Finanse publiczne
| Finanse publiczne |
|---|
| Polecane artykuły |
Finanse publiczne obejmują zjawiska i procesy gromadzenia, oraz podziału środków pieniężnych, będących w dyspozycji władz publicznych. Środki te pochodzą głównie z danin publicznych, majątku publicznego, oraz z przychodów zwrotnych tj. kredytów, pożyczek i emisji papierów wartościowych. Ze środków publicznych realizowane są cele i zadania publiczne. Według ustawy o finansach publicznych, gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Osoby zainteresowane mogą zapoznać się z m.in. sprawozdaniami z wykonania budżetu państwa jak i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Finanse publiczne dzielą się na:
- finanse państwa,
- finanse jednostek samorządu terytorialnego,
- finanse systemu ubezpieczeń społecznych.
Zadania związane z finansami publicznymi
Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:
- gromadzenie dochodów i przychodów publicznych,
- wydatkowanie środków publicznych,
- finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa,
- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,
- zarządzanie środkami publicznymi,
- zarządzanie długiem publicznym,
- rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej. (art. 3 u.f.p.)
Sektor finansów publicznych
Finanse publiczne są wykorzystywane przez instytucje sektora finansów publicznych, do których należą:
- organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
- jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki (związki metropolitalne),
- jednostki budżetowe,
- samorządowe zakłady budżetowe,
- agencje wykonawcze,
- instytucje gospodarki budżetowej,
- państwowe fundusze celowe,
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
- Narodowy Fundusz Zdrowia,
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
- uczelnie publiczne,
- Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
- państwowe i samorządowe instytucje kultury. (art. 9 u.f.p.)
Funkcje finansów publicznych
Podstawowe funkcje finansów publicznych:
- alokacyjna- związana z pobieraniem i gromadzeniem środków pieniężnych w celu ich wykorzystania w realizacji zadań publicznych,
- redystrybucyjna - związana ze zmianami w podziale dochodów finansów publicznych. Wydatki redystrybucyjne to m.in. zasiłki, renty, emerytury (redystrybucja społeczna), wsparcie finansowe na badania i rozwój (redystrybucja gospodarcza).
- stabilizacyjna - służy łagodzeniu skutków, jakie powstają w wyniku realizowania funkcji alokacyjnej i redystrybucyjnej finansów publicznych. Służy do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego za pomocą odpowiednich instrumentów.
Środki publiczne
Środki publiczne to szczególna kategoria środków finansowych występująca w obrocie gospodarczym.
Środki publiczne mogą być przeznaczone wyłącznie na:
- sfinansowanie wydatków publicznych,
- sfinansowanie rozchodów budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Według art. 5 ustawy o finansach publicznych, środki publiczne obejmują:
- dochody publiczne np. dochody z mienia, podatki, składki, darowizny, spadki na rzecz sektora publicznego),
- środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA),
- środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w grupie 2,
- przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, oraz innych jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych pochodzące:
- ze sprzedaży papierów wartościowych, oraz z innych operacji finansowych,
- z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostki samorządu terytorialnego,
- ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,
- z otrzymanych pożyczek i kredytów,
- przychody jednostek sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z prowadzoną przez nie działalnością oraz pochodzące z innych źródeł.
Wydatki i rozchody publiczne
Wydatki budżetu państwa dzielą się na następujące grupy wydatków:
- dotacje i subwencje,
- świadczenia na rzecz osób fizycznych,
- wydatki bieżące jednostek budżetowych (wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach budżetowych, zakup towarów i usług)
- wydatki majątkowe (zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego, wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe),
- wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa (wydatki z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek, koszty związane z emisją skarbowych papierów wartościowych),
- wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w tym wydatki budżetu środków europejskich,
- środki własne. (art. 124 u.f.p.)
Rozchodami publicznymi są:
- spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów,
- wykup papierów wartościowych,
- udzielone pożyczki i kredyty,
- płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa,
- inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością,
- płatności związane z udziałami Skarbu Państwa w międzynarodowych instytucjach finansowych. (art. 6 u.f.p)
Bibliografia
- Alińska A. Woźniak B. (2015). Współczesne finanse publiczne, Difin, Warszawa
- Brzeziński B., Matuszewski W., Morawski W., Olesińska A., Zalasiński A., Prawo finansów publicznych, Dom Organizatora, Toruń 2006, s. 94-104
- Malinowska-Misiąg E., Misiąg W, (2006). Finanse publiczne w Polsce, Lexis Nexis, Warszawa, s. 90-99
- Owsiak S. (2005)., Finanse publiczne teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 66-77
- Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 DZ.U.2009 Nr 157 poz. 1240
- Sawulski J. (2015). Audyt (nie)przejrzystości finansów publicznych w Polsce Instytut badań strukturalnych
- Wójtowicz W. (red) (2014). Zarys finansów publicznych i prawa finansowego, Wolters Kluwer, Warszawa
Autor: Agata Migdał, Beata Zaucha
 |
Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu. |
