Turystyka zrównoważona

Turystyka zrównoważona - to rodzaj turystyki, który polega na poszanowaniu wartości przyrodniczych, kulturowych i społecznych obszarów turystycznych, respektowaniu i ochronie zasobów naturalnych, szacunku dla tradycji społeczności lokalnych przy równoczesnym wykorzystaniu możliwości jakie daje turystyka dla rozwoju gospodarczego regionu (A. Kowalczyk 2010, s. 118). Turystyka zrównoważona dąży do poprawy jakości życia mieszkańców, co znajduje odzwierciedlenie w poziomie życia (kategoria mierzalna) i satysfakcji (kategoria niemierzalna). Dodatkowo dostarcza korzyści gospodarczych, społecznych i środowiskowych. Tworzy szansę na zatrudnienie, obniża wpływ na dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe, promuje lokalne produkty i korzystanie z nich (H. Zawistowska i in. 2014, s. 114-115). Rozwój turystyki zrównoważonej powinien zarówno zaspokajać potrzeby turystów i obszarów uznawanych za gospodarzy jak i chronić oraz zwiększać możliwości na przyszłość. Ma on zarządzać zasobami, tak aby były zaspokojone potrzeby ekonomiczne, społeczne i estetyczne przy równoczesnej trosce o systemy ochrony życia i procesy ekologiczne. Produkty turystyki zrównoważonej egzystują w harmonii z lokalnym środowiskiem, społecznością i kulturą, które dzięki temu stają się beneficjentami, a nie ofiarami rozwoju turystyki. (T. Jędrysiak 2010, s. 25). Zrównoważona turystyka to także sposób zarządzania, który wskazuje na połączenie turystyki z potrzebami i zasobami naturalnymi, potrzebami miejscowych ludzi oraz sektora turystycznego (H. Zawistowska i in. 2014, s. 94).

TL;DR

Turystyka zrównoważona polega na poszanowaniu wartości przyrodniczych, kulturowych i społecznych obszarów turystycznych, przy jednoczesnym ochronie zasobów naturalnych i rozwoju gospodarczym regionu. Ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców i przynosi korzyści ekonomiczne, społeczne i środowiskowe. Koncepcja opiera się na trzech zasadach: ładzie gospodarczym, efektywności społeczno-ekonomicznej i korzyściach dla wszystkich. Turystyka zrównoważona ma cechy takie jak uwzględnianie specyfiki terenu, zaangażowanie miejscowej ludności, ochrona środowiska i integracja z innymi sektorami gospodarki. Celami są zmniejszenie zanieczyszczeń, rozwój bazy turystycznej i poprawa jakości życia. Interesariuszami są m.in. miejscowa społeczność, administracja państwowa, przemysł turystyczny i turyści. Turystyka zrównoważona różni się od niezrównoważonej poprzez kontrolowany rozwój, zaangażowanie miejscowych, ochronę środowiska i inne zachowania turystów. Turystyka wiejska kulturowa powinna opierać się na zrównoważonym rozwoju, ochronie środowiska i różnorodności biologicznej.

Geneza

Dynamiczny rozwój społeczno-gospodarczy bazujący na wykorzystywaniu zasobów przyrody spowodował ich degradację. Powstała konieczność utworzenia zasad korzystania ze środowiska w procesie rozwoju gospodarczego społeczeństw. Duża ingerencja w środowisko przyrodnicze i ograniczoność elementów go tworzących wysnuła wniosek, że rozwój społeczno-gospodarczy będzie utrudniony lub wręcz niemożliwy bez zasobów przyrody, a wykorzystywane są w bardzo szybkim tempie. W 1972r. w Sztokholmie odbyła się I Konferencja Narodów Zjednoczonych na temat Człowiek i jego środowisko, gdzie po raz pierwszy zwrócono uwagę na konieczność połączenia tempa rozwoju gospodarczego z uwarunkowaniami ochrony środowiska, a deklaracja sztokholmska będąca wynikiem konferencji stworzyła podstawy współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska. (A. Panasiuk i in. 2011, s. 103-104).W 1987r. powstała szczegółowa definicja zrównoważonego rozwoju. Jest wyrażany jako rozwój gospodarczy i społeczny, który zaspokaja potrzeby społeczeństwa i tworzy możliwość zaspokojenia potrzeb następnych pokoleń. W 1992 r. odbyła się II Konferencja Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro. W wyniku spotkania powstał zestaw dokumentów z zasadami, na których podstawie powinna opierać się polityka społeczno-gospodarcza państw, uwzględniając środowisko. Najważniejsze to Deklaracja z Rio i Globalny Program Działań, tzw. Agenda 21. (A. Panasiuk i in. 2011, s. 103-104). Agenda 21 zawierała m.in. określenie aspektów ekologicznych oraz definicję zrównoważonej turystyki (H. Zawistowska i in. 2014, s. 107).

Koncepcja zrównoważonej turystyki

Koncepcja zrównoważonej turystyki jest wynikiem implementacji zasad zrównoważonego rozwoju w różnych strefach gospodarki. Szczególnie brane pod uwagę są aspekty społeczne, ekologiczne, ekonomiczne i kulturowe (H. Zawistowska i in. 2014,. 92). Rozwój turystyki zgodnie ze zrównoważonym rozwojem pozwala na tworzenie miejsc pracy, rozwój inwestycji, rozwój gospodarki lokalnej w wyniku sprzedaży usług turystycznych oraz bardziej intensywną działalność gospodarczą. (M. Kachniewska i in. 2012, s. 243).

Koncepcja turystyki zrównoważonej dotyczy zarówno mieszkańców i turystów regionów recepcji jak i całych regionów turystycznych. Oparta jest na spełnieniu trzech podstawowych zasad:

• Ładu gospodarczego - odpowiednia relacja między tempem wykorzystywania zasobów przez gospodarkę turystyczną a tempem odnawiania tych zasobów
• Efektywności społeczno-ekonomicznej gospodarki turystycznej
• Zagwarantowanie korzyści współpracującym układom

(A. Panasiuk i in. 2011, s. 109-110)

Wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju w turystyce przynosi wiele korzyści. Można je odnieść do trzech płaszczyzn:

• Ochrona środowiska naturalnego - zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństw i społeczności lokalnych
• Branża turystyczna - poprawa wizerunku firm wykorzystujących turystykę zrównoważoną
• Społeczność lokalna - poprawa jakości życia, wzrost dochodów

(H. Zawistowska i in. 2014, s. 95).

Cechy koncepcji turystyki zrównoważonej

• Branie pod uwagę specyfiki kulturowej i przyrodniczej terenu
• Zaangażowanie miejscowej ludności
• Starania dotyczące zachowania przyrody dla przyszłych pokoleń
• Kontrola wpływu turystyki na środowisko zarówno przyrodnicze jak i kulturowe
• Integracja turystyki z innymi sektorami gospodarki

(A. Kowalczyk 2010, s. 121)

Cele turystyki zrównoważonej na obszarze recepcji turystycznej

• Cel ekologiczny - zmniejszenie wydzielania się zanieczyszczeń wywołanych przez turystykę, utrzymanie zasobów naturalnych dla celów turystycznych
• Cel ekonomiczny - utrzymanie i rozwój bazy turystycznej, zapewnienie środków finansowych ludności goszczącej turystów
• Cel społeczny - zwiększenie uczestnictwa miejscowych w polityce turystycznej, zagwarantowanie wypoczynku gościom i ludności miejscowej, zapewnienie zatrudnienia w turystyce w zadowalającej skali

(M. Kachniewska i in. 2012, s. 241)

Interesariusze zrównoważonej turystyki (wg J. Swarbrooke’a)

• Miejscowa społeczność
• Administracja państwowa i rządowa
• Przemysł turystyczny
• Turyści
• Eksperci
• Media
• Organizacje pozarządowe
• Grupy nacisku

(H. Zawistowska i in. 2014, s. 111)

Turystka zrównoważona a turystyka niezrównoważona

Kryterium	Turystyka zrównoważona	Turystyka niezrównoważona
Ogólne założenia	Powolny, kontrolowany rozwój Perspektywa długoterminowa Rozwój jakościowy Kontrola miejscowa	Szybki, niekontrolowany rozwój Perspektywa krótkoterminowa Rozwój ilościowy Kontrola zewnętrzna
Strategie rozwoju	Planowanie, potem rozwój Rozwój podmiotów lokalnych Zatrudnienie lokalnych pracowników Koncentracja na całym obszarze Miejscowy język i architektura	Rozwój bez planowania Rozwój podmiotów z zewnątrz Zatrudnienie siły roboczej przyjezdnej Koncentracja na wybranych miejscach Zewnętrzny język i architektura
Zachowania turystów	Ciche, spokojne, powtórne wizyty, przygotowanie mentalne	Głośne, brak powtórnych wizyt, brak lub niewielkie przygotowanie mentalne

Źródło: (H. Zawistowska i in. 2014, s. 96)

Zrównoważona wiejska turystyka kulturowa

Turystyka kulturowa polega na odwiedzaniu miejsc o dużym atrybucie artystycznym i historycznym. Odnosi się m.in. do agroturystyki i turystyki wiejskiej. (A. Kowalczyk 2010, s. 119). Postęp turystyki na obszarach wiejskich tworzy zarówno perspektywy jak i niesie ze sobą pewne zagrożenia. Wiejska turystyka kulturowa opiera swój progres na wykorzystywaniu zasobów przyrodniczych, wskutek czego powstaje problem związany z degradacją środowiska, wyczerpywaniem zapasów. Wskazane jest, aby walory przyrodnicze nie stanowiły wyłącznie towaru do sprzedaży. Turystyka powinna przyczyniać się do budowania zrównoważonego rozwoju społeczeństw terenów o charakterze turystycznym. Konieczna jest działalność w sektorze gospodarczym i społecznym w celu zachowania walorów środowiska w stanie trwałym i możliwym do korzystania przez obecne i przyszłe pokolenia. Rozwój turystyki wiejskiej wymaga:

• Ochrony różnorodności biologicznej i wykorzystywania jej w sposób racjonalny
• Położenia nacisku na regiony zagrożone przez turystykę masową
• Zainteresowania turystyką zrównoważoną wykazywanego przez władze lokalne
• Odpowiedniego zarządzania zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju

(T. Jędrysiak 2010, s. 23-24)

Turystyka zrównoważona — artykuły polecane

Cele zrównoważonego rozwoju — Konsumpcja zrównoważona — Marketing terytorialny — Agenda 21 — Różnorodność biologiczna — Polityka zdrowotna — Rewitalizacja — Konsekwencje rozwoju turystyki — Miasto przyszłości

Bibliografia

• Brelik A. (2010). Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy a rozwój agroturystyki, Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, nr 3, s. 153-162
• Dobrzański G. (red.) (2010). Problemy interpretacji turystyki zrównoważonej, Folia Turistica / Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie, nr 22 Turystyka i ekologia, s. 147-166
• Jędrysiak T. (2010), Wiejska turystyka kulturowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kachniewska M. (red.) (2012). Rynek turystyczny, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa
• Kowalczyk A. (2010), Zagospodarowanie turystyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kowalczyk M. (2013), Turystyka zrównoważona w małych miastach w świetle badań ankietowych, Człowiek i środowisko, nr 37 (1-2)
• Panasiuk A. (red.) (2011), Ekonomika turystyki i rekreacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Zawistowska H. (red.) (2014), Polityka turystyczna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Magdalena Nowak