Przedsiębiorstwo państwowe: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Zarządzania
m (Infobox update)
 
(LinkTitles.)
Linia 18: Linia 18:
'''[[Przedsiębiorstwo]] państwowe''' jest definiowane jako jednostka gospodarcza, o charakterze formalnym, mająca [[Osobowość prawna|osobowość prawną]], którą uzyskuje z chwilą wpisania do [[Krajowy Rejestr Sądowy|Krajowego Rejestru Sądowego]]. Stanowi podmiot [[Gospodarka narodowa|gospodarki narodowej]], wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, przystosowany do niezależnego wykonywania zadań <ref>Duraj J. (2000). ''Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa</ref>.  
'''[[Przedsiębiorstwo]] państwowe''' jest definiowane jako jednostka gospodarcza, o charakterze formalnym, mająca [[Osobowość prawna|osobowość prawną]], którą uzyskuje z chwilą wpisania do [[Krajowy Rejestr Sądowy|Krajowego Rejestru Sądowego]]. Stanowi podmiot [[Gospodarka narodowa|gospodarki narodowej]], wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, przystosowany do niezależnego wykonywania zadań <ref>Duraj J. (2000). ''Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa</ref>.  


[[Ustawa]] z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych wyjaśnia iż '''''"[[Przedsiębiorstwo]] państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się [[Podmiot gospodarczy|podmiotem gospodarczym]], posiadającym osobowość prawną"''''' <ref>[http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130001384/U/D20131384Lj.pdf "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych"], DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260</ref>.  
[[Ustawa]] z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych wyjaśnia iż '''''"[[Przedsiębiorstwo]] państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się [[Podmiot gospodarczy|podmiotem gospodarczym]], posiadającym [[osobowość]] prawną"''''' <ref>[http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130001384/U/D20131384Lj.pdf "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych"], DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260</ref>.  


==Przymioty przedsiębiorstwa państwowego==
==Przymioty przedsiębiorstwa państwowego==


[[Zasada]] "3S" przejawia się w następujący sposób <ref>Lichtarski J. (red.) (1999). "Podstawy nauki o przedsiębiorstwie'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław</ref>:
[[Zasada]] "3S" przejawia się w następujący sposób <ref>Lichtarski J. (red.) (1999). "Podstawy nauki o przedsiębiorstwie'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław</ref>:
* '''samodzielność'''- organy przedsiębiorstwa mogą swobodnie podejmować [[Podejmowanie decyzji|decyzje]] i prowadzić działalność w każdym aspekcie, przy zachowaniu szczególnych uprawnień organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwem,
* '''samodzielność'''- organy przedsiębiorstwa mogą swobodnie podejmować [[Podejmowanie decyzji|decyzje]] i prowadzić działalność w każdym aspekcie, przy zachowaniu szczególnych uprawnień organów sprawujących [[nadzór]] nad przedsiębiorstwem,
* '''samofinansowanie'''- przedsiębiorstwo państwowe ponosi wszelakie wydatki związane z prowadzeniem działalności, finansując je z uzyskanych przychodów ze [[sprzedaż]]y [[produkt]]ów i świadczonych [[Usługa|usług]],
* '''samofinansowanie'''- przedsiębiorstwo państwowe ponosi wszelakie wydatki związane z prowadzeniem działalności, finansując je z uzyskanych przychodów ze [[sprzedaż]]y [[produkt]]ów i świadczonych [[Usługa|usług]],
* '''samorządność'''- przejawia się poprzez istnienie organów samorządu załogi, których zadaniem
* '''samorządność'''- przejawia się poprzez istnienie organów samorządu załogi, których zadaniem
Linia 29: Linia 29:
==Podstawa prawna==
==Podstawa prawna==


Akty prawne regulujące działalność przedsiębiorstwa państwowego:
[[Akty prawne]] regulujące działalność przedsiębiorstwa państwowego:


<google>text</google>
<google>text</google>
* Kodeks cywilny
* [[Kodeks]] cywilny
* Ustawy podatkowe
* Ustawy podatkowe
* Ustawa o rachunowości
* Ustawa o rachunowości
* Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym
* Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym
* Kodeks spółek handlowych
* [[Kodeks spółek handlowych]]
* inne specjalne akty prawne, m.in. ustawa o gospodarce fnansowej przedsiębiorstw państwowych, ustawa o samorządzie xsłogi przedsiębiorstwa państwowego<ref>Smid W. (2010). "Leksykon przedsiębiorcy", Wydawnictwo Poltext, 2010</ref>
* inne specjalne akty prawne, m.in. ustawa o gospodarce fnansowej przedsiębiorstw państwowych, ustawa o samorządzie xsłogi przedsiębiorstwa państwowego<ref>Smid W. (2010). "Leksykon przedsiębiorcy", Wydawnictwo Poltext, 2010</ref>


Linia 69: Linia 69:


::'''b)''' rada pracownicza zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym,
::'''b)''' rada pracownicza zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym,
* Dyrektor przedsiębiorstwa''' <ref>[http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130001384/U/D20131384Lj.pdf "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych"], DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260</ref>:  
* [[Dyrektor]] przedsiębiorstwa''' <ref>[http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20130001384/U/D20131384Lj.pdf "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych"], DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260</ref>:  


:* kieruje przedsiębiorstwem i reprezentuje go na zewnątrz,
:* kieruje przedsiębiorstwem i reprezentuje go na zewnątrz,
Linia 104: Linia 104:
==Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego==
==Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego==


Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego stanowią własność organów samorządu terytorialnego:
Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego stanowią [[własność]] organów samorządu terytorialnego:
* gmin- nazywane przedsiębiorstwami komunalnymi, powstałymi z wyodrębnienia majątku ogólnonarodowego
* gmin- nazywane przedsiębiorstwami komunalnymi, powstałymi z wyodrębnienia majątku ogólnonarodowego
* powiatów- ograniczone przepisami do celów świadczenia usług użyteczności publicznej w skali ponadgminnej, przepisy nie okreslają ich formy prawnej
* powiatów- ograniczone przepisami do celów świadczenia usług użyteczności publicznej w skali ponadgminnej, przepisy nie okreslają ich formy prawnej
Linia 126: Linia 126:
==Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce rynkowej==
==Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce rynkowej==


W odróżnieniu od pozostałych form organizacyjno- prawnych działalności gospodarczej w Polsce, w przedsiębiorstwach państwowych '''[[kompetencje]] zarządcze zależą od stosunku pracy''', podczas gdy w pozostałych przypadkach- od stosunku własności. Dlatego też przedsiębiorstwa państwowe, funkcjonując w [[Gospodarka rynkowa|gospodarce rynkowej]] borykają się z różnymi problemami tj. rozmycie odpowiedzialności w przedsiębiorstwie, brak postawienia celów ekonomicznych na podium celów, na skutek działania silnej pozycji związków zawodowych i upolitycznienia, niska skuteczność nadzoru właścicielskiego).<ref>Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa </ref> Owe przeszkody można przezwyciężyć na dwa sposoby,<ref>Mujżel J. (1997). ''Przedsiębiorstwa w procesie transformacji'', Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa</ref>:
W odróżnieniu od pozostałych form organizacyjno- prawnych działalności gospodarczej w Polsce, w przedsiębiorstwach państwowych '''[[kompetencje]] zarządcze zależą od stosunku pracy''', podczas gdy w pozostałych przypadkach- od stosunku własności. Dlatego też przedsiębiorstwa państwowe, funkcjonując w [[Gospodarka rynkowa|gospodarce rynkowej]] borykają się z różnymi problemami tj. rozmycie odpowiedzialności w przedsiębiorstwie, brak postawienia celów ekonomicznych na podium celów, na skutek działania silnej pozycji związków zawodowych i upolitycznienia, niska [[skuteczność]] nadzoru właścicielskiego).<ref>Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa </ref> Owe przeszkody można przezwyciężyć na dwa sposoby,<ref>Mujżel J. (1997). ''Przedsiębiorstwa w procesie transformacji'', Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa</ref>:
* poprzez '''[[Prywatyzacja|prywatyzację]]'''- w wyniku czego forma przedsiębiorstwa państwowego przestanie istnieć, polega na udostępnianiu osobom trzecim akcji lub udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa<ref>Luterek T. (2016). "Reprywatyzacja. Źródła problemu", Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa</ref>
* poprzez '''[[Prywatyzacja|prywatyzację]]'''- w wyniku czego forma przedsiębiorstwa państwowego przestanie istnieć, polega na udostępnianiu osobom trzecim akcji lub udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa<ref>Luterek T. (2016). "[[Reprywatyzacja]]. Źródła problemu", Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa</ref>
* poprzez '''wzmocnienie pozycji właściciela ([[Skarb Państwa|Skarbu Państwa]]) oraz dyrektora przedsiębiorstwa'''.
* poprzez '''[[wzmocnienie]] pozycji właściciela ([[Skarb Państwa|Skarbu Państwa]]) oraz dyrektora przedsiębiorstwa'''.


Znaczna ilość przedsiębiorstw państwowych została przekształcona w jednoosobowe spółki skarbu państwa (mające charakter spółek z ograniczoną odpowiedzialnościa lub spółek akcyjnych). Proces ten nazywany jest komercjalizacją przedsiębiorstw.<ref>Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa </ref>
Znaczna ilość przedsiębiorstw państwowych została przekształcona w jednoosobowe spółki skarbu państwa (mające charakter spółek z ograniczoną odpowiedzialnościa lub spółek akcyjnych). [[Proces]] ten nazywany jest komercjalizacją przedsiębiorstw.<ref>Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa </ref>


==Przypisy==
==Przypisy==
Linia 137: Linia 137:
==Bibliografia==
==Bibliografia==
* Duraj J. (2000). ''Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
* Duraj J. (2000). ''Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa'', Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
* Engelhardt J. (red.) (2017). "Ekonomika przedsiębiorstw", CeDeWu, Warszawa
* Engelhardt J. (red.) (2017). "[[Ekonomika]] przedsiębiorstw", CeDeWu, Warszawa
* Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa  
* Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa  
* Kwiatkowski G. (2016). [https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Artyku%C5%82y_251_270/SE_260/06.pdf "Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce- problemy definicyjne"], "Studia Ekonomiczne. ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach" nr 260/2016
* Kwiatkowski G. (2016). [https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Artyku%C5%82y_251_270/SE_260/06.pdf "Przedsiębiorstwa państwowe we współczesnej gospodarce- problemy definicyjne"], "Studia Ekonomiczne. ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach" nr 260/2016

Wersja z 06:11, 21 maj 2020

Przedsiębiorstwo państwowe
Polecane artykuły


Przedsiębiorstwo państwowe jest definiowane jako jednostka gospodarcza, o charakterze formalnym, mająca osobowość prawną, którą uzyskuje z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Stanowi podmiot gospodarki narodowej, wyodrębniony pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, przystosowany do niezależnego wykonywania zadań [1].

Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych wyjaśnia iż "Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym, posiadającym osobowość prawną" [2].

Przymioty przedsiębiorstwa państwowego

Zasada "3S" przejawia się w następujący sposób [3]:

  • samodzielność- organy przedsiębiorstwa mogą swobodnie podejmować decyzje i prowadzić działalność w każdym aspekcie, przy zachowaniu szczególnych uprawnień organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwem,
  • samofinansowanie- przedsiębiorstwo państwowe ponosi wszelakie wydatki związane z prowadzeniem działalności, finansując je z uzyskanych przychodów ze sprzedaży produktów i świadczonych usług,
  • samorządność- przejawia się poprzez istnienie organów samorządu załogi, których zadaniem

Podstawa prawna

Akty prawne regulujące działalność przedsiębiorstwa państwowego:

  • Kodeks cywilny
  • Ustawy podatkowe
  • Ustawa o rachunowości
  • Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym
  • Kodeks spółek handlowych
  • inne specjalne akty prawne, m.in. ustawa o gospodarce fnansowej przedsiębiorstw państwowych, ustawa o samorządzie xsłogi przedsiębiorstwa państwowego[4]

Organy przedsiębiorstwa państwowego

Do Organów przedsiębiorstwa państwowego należą:

  • Organy samorządu załogi przedsiębiorstwa- w skład organów samorządu załogi wchodzi [5],[6]:
a) ogólne zebranie pracowników (delegatów), którego zadaniem jest:
  • uchwalanie statutu przedsiębiorstwa,
  • zatwierdzanie planów długookresowych,
b) rada pracownicza, mająca takie kompetencje jak:
  • podejmowanie najważniejszych decyzji w sprawie inwestycji,
  • wyznaczanie i dymisjonowanie dyrektora,
  • rozstrzyganie kwestii podziału/ łączenia przedsiębiorstwa,
  • wyróżnić można 2 rodzaje rady pracowniczej:
a) rada robotnicza
b) rada pracownicza zakładu w przedsiębiorstwie wielozakładowym,
  • kieruje przedsiębiorstwem i reprezentuje go na zewnątrz,
  • w sposób niezależny i odpowiedzialny podejmuje decyzje,
  • jest powoływany na pięcioletnią kadencję bądź na czas nieokreślony, przez radę pracowniczą,
  • swoją władzę uzyskuje na drodze konkursu,
  • może być odwołany przez radę pracowniczą za zgodą organu założycielskiego.

Podmioty tworzące przedsiębiorstwo państwowe

Przedsiębiorstwo państwowe może być utworzone przez [8]:

  • banki państwowe
  • inne organy pańswtowe, nazywane organami założycielskimi[9]

Podział przedsiębiorstw państwowych

Przedsiębiorstwa państwowe w Polsce można podzielić na:

  • przedsiębiorstwa skarbu państwa

a) działające na podstawie ustawy o przedsiębiorstwie pańswtowym z dnia 25 września 1981r. (DzU nr 18, poz. 122 z póżn. zm.) b) działające na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych – mające formę jednoosobowych spółek skarbu państwa

  • przedsiębiorstwa będące własnością państwowych osób prawnych (powstające w Polsce od 1990 roku)
  • przedsiębiorstwa z przewagą kapitału państwowego (przedsiębiorstwa mieszane)[10]

Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego

Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego stanowią własność organów samorządu terytorialnego:

  • gmin- nazywane przedsiębiorstwami komunalnymi, powstałymi z wyodrębnienia majątku ogólnonarodowego
  • powiatów- ograniczone przepisami do celów świadczenia usług użyteczności publicznej w skali ponadgminnej, przepisy nie okreslają ich formy prawnej
  • województw- występujące w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych[11]

Wyżej wymienione przedsiębiorstwa mają najczęściej charakter przedsiębiorstw użyteczności publicznej. Ich główną rolą jest ciągłe, nieustanne zaspakajanie potrzeb społeczeństwa, zwłaszcza w obszarach:

  • "inżynierii sanitarnej,
  • komunikacji miejskiej,
  • zaopatrzenia ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną,
  • zarządu państwowymi zasobami lokalowymi,
  • zarządu państwowymi terenami zielonymi,
  • usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych,
  • usług kulturalnych".

Przedsiębiorstwa państwowe w gospodarce rynkowej

W odróżnieniu od pozostałych form organizacyjno- prawnych działalności gospodarczej w Polsce, w przedsiębiorstwach państwowych kompetencje zarządcze zależą od stosunku pracy, podczas gdy w pozostałych przypadkach- od stosunku własności. Dlatego też przedsiębiorstwa państwowe, funkcjonując w gospodarce rynkowej borykają się z różnymi problemami tj. rozmycie odpowiedzialności w przedsiębiorstwie, brak postawienia celów ekonomicznych na podium celów, na skutek działania silnej pozycji związków zawodowych i upolitycznienia, niska skuteczność nadzoru właścicielskiego).[12] Owe przeszkody można przezwyciężyć na dwa sposoby,[13]:

  • poprzez prywatyzację- w wyniku czego forma przedsiębiorstwa państwowego przestanie istnieć, polega na udostępnianiu osobom trzecim akcji lub udziałów w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa[14]
  • poprzez wzmocnienie pozycji właściciela (Skarbu Państwa) oraz dyrektora przedsiębiorstwa.

Znaczna ilość przedsiębiorstw państwowych została przekształcona w jednoosobowe spółki skarbu państwa (mające charakter spółek z ograniczoną odpowiedzialnościa lub spółek akcyjnych). Proces ten nazywany jest komercjalizacją przedsiębiorstw.[15]

Przypisy

  1. Duraj J. (2000). Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  2. "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych", DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
  3. Lichtarski J. (red.) (1999). "Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
  4. Smid W. (2010). "Leksykon przedsiębiorcy", Wydawnictwo Poltext, 2010
  5. Duraj J. (2000). Podstawy ekonomiki przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  6. "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego", DzU z 2015r. poz. 1543
  7. "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych", DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
  8. "Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych", DzU z 2013r. poz. 1384, z 2015r. poz. 1322, z 2016 r. poz. 1948,2260
  9. Smid W. (2010). "Leksykon przedsiębiorcy", Wydawnictwo Poltext, 2010
  10. Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  11. Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  12. Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
  13. Mujżel J. (1997). Przedsiębiorstwa w procesie transformacji, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa
  14. Luterek T. (2016). "Reprywatyzacja. Źródła problemu", Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
  15. Godziszewski B., Haffer M., Stankiewicz M., Sudoł S. (2011). "Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka zarządzania", Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Bibliografia

Autor: Mateusz Chowaniec, Aleksandra Kanicka