Rozliczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych

Ubezpieczenia społeczne obejmują:

• ubezpieczenie emerytalne,
• ubezpieczenie rentowe,
• ubezpieczenie chorobowe,
• ubezpieczenie wypadkowe.

TL;DR

Ubezpieczenia społeczne obejmują emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Składki są finansowane przez pracodawców i ubezpieczonych. Stopy składek są ustalone dla każdego rodzaju ubezpieczenia. Składki muszą być rozliczane i opłacane w określonych terminach. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nadzoruje system i nakłada sankcje na płatników, którzy opóźniają płatności. Składki są księgowane w przedsiębiorstwach na specjalnym koncie. Składki wpłacone przez pracodawcę są wykorzystywane do wypłaty zasiłków.

Finansowanie

Płatnikiem zazwyczaj jest pracodawca, ale także może to być ośrodek pomocy społecznej, powiatowy urząd pracy, podmioty wypłacające stypendium, wójt, burmistrz lub prezydent miasta itp., zaś ubezpieczonymi są zazwyczaj pracownicy, ale także członkowie spółdzielni, posłowie i senatorowie, stypendyści, poborowi odbywający służbę zastępczą itp.

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek, natomiast składka na ubezpieczenia chorobowe jest finansowana w całości ze środków ubezpieczonych. Składki na ubezpieczenie wypadkowe finansują w całości z własnych środków płatnicy składek.

Składki

Stopy procentowe składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe są jednakowe dla wszystkich ubezpieczonych i wynoszą:

• na ubezpieczenie emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru,
• na ubezpieczenie rentowe - 13,00% podstawy wymiaru,
• na ubezpieczenie chorobowe - 2,45% podstawy wymiaru.

Stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe podlega zróżnicowaniu, w zależności od rodzaju płatnika i sposobu opłacania przez niego składek i wynosi od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru.

Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym została przez Ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych do kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonej w ustawie budżetowej.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe stanowi natomiast podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Bardzo szczegółowo zasady naliczania odpowiednich kwot składek ubezpieczeniowych reguluje Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r (Dz.U. z dnia 10 listopada 1998 r.).

Część składki na ubezpieczenie emerytalne (pochodząca ze składki ubezpieczonego), w wysokości 7,3% podstawy wymiaru składki, odprowadzana jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego.

Część składki na ubezpieczenie emerytalne (1% podstawy wymiaru składki) odprowadzana jest przez ZUS do Funduszu Rezerwy Demograficznej.

Obowiązek ubezpieczeń

Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, przy czym obowiązek zgłoszenia spoczywa na płatniku składek. On też zawiadamia o każdej zmianie jaka następuje w danych ubezpieczonego zawartych w dotychczasowym zgłoszeniu.

Płatnik musi również zgłosić siebie jako płatnika składek w ciągu 7 dni od daty zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego, który uzasadniał będzie objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi pierwszej osoby.

Osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Obowiązek wyrejestrowania (w ciągu 7 dni od daty wygaśnięcia ubezpieczenia) również należy do płatnika składek.

Płatnik składek, który zakończył prowadzoną działalność dokonuje zgłoszenia wyrejestrowania w terminie 14 dni od dnia wygaśnięcia tytułu do ubezpieczeń. Składki wpłacane są na odpowiednie rachunki bankowe formie bezgotówkowej, wskazane przez ZUS, w podziale na:

• ubezpieczenia społeczne,
• ubezpieczenie zdrowotne,
• Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

przy użyciu odpowiednich dokumentów płatniczych określonych szczegółowo w Ustawie.

Terminy rozliczania

Składki na ubezpieczenia społeczne za dany miesiąc kalendarzowy należy rozliczyć i opłacić w terminach:

• do 5. dnia następnego miesiąca - jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze,
• do 10. dnia następnego miesiąca - osoby fizyczne opłacające składkę wyłącznie za siebie
• do 15. dnia następnego miesiąca - pozostali płatnicy.

Płatnik składek ma obowiązek przekazać do ZUS-u imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek. Raporty te zawierają dane ubezpieczonych, wysokości składek na poszczególne ubezpieczenia oraz inne informacje niezbędne do prawidłowego rozliczenia.

Rola Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi dla każdego ubezpieczonego i dla każdego płatnika składek odrębne konta oznaczone odpowiednim numerem ewidencyjnym, na których gromadzi informacje związane ze składkami opłacanymi przez te podmioty.

Płatnicy składek, którzy opóźniają się z płatnościami muszą liczyć się z sankcjami nakładanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Może to być naliczenie odsetek za zwłokę, wymierzenie opłaty dodatkowej, wystąpienie do sądu o karę grzywny oraz inne regulacje ustawowe.

Księgowanie składek

Rozrachunki z tytułu ubezpieczeń społecznych ujmowane są w przedsiębiorstwach na koncie "Rozrachunki z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych". Poza tymi ubezpieczeniami ujmuje się tam również składki z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego, odpis na fundusz pracy oraz fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych.

Po stronie Ct księgujemy naliczone składki z tytułu ubezpieczenia społecznego pracowników odprowadzane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Po stronie Dt ujmowane są wypłacane zasiłki, które pomniejszają zobowiązanie z tytułu naliczonych a niezapłaconych składek.

Ze składek wpłacanych przez pracodawcę na konto ZUS-u wypłacane są później różnego rodzaju zasiłki: rodzinne, macierzyńskie, opiekuńcze i inne.

Rozliczenia z tytułu ubezpieczeń społecznych — artykuły polecane

Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych — Fundusz socjalny — Ewidencja wynagrodzeń pracowników — Emerytura — Fundusz pracy — Pracowniczy program emerytalny — Podstawa wymiaru składek — Płatnik składek — Premia świąteczna

Bibliografia

• Gierusz B. (2018), Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• Kołaczyk Z, Rachunkowość finansowa, Wydawnictwo Akademiii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1996, s. 203-207
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887

Autor: Barbara Bysiewicz

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.