Zadanie publiczne
Zadanie publiczne - działanie samorządu terytorialnego realizowane na podstawie ustaw, służące zaspokojeniu zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych (zadania własne) oraz zorganizowanego w państwo całego społeczeństwa (zadania zlecone). Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. wprowadziła podział zadań samorządu terytorialnego na własne i zlecone. Niemożliwym jest jednak stworzenie uniwersalnych kryteriów umożliwiających jasny podział działań administracji rządowej i samorządowej. Są one bowiem tworzone w konkretnych warunkach i w oparciu o określone cele.
TL;DR
Artykuł omawia zadania publiczne samorządu terytorialnego, które są realizowane na podstawie ustaw i służą zaspokojeniu potrzeb społeczności lokalnych. Zadania mogą być własne (finansowane przez samorząd) lub zlecone przez administrację rządową. Na poziomie gminy zadania dotyczą m.in. ładu przestrzennego, ochrony środowiska, transportu publicznego i edukacji. Na poziomie powiatu obejmują edukację, pomoc społeczną, ochronę zdrowia i promocję. Na poziomie województwa zadania dotyczą edukacji, kultury, pomocy społecznej, transportu, ochrony środowiska i obronności.
Zadania własne
Zgodnie z Konstytucją zadania własne jednostek samorządu terytorialnego to takie zadania publiczne, które służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Sfera zadań publicznych przydzielonych samorządowi terytorialnemu jako własne, jest nienaruszalna i nie podlega uszczupleniu.
O zadaniach własnych możemy mówić w sytuacji gdy:
- Posiadają charakter lokalny (regionalny)
- Otrzymywane przez jednostkę samorządu terytorialnego zadania oparte są na zasadzie decentralizacji
- Jednostka samorządu terytorialnego finansuje wykonywane zadania
- Jednostka reprezentująca samorząd terytorialny wykonuje zadania samodzielnie oraz działa we własnym imieniu
- Celem zadań jest zaspokajanie potrzeb wspólnoty samorządowej (zbiorowych oraz indywidualnych)
Zadania własne gminy
Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego i to jej zadaniem jest wykonywanie wszystkich zadań samorządu terytorialnego nie zastrzeżonych dla innych jednostek tego samorządu.
Przykładowe kategorie zadań własnych gminy:
- Ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej
- Gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego
- Wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz
- Lokalnego transportu zbiorowego
- Ochrony zdrowia
- Pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych
- Gminnego budownictwa mieszkaniowego
- Edukacji publicznej
- Kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury
- Kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych
- Targowisk i hal targowych
- Zieleni gminnej i zadrzewień
- Cmentarzy gminnych
- Porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej
- Utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych
- Polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej
- Wspierania i upowszechniania idei samorządowej
- Promocji gminy
- Współpracy z organizacjami pozarządowymi
- Współpracy ze społecznościami lokalny i regionalnymi innych państw
Lista zadań własnych gminy może być rozszerzona, jednakże musi się to odbyć w drodze ustawowej i po zapewnieniu koniecznych środków finansowych.
Zadania własne powiatu
Powiat zobowiązany jest do realizowania zadań, które przekraczają możliwości gminy.
Przykładowe kategorie zadań własnych powiatu:
- Edukacji publicznej
- Promocji i ochrony zdrowia
- Pomocy społecznej
- Polityki prorodzinnej
- Wspierania osób niepełnosprawnych
- Transportu zbiorowego i dróg publicznych
- Kultury i ochrony dóbr kultury
- Kultury fizycznej i turystyki
- Geodezji, kartografii i katastru
- Gospodarki nieruchomościami
- Administracji architektoniczno - budowlanej
- Gospodarki wodnej
- Ochrony środowiska i przyrody
- Rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego
- Porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli
- Ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej i zapobiegania innych nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska
- Przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy
- Ochrony praw konsumenta
- Utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych
- Obronności
- Promocji powiatu
- Współpracy z organizacjami pozarządowymi
Ponadto zadaniem powiatu jest również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
Zadania własne województwa
Do zakresu działania samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Głównym zadaniem województw samorządowych jest tworzenie warunków rozwoju danego regionu, kreowanie polityki regionalnej oraz wykonywanie usług publicznych mających znaczenie dla całego województwa.
Przykładowe kategorie zadań własnych województwa:
- Edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego
- Promocji i ochrony zdrowia
- Kultury i ochrony jej dóbr
- Pomocy społecznej
- Polityki prorodzinnej
- Modernizacji terenów wojskowych
- Zagospodarowania przestrzennego
- Ochrony środowiska
- Gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpożarowej
- Transportu zbiorowego i dróg publicznych
- Kultury fizycznej i turystyki
- Ochrony praw konsumentów
- Obronności
- Bezpieczeństwa publicznego
- Przeciwdziałania bezrobociu a aktywizacji lokalnego rynku pracy
Powyższe zadania nie odbiegają w zasadniczy sposób od działań przypisanych powiatom i gminom niemniej jednak samorząd województwa ukierunkowany jest na zadania o charakterze wojewódzkim.
Zadania zlecone
Organy jednostek samorządu terytorialnego wykonują również zadania zlecone im przez administrację rządową, jeśli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa. Działalność ta ma charakter ogólnopaństwowy i wykonywana jest w imieniu administracji rządowej. Zadania mogą być powierzone w drodze porozumienia zawartego przez przedstawicieli administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego. Jego zawarcie wymaga upoważnienia ustawowego. Źródłem kompetencji samorządu terytorialnego w zakresie zadań zleconych może być ustawa albo zawarte na podstawie upoważnienia ustawowego porozumienie. Zlecanie tego typu zadań każdorazowo wiąże się z zapewnieniem środków finansowych na ich realizację.
Zadania zlecone na szczeblu gminy
Zadania zlecone na szczeblu gminy obejmują:
- zadania administracji rządowej jako jej podmiot w ujęciu funkcjonalnym,
- zadania powiązane z wyborami powszechnymi, a więc przykładowo prowadzenie rejestru wyborców,
- zadania związane z referendami.
Można wyróżnić dwa rodzaje takich zadań:
- poruczone - kiedy organ administracji rządowej ustawowo nakłada obowiązek wykonania zadania i zapewnia wówczas środki na jego sfinansowanie,
- powierzone - poprzez zawarcie odpowiedniego porozumienia gmina posiada dobrowolność co do podjęcia się danego zadania.
| Zadanie publiczne — artykuły polecane |
| Zadania publiczne gminy — Samorząd terytorialny — Formy organizacyjne jednostek samorządowych — Starostwo powiatowe — Gospodarka przestrzenna — Organizacje regulujące ruch turystyczny — Urząd marszałkowski — Sektor publiczny — Służba zdrowia |
Bibliografia
- Bober J. (2013), Narastające dysfunkcje, zasadnicze dylematy, konieczne działania. Raport o stanie samorządności terytorialnej w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
- Małecka-Łyszczek M. (2013), Pojęcie i podziały zadań publicznych ze szczególnym uwzględnieniem zadań samorządu terytorialnego
- Sieniuć M., Sulimierski J., Tarno J., Wyporska J. (2002), Samorząd terytorialny w Polsce, LexisNexis, Warszawa
Autor: Małgorzata Jończyk, Kinga Danek
