Realna stopa procentowa
| Realna stopa procentowa |
|---|
| Polecane artykuły |
Realna stopa procentowa jest to stopa procentowa, pomniejszona o oczekiwaną stopę inflacji (R. Hall 2004, s. 32) Realna stopa procentowa, powiększona o premię inflacyjną (oraz premię za ryzyko inflacyjne), tworzy nominalną stopę procentową, według której wierzyciel otrzymuje wynagrodzenie za udostępnione fundusze. (J. Czekaj 2001 s. 56)
TL;DR
Realna stopa procentowa to stopa procentowa minus stopa inflacji. Wzrost stopy procentowej zachęca do oszczędzania, a jej spadek do zaciągania kredytów. Realna stopa procentowa wpływa na siłę nabywczą pieniądza. Niższa stopa inflacji oznacza niższą realną stopę procentową, co jest korzystne dla kredytobiorców. Wzrost inflacji powoduje obniżenie realnych stóp procentowych. Różnica między faktyczną a oczekiwaną stopą inflacji wpływa na korzyści pożyczkobiorców i pożyczkodawców.
Klasyczna teoria realnej stopy procentowej
Realna stopa procentowa jest to stopa równoważąca podaż i popyt na rynku kapitałowym. Podaż oszczędności zależna jest od tego, w jakim stopniu ludzie skłonni są poświęcić dzisiejszą konsumpcję na rzecz przyszłej. Popyt natomiast uzależniony jest od efektywności produktywnego wykorzystania zasobów rzeczowych, które są zaangażowane w działalność gospodarczą. Stopa efektywności wykorzystania tych zasobów wyznacza górny dopuszczany poziom stopy procentowej. Stopa procentowa jest zarówno czynnikiem wpływającym na wielość podaży, jak i popytu na oszczędności w gospodarce, a także traktowana jest jako parametr, którego poziom jest zależny od relacji pomiędzy tą podażą i popytem. Wzrost stopy procentowej powoduje przyrost oszczędności, z kolei jej spadek zniechęca do oszczędzania. Spadek stopy procentowej jest równocześnie czynnikiem zachęcającym do zaciągania kredytów, natomiast jej wzrost powoduje odwrotny skutek. Wzrost podaży oszczędności z kolei, jest czynnikiem wpływającym na spadek stopy procentowej, zaś przyrost popytu na oszczędności pobudza jej wzrost (J. Czekaj, 2001 s. 55).
Przykład praktyczny
Przykład I
Opisany szczegółowo. Załóżmy, że na swoim rachunku bankowym posiadamy 1000 zł oprocentowanie w wysokości 10% w skali roku. Po upływie roku należne oprocentowanie to 100zł, zatem bank wypłaca nam 1100zł. Jednak czy po roku jesteś bogatszy o te 100zł? Posiadana przez Ciebie kwota zwiększyła się o 10%, jeśli jednak w przeciągu minionego roku wzrosła inflacja, w efekcie dokonasz za te kwotę mniej zakupów, niż w momencie ulokowanie pieniędzy w banku. Wzrost inflacji sprawił, że siła nabywcza posiadanych pieniędzy nie zwiększyła się o te 10%. Zatem jeśli stopa inflacji wyniosła 4%, to ilość dóbr, jakie możesz zakupić, zwiększyła się jedynie o 6%. A jeśli stopa inflacji wynosiła 15%, oznacza to, że ceny dóbr wzrosły w większym stopniu niż złotówki zgromadzone na Twoim rachunku. W tym wypadku siła nabywcza pieniądza obniżyła się o 5%. (G. Mankiw, M. Taylor 2014, s. 52)
Przykład II
Jeśli zaciągniesz kredyt, którego nominalna stopa procentowa wynosi 12%, to przy inflacji wynoszącej 9% w skali rocznej, realne - a więc uwzględniające inflację - oprocentowanie kredytu będzie wynosiło 2,75%.
Obliczenia
Realną stopę procentową można wyliczyć, dzieląc różnicę stopy procentowej i stopy inflacji przez sumę (100+stopa inflacji).
Wzorując się na drugim przykładzie obliczamy: ((12-9)/(100+9))x100%=2,75%. Niższe realne oprocentowanie kredytu jest korzystne dla kredytobiorców. Nie należy traktować realnej stopy procentowej jako różnicy między stopą procentową kredytu a stopą inflacji, gdyż nie jest to prawidłowe.
Interpretacja
Realna stopa procentowa jest dodatnia tylko wtedy, kiedy nominalna stopa jest wyższa od stopy inflacji. Oznacza to, że:
1. W przypadku depozytów i lokat istnieją zachęty oszczędzania. Wynika to z tego, że dochód z odsetek jest wyższy niż wzrost cen danym okresie.
2. Kredyty. Kredytobiorca za wcześniejsze zaspokojenie swoich potrzeb ponoszą pewne dodatkowe koszty. Koszty te wzrastają wraz ze wzrostem cen, jednak kredytobiorca uniknął ich korzystając z kredytu. Koszty te powinny pokrywać wartość usługi wyświadczonej przez bank.
Ujemna stopa realna oznacza:
1. Dla posiadaczy wolnych środków pieniężnych, brak chęci oszczędzania oraz wysoką skłonność do zakupów celem uniknięcia strat, gdy odsetki nie pokrywają wzrostu cen.
2. Dla kredytobiorców oznacza pewne dodatkowe korzyści, gdyż nabycie kredytu pozwala uprzedzić wzrost cen. Oznacza to zaoszczędzenie różnicy między nowymi cenami, a nominalnym oprocentowaniem kredytu.
Zależności
1. W miarę wzrostu tempa inflacji, realne stopy procentowe obniżają się. Dzieje się tak, gdyż wysoka inflacja powoduje szybszy spadek oszczędności społeczeństwa, aniżeli powiększające je płatności należnych odsetek, które zostają naliczane zgodnie z nominalną stopą procentową. (R. Milewski, E. Kwiatkowski 2008, s. 268)
2. Niższy poziom oczekiwanej inflacji ma wpływ na wzrost kosztu pozyskania kapitału w ujęciu realnym, przy danym poziomie nominalnej stopy procentowej. W wyniku tego, podmioty będą wykazywały mniejszą skłonność do zaciągania pożyczek, a także emitowania obligacji, spadnie podaż obligacji. Przy odwrotnej zależności między ceną obligacji, a stopą procentową, oczekuje się spadku stopy procentowej.
3. Kto traci, a kto zyskuje? W sytuacji kiedy faktyczna stopa inflacji jest wyższa niż oczekiwana, pożyczkobiorcy zyskują kosztem pożyczkodawców. W tej sytuacji, pożyczkobiorcy będą zwracać pieniądze o niższej wartości realnej, niż spodziewano się wcześniej. Jeśli faktyczna stopa inflacji jest niższa niż oczekiwana, pożyczkodawcy będą zyskiwać na koszy pożyczkobiorcy. Pożyczkobiorcy zwracają pieniądze o wyższej realnej wartości, niż oczekiwali wcześniej (P. Krugman, R. Wells 2012, s. 110)
Bibliografia
- Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2007), Ekonomia. Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Czekaj J., Dresler Z. (2011), Zarządzanie finansami przedsiębiorstw: podstawy teorii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Domański R. (2009), Stopa procentowa jako narzędzie podziału i strategii gospodarczej, Publikacja Zakładu Gospodarki Światowej INE PAN
- Hall R., Taylor J. (2004), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Janecki J. (2012). Reakcja rynkowych stóp procentowych na zmiany stopy procentowej banku centralnego w Polsce w latach 2001-2011 "Materiały i studia", Zeszyt nr 227, Mechanizm transmisji monetarnej, s. 5
- Krugman P., Wells R. (2016), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
- Mankiw N., Taylor M. (2016), Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Oyrzanowski B. (1997), Makroekonomia, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków
Autor: Michał Kobierski, Jacek Brodzik, Robert Staniszewski
