Heterarchia

Heterarchia - jest to "sieć elementów o tej samej pozycji w strukturze horyzontalnej, sile i władzy, posiadających wspólny cel". Występuje w niej rozproszenie, jak również nietrwałość władzy, istnieje wiele ośrodków mających uprawnienia do podejmowania określonych decyzji. Władza w tego typu strukturach ma więc charakter przechodni, jednostki organizacyjne i relacje występujące między nimi charakteryzują się tymczasowością. Heterarchia świadomie łamie zasadę jednoosobowego kierownictwa.

Heterarchia wykorzystuje elementy koordynacji hierarchicznej, rynkowej i społecznej, łącząc je ze sobą. Heterarchia określana jest czasami koordynacją wieloraką.

Heterarchia może występować odrębnie (cały układ może mieć charakter heterarchiczny), jak również może być ona częścią układu hierarchicznego (opisuje ona wtedy kilka elementów, które mają taką samą pozycję, natomiast jest to jedynie wycinek większego układu, w którym występują elementy różniące się od siebie rangą). Heterarchia może odnosić się do struktury jednej organizacji (określać równą pozycję podmiotów w niej działających), jak również do formy, w jakiej działa ze sobą sieć różnych, odrębnych przedsiębiorstw, współpracujących ze sobą.

Etymologia słowa heterarchia

Przedrostek hetero oznacza odmienny, niejednorodny, zawierający różne elementy, inny niż zwykle. Końcówka -archia wskazuje, że ta odmienność odnosi się do hierarchii. Współcześnie struktury hierarachiczne zdominowały świat i występują znacznie częściej niż formy heterarchiczne, co uzasadnia znaczenie "inny niż zwykle".

Heterarchia - odpowiedź na potrzeby współczesności

Kultura jest jednym z czynników, który determinuje i wpływa na rozwiązania wprowadzane, jeżeli chodzi o regulowanie relacji międzyludzkich. To z kolei przekłada się na sposób, w jaki zbudowane są struktury organizacyjne. Do tej pory w kulturze Zachodu (która jest kulturą patriarchalną i monoteistyczną), dominowały i dobrze sprawdzały się struktury o charakterze hierarchicznym. Jednak w ostatnim czasie uwarunkowania zewnętrzne zmieniają się w bardzo szybkim tempie. Obserwuje się znaczący wzrost dynamiki otoczenia, jak również jego złożoności. Jest to spowodowane między innymi:

• globalną, powszechną informatyzacją,
• globalizacją firm,
• gwałtownym postępem technicznych w wielu sektorach gospodarki.

Heterarchia, jak ukazują w ostatnich latach sukcesy ekonomiczne społeczeństw Wschodu, dzięki swoim cechom, w wielu sytuacjach pozwala na sprawniejsze i bardziej efektywne funkcjonowanie w takich warunkach otoczenia. Struktury tych społeczeństw okazują się bardziej efektywne, sprawiają, że ludzie wykazują się większą aktywnością, inicjatywą i innowacyjnością. Z kolei struktury społeczeństw zachodnich wydają się niedostosowane do tych warunków, co znajduje swoje odzwierciedlenie w ich wynikach. Należy jednak podkreślić, że nie oznacza to, że społeczeństwa te powinny dążyć do całkowitego wyeliminowania hierarchii i zastąpienia jej poprzez heterarchię, ale raczej połączyć te dwie odrębne formy i utrzymać hierarchiczne rozwiązania tam, gdzie dobrze się sprawdzają, a rozwiązania heterarchiczne wprowadzić w takich miejscach, gdzie pomoże to w usprawnieniu organizacji i zarządzania.

Zalety i korzyści wynikające z zastosowania heterarchii

Elastyczność i adaptacyjność do zmieniających się warunków . Heterarchia umożliwia organizacjom szybkie reagowanie na zmiany w otoczeniu. Dzięki rozproszonej strukturze decyzyjnej, organizacja może dostosowywać się do różnych sytuacji i warunków rynkowych. To z kolei zwiększa jej odporność na nieprzewidziane zdarzenia. Heterarchia umożliwia również tworzenie innowacyjnych rozwiązań w odpowiedzi na zmieniające się potrzeby klientów. Pracownicy mają możliwość eksperymentowania i testowania nowych pomysłów, co sprzyja tworzeniu innowacyjnej organizacji.

Zwiększona zdolność do innowacji i kreatywności . Heterarchia sprzyja współpracy i wymianie pomysłów między różnymi ośrodkami decyzyjnymi. Wykorzystanie różnorodności perspektyw i doświadczeń w procesie twórczym prowadzi do zwiększenia zdolności organizacji do generowania innowacji. Heterarchia zachęca pracowników do dzielenia się swoimi pomysłami i sugestiami, stymuluje twórcze myślenie i poszukiwanie nowych rozwiązań. Kreowanie atmosfery sprzyjającej innowacyjności i eksperymentowaniu przyczynia się do rozwijania kreatywności w organizacji.

Redukcja biurokracji i zwiększenie efektywności działań . Heterarchia eliminuje zbędne hierarchiczne procedury i skomplikowane struktury organizacyjne, co prowadzi do redukcji biurokracji. Decentralizacja władzy skraca czas podejmowania decyzji, co z kolei zwiększa efektywność działań. Pracownicy mają większą odpowiedzialność za podejmowane decyzje, co zwiększa ich motywację i zaangażowanie. Usprawnienie przepływu informacji i komunikacji w organizacji przyczynia się do lepszej koordynacji działań. Skoncentrowanie się na celach i wspólnym zadaniu prowadzi do zwiększenia efektywności operacyjnej.

Wzmacnianie uczestnictwa i zaangażowania pracowników . Heterarchia zachęca pracowników do aktywnego udziału w podejmowaniu decyzji i zarządzaniu. Tworzenie warunków sprzyjających autonomii i samodzielności pracowników przyczynia się do ich zaangażowania. Promowanie dialogu i współpracy między różnymi poziomami organizacji sprzyja tworzeniu silnych relacji w zespole. Rozwijanie umiejętności przywództwa i zarządzania zespołami umożliwia pracownikom pełniejsze wykorzystanie swojego potencjału. Stymulowanie poczucia odpowiedzialności i własności wobec zadań i projektów prowadzi do większej zaangażowania pracowników.

Poprawa zdolności organizacji do uczenia się i adaptacji . Heterarchia zachęca organizację do refleksji i analizy wyników działań. Budowanie kultury organizacyjnej opartej na uczeniu się i doskonaleniu się przyczynia się do poprawy zdolności organizacji do adaptacji. Wdrażanie systemów feedbacku i oceny wyników umożliwia organizacji dostęp do informacji zwrotnej, która jest cennym źródłem nauki. Tworzenie przestrzeni do dzielenia się wiedzą i doświadczeniami prowadzi do zwiększenia poziomu wiedzy i kompetencji w organizacji. Umożliwianie rozwoju kompetencji i umiejętności pracowników przyczynia się do ciągłego doskonalenia organizacji.

Wyzwania i potencjalne problemy związane z heterarchią

Konieczność skutecznej koordynacji i komunikacji między różnymi ośrodkami decyzyjnymi . W heterarchii istnieje konieczność skutecznej koordynacji i komunikacji między różnymi ośrodkami decyzyjnymi. Wyzwaniem jest synchronizacja działań i podejmowanie decyzji, które muszą być skoordynowane z innymi ośrodkami. Konieczne jest zapewnienie efektywnych mechanizmów komunikacji i współpracy, aby uniknąć konfliktów i braku jednoznaczności w podejmowaniu decyzji. Organizacja musi zadbać o odpowiedni przepływ informacji i o wspólne zrozumienie celów i strategii.

Ryzyko konfliktów i braku jednoznaczności w podejmowaniu decyzji . W heterarchii istnieje ryzyko konfliktów i braku jednoznaczności w podejmowaniu decyzji. Różnice w perspektywach i priorytetach między różnymi ośrodkami decyzyjnymi mogą prowadzić do sporów. Konieczne jest wypracowanie mechanizmów rozstrzygania sporów i podejmowania wspólnych decyzji. Istnieje możliwość powstawania konfliktów interesów i braku jednomyślności w podejmowaniu decyzji. Organizacja musi budować zaufanie i wspólną wizję, aby uniknąć tych problemów. Różne style przywództwa i zarządzania mogą również wpływać na proces podejmowania decyzji.

Potrzeba odpowiedniego rozwoju umiejętności zarządzania w kontekście heterarchii . Heterarchia wymaga odpowiedniego rozwoju umiejętności zarządzania. Rola lidera w heterarchicznej strukturze organizacyjnej ulega zmianie. Konieczne jest budowanie umiejętności zarządzania zespołami i efektywnej komunikacji. Wspieranie samodzielności i odpowiedzialności pracowników jest kluczowe. Organizacja musi tworzyć kulturę opartą na zaufaniu, współpracy i uczeniu się. Wsparcie i szkolenia dla liderów i pracowników są niezbędne do skutecznego zarządzania w heterarchii.

Możliwość przejęcia kontroli przez dominujące ośrodki decyzyjne . W heterarchii istnieje ryzyko przejęcia kontroli przez dominujące ośrodki decyzyjne. Istnieje ryzyko nierównowagi władzy i koncentracji decyzyjności. Konieczne jest zapewnienie równowagi między autonomią różnych ośrodków decyzyjnych. Organizacja musi wypracować mechanizmy kontroli i równoważenia interesów. Istnieje możliwość powstawania subgrup i klik w heterarchicznej strukturze. Wykorzystanie systemów sprzężeń zwrotnych i monitorowania wyników jest ważne w celu zapewnienia równowagi.

Przykłady zastosowania heterarchii w praktyce

Heterarchia w zespołach projektowych i organizacjach opartych na wiedzy . Heterarchia znajduje zastosowanie w zespołach projektowych i organizacjach opartych na wiedzy. Współpraca i koordynacja w ramach zespołów projektowych są kluczowe. Heterarchia umożliwia wykorzystanie różnorodnych kompetencji i umiejętności w strukturze projektowej. Elastyczność w zarządzaniu projektami i dostosowywanie się do zmieniających się wymagań jest możliwe dzięki heterarchii. Samoorganizacja i zarządzanie zespołowe są ważnymi elementami heterarchii w kontekście projektów.

Heterarchia w sieciach dostaw i partnerstwach biznesowych . Heterarchia jest stosowana w sieciach dostaw i partnerstwach biznesowych. Współpraca i koordynacja między różnymi podmiotami w sieci dostaw są kluczowe. Dzielenie się informacjami i wiedzą w celu poprawy efektywności i jakości dostaw jest możliwe dzięki heterarchii. Wzajemne wspieranie i tworzenie relacji opartych na zaufaniu jest ważne w sieciach dostawowych. Zastosowanie technologii informacyjnych ułatwia zarządzanie siecią dostaw.

Heterarchia w organizacjach non-profit i społecznościach lokalnych . Heterarchia znajduje zastosowanie w organizacjach non-profit i społecznościach lokalnych. Partycypacja i zaangażowanie członków organizacji w podejmowanie decyzji są ważne. Decentralizacja i elastyczność przyczyniają się do zwiększenia efektywności działań. Heterarchia umożliwia wzmacnianie społeczności lokalnych i tworzenie więzi między różnymi grupami. Jest również używana do rozwiązywania problemów społecznych i lokalnych.

Na podstawie przedstawionych zalet, wyzwań i praktycznych zastosowań heterarchii można zauważyć, że ta struktura organizacyjna ma wiele potencjalnych korzyści dla organizacji. Jednak konieczne jest odpowiednie zarządzanie i rozwijanie umiejętności liderów i pracowników, aby wykorzystać pełny potencjał heterarchii. Przykłady zastosowań heterarchii w różnych kontekstach pokazują, że ta struktura organizacyjna może być skutecznym narzędziem w osiąganiu celów organizacji.

Heterarchia — artykuły polecane

Stosunki międzynarodowe — Struktura sieciowa — Organizacja sieciowa — Partykularyzm — Hegemonia — Otoczenie organizacji — Asymilacja — Społeczność lokalna — Autonomia

Bibliografia

• Chrisidu-Budnik A. (2016), Struktury heterarchiczne w administracji publicznej, Administracja publiczna pod rządami prawa. Księga pamiątkowa z okazji 70-lecia urodzin prof. zw. dra hab. Adama Błasia, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
• Lichtarski J. (2016), Heterarchia jako źródło konfliktów organizacyjnych - perspektywa kierowników i nie kierowników, Managament Forum, tom 4, nr 4
• Mrożek A. (2013), Zarządzanie bezpieczeństwem organizacji o strukturze heterarchicznej
• Olko S. (2016), Dialog w klastrach w świetle podejścia sieciowego w zarządzaniu strategicznym, Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska, nr z. 90
• Strzyżewska M. (2010), Heterarchia jako nowa forma organizacji działalności gospodarczej, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów / Szkoła Główna Handlowa, nr 98

Autor: Magdalena Chlebda, Paulina Drabik