Normy

Normy to dokumenty określające zasady postępowania, przepisy, wzory, wytyczne lub charakterystyki do powszechnego i wielokrotnego stosowania. Są one przyjęte na zasadzie konsensu i muszą być zatwierdzone przez jednostkę organizacyjną, która jest do tego upoważniona. Normy powinny brać za podstawę osiągnięcia z dziedziny nauki, osiągnięcia techniczne, a także te z dziedziny praktyki. Powinny być również nastawione na osiągnięcie jak najlepszych korzyści społecznych. Opracowywanie i wprowadzanie norm w życie jest wynikiem normalizacji (standaryzacji) [Z. Tomaszewski 2002, s. 8].

Celem tworzenia norm jest zapewnienie uporządkowania w określonym zakresie, np. zapewnienie funkcjonalności wyrobom i usługom, usuwanie barier w handlu, ułatwianie współpracy naukowej i technicznej, szeroko rozumiane bezpieczeństwo, upowszechnianie osiągnięć techniki i postępu technicznego, wzrost efektywności gospodarczej [A. Jarońska 2013, s. 3].

Norma może być także podstawą przy rozstrzyganiu konfliktów między dostawcami a odbiorcami lub tworzyć punkt odniesienia przy zawieraniu umów cywilno-prawnych" a także być zastosowana w przypadku kontroli zarówno wewnętrznej, jak i zewnętrznej.

Stosowanie normy jest dobrowolne (za wyjątkiem norm z zakresu bezpieczeństwa) [P. Rogala, T. Brzozowski 2003, s. 12].

TL;DR

Normy to dokumenty określające zasady postępowania, przepisy, wzory, wytyczne lub charakterystyki do powszechnego i wielokrotnego stosowania. Celem tworzenia norm jest zapewnienie uporządkowania w określonym zakresie. Normy mogą dotyczyć różnych dziedzin, takich jak terminologia, badania, wyroby, procesy, usługi, interfejsy i dane. Stosowanie norm jest dobrowolne. Proces opracowywania normy obejmuje pięć etapów, a normy są zatwierdzane przez organizacje normalizacyjne.

Klasyfikacja norm

Ze względu na treść normy oraz dziedzinę, w której będzie ona stosowana można wyodrębnić następujące normy:

• norma podstawowa - dotyczy szerokiego zakresu zagadnień bądź uwzględnia ogólne postanowienia, które odnoszą się tylko do jednej, konkretnej dziedziny,
• norma terminologiczna - dotyczy terminów. Podaje zarówno ich definicje, jak i objaśnienia, przykłady, ilustracje itp [M. Stanula 2013, s. 4],
• norma badań - odnosi się do metod badań. Czasami jest poszerzona o inne postanowienia, które dotyczą badań, np. wykorzystania metod statystycznych, pobierania próbek, czy kolejności badań,
• norma wyrobu - definiuje wymagania, które wyrób lub też grupa wyrobów powinna spełnić aby zapewnić ich funkcjonalności. Normy te były wcześniej nazywane normami przedmiotowymi,
• norma procesu - charakteryzuje wymagania, które proces powinien spełnić aby jego funkcjonalność była zapewniona,
• norma usługi - definiuje wymagania, które powinna spełnić usługa aby zapewnić jej funkcjonalność,
• norma interfejsu - formułuje wymagania odnoszące się do kompatybilności wyrobów bądź też systemów występujących w miejscach, w których się łączą,
• norma danych do dostarczenia - obejmuje wykaz właściwości, które powinny mieć podane wartości bądź też inne dane, aby było możliwe określenie wyrobu, usługi oraz procesu. Norma ta jest podawana przez nabywcę lub przez dostawcę.

Podział na poszczególne typy normy nie oznacza, że wykluczają się one wzajemnie. Przykładowo norma wyrobu może być również normą badań o ile są w niej przytoczone metody badań dotyczące właściwości konkretnego wyrobu [Z. Tomaszewski 2002, s. 8-9].

Biorąc pod uwagę status organizacji normalizacyjnej, która jest odpowiedzialna za ustanowienie danej normy, można wyodrębnić również:

• normy międzynarodowe,
• normy regionalne,
• normy krajowe [M. Stanula 2013, s. 4].

Cechy norm

Współczesny system przypisuje normie takie cechy jak:

• akceptacja przez upoważnioną do tego jednostkę normalizacyjną,
• ogólnodostępność,
• konsens, który został osiągnięty podczas opracowywania danej normy,
• dobrowolność stosowania,
• gwarancja, że dana norma nie jest sprzeczna z obowiązującymi przepisami,
• zagwarantowanie wszystkim zainteresowanym szansy uczestniczenia w procesie sporządzania norm,
• brak ingerowania organów władzy w treść norm [A. Jarońska 2013, s. 5].

Proces opracowywania normy

Proces sporządzania normy przebiega w pięciu niżej wymienionych etapach:

1) przyjęcie zaproponowanego tematu,

2) stworzenie projektu normy,

3) przeprowadzenie konsultacji (powszechna ankieta adresowana),

4) weryfikacja zastrzeżeń oraz akceptacja normy,

5) opublikowanie opracowanej normy [P. Rogala, T. Brzozowski 2003, s. 13-14].

Zatwierdzenie normy

Państwowe organizacje normalizacyjne na przełomie lat:

• Komitet Techniczny przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu (1923r.),
• PKN - Polski Komitet Normalizacyjny (1924r.),
• Polski Komitet Normalizacji i Miar (1972r.),
• Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości (1979r.),
• PKN - Polski Komitet Normalizacyjny (od 1994r. i obecnie).

Organizacje normalizacyjne międzynarodowe:

• ISO Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna,
• IEC Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna,
• ITU Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny,
• CEN Europejski Komitet Normalizacyjny,
• CENELEC Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki,
• ETSI Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych [M. Gołębiowski 2009, s. 2].

Zobacz także:

• Identyfikacja systemu zarządzania jakością
• Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna
• Korzyści wdrażania ISO 9001
• Polski Komitet Normalizacyjny
• CASCO
• ISO 9001 - ISO 14001 - OHSAS 18001 - ISO 17025 - ISO 17799 - ISO 13335 - ISO 27001
• Normalizacja systemów jakości

Normy — artykuły polecane

Normalizacja — CASCO — ISO 17025 — Identyfikacja procesów — OHSAS 18001 — Akredytacja laboratorium — Analiza wartości — Deklaracja zgodności — Ujęcie analityczne identyfikacji SZJ

Bibliografia

• Gołębiowski M. (2009), Wybrane zagadnienia normalizacji w dziedzinie jakości, Studia i prace Wydziały Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, nr 12
• Jarońska A. (2013), Normalizacja - zasady, metody i organizacja, Bibliotheca Nostra: śląski kwartalnik naukowy, nr 4
• Rogala P., Brzozowski T. (2003), Systemy zarządzania jakością i środowiskiem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
• Stanula M. (2013), Normy i normalizacja w Polsce, Bibliotheca Nostra: śląski kwartalnik naukowy, nr 4
• Tomaszewski Z. (2002), Bezpieczeństwo wyrobów oraz ich zgodność ze standardami Unii Europejskiej, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań

Autor: Weronika Buczak, Martyna Olszyńska