań administracji państwowej, w granicach przez prawo określonych, w sposób samodzielny, w formach właściwych dla administracji państwowej, posiadająca własną organizację, ustaloną w przepisach prawnych, o charakterze przedstawicielskim, pozostającą pod kontrolą tej grupy społecznej, która ją wybrała. Organizacja samorządu zbudowana jest na zasadzie decentralizacji; działając na podstawie prawa pozostaje tylko pod nadzorem organów państwowych.
- Bogdan Dolnicki przyjmuje, że samorząd terytorialny jest to: jednostka o charakterze korporacyjnym, wyposażona w osobowość prawną o charakterze publicznym i prywatnym, wypełniająca poprzez wyłonienie w drodze wyborów organy zadania administracji publicznej na zasadach określomej prawnie niezależności i podlegająca przy tym nadzorowi państwowemu.
- W art. 3 ust. 1 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego (EKST), można znaleźć, że samorząd terytorialny oznacza: prawo i zdolność społeczności lokalnych, w granicach określonych prawem, do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców." (Bandarzewski K. 2006, s. 22-24)
Misja
Misja samorządu terytorialnego jest tożsama z:
- Realizacją idei samorządności, która wyzwala w społeczności zmiany w mentalności, polegające na utożsamianiu się społeczności z władzą samorządową. Jest to wynik demokratycznego trybu wyłaniającego odpowiednie organy integrujące społeczność terytorialną,
- Aktywizacją społeczności terytorialnej, oznaczającą inspirację dla społeczności do działań na rzecz swojego lokalnego środowiska,
- Racjonalizację działania władz publicznych, które muszą mieć na uwadze potrzeby społeczności, a których spełnienie jest ograniczone w możliwościach ich zaspokajania na szczeblu jednostek podziału terytorialnego.
Zadania
W zakresie:
- Infrastruktury społecznej:
- pomoc społeczna,
- zabiegi zapobiegające bezrobociu,
- dynamizacja lokalnego rynku pracy,
- polityka socjalna (prorodzinna),
- pomoc osobom niepełnosprawnym,
- ochrona zdrowia (przeciwdziałanie alkoholizmowi, narkomanii i nikotynizmowi),
- Infrastruktury technicznej:
- dostarczanie wody,
- usuwanie ścieków komunalnych,
- zaopatrzenie w energię elektryczną, cieplną oraz gaz,
- utrzymywanie porządku,
- transport publiczny,
- budowę, remont, utrzymanie i ochronę dróg oraz zarządzanie nimi,
- zabiegi związane z ochroną środowiska i przyrody,
- ochrona gospodarki wodnej, wodociągów i zaopatrzenia w wodę,
- usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych
- unieszkodliwianie odpadów komunalnych,
- Porządku i bezpieczeństwa publicznego:
- zapobieganie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych,
- zadania związane z sytuacjami kryzysowymi,
- Rozwoju regionalnego:
- zaspakajanie potrzeb zbiorowych społeczności.
Władze samorządowe i publiczne tworzą system władzy i pewną kategorię własności w odniesieniu do otoczenia, z której wynikają ważne konsekwencje:
- Działalność władz musi być koordynowana względem gospodarstw domowych, oraz przedsiębiorstw
- Wyżej wymieniona koordynacja musi dotyczyć sfery podatkowej i polityki wydatkowej
- Odpowiedzialność za sprawy publiczne
W Polsce funkcjonują dwa rodzaje samorządu lokalnego (gmina i powiat), oraz samorząd województwa (samorząd regionalny). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej traktuje samorząd terytorialny jako element organizacji państwa, odrębny i niezależny od administracji rządowej.
Bibliografia
- Bandarzewski K. (2006), Prawo samorządu terytorialnego w Polsce, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa
- Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U.1997.78.483 rozdział VII,
- Owsiak S. (2005), Finanse publiczne teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,
- Piasecki A. K. (2009), Samorząd terytorialny i wspólnoty lokalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,
- Stahl M. (2010), Encyklopedia samorządu terytorialnego, część I Ustrój, Wydawnictwo Difin, Warszawa,
- Ustawa z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, Dz.U. 1990 nr 32 poz. 191.
Autor: Agata Migdał, Natalia Hulbój
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
