Wywiad gospodarczy

Wywiad gospodarczy to zespół działań polegających na: poszukiwaniu (gromadzeniu), przetwarzaniu i rozpowszechnianiu (w celu wykorzystania) informacji przydatnej różnym podmiotom gospodarczym, dokonywany zgodnie z zasadami etyki i prawem.

Wywiadem gospodarczym zajmują się głównie wyspecjalizowane wywiadownie gospodarcze, a także firmy detektywistyczne lub windykacyjne. Największym wyzwaniem dla tych instytucji jest odpowiednia weryfikacja i uwierzytelnienie informacji, a także umiejętność ich wykorzystania z korzyścią dla firmy. Kluczowym elementem w działaniach z zakresu wywiadu biznesowego jest analiza. Informacje zbierane i analizowane przez wywiad gospodarczy muszą cechować się aktualnością. Są one dostarczane kierownikom, aby umożliwić im podjęcie optymalnych, bardziej trafnych decyzji gospodarczych.

Przedsiębiorstwa posługują się wywiadem gospodarczym, aby zdobyć przewagę konkurencyjną, zmniejszyć ryzyko współpracy gospodarczej, podjąć odpowiednie kroki dla odzyskania należności czy uniknąć strat. Wywiad gospodarczy pomaga w identyfikacji zagrożeń, szans oraz ocenie ryzyka; umożliwia efektywne wykorzystanie informacji na temat zewnętrznego otoczenia oraz zrozumienie czynników kształtujących to otoczenie. Pozwala też prognozować, przez co wspomaga planowanie i formułowanie strategii przedsiębiorstwa.

TL;DR

Wywiad gospodarczy polega na poszukiwaniu, przetwarzaniu i rozpowszechnianiu informacji przydatnych dla firm. Jest wykorzystywany do zdobycia przewagi konkurencyjnej, zmniejszenia ryzyka i podjęcia odpowiednich działań. Może mieć różne odmiany, takie jak wywiad konkurencyjny, wywiad rynkowy czy wywiad handlowy. Wywiad gospodarczy można podzielić na wywiad wszechstronny i ukierunkowany oraz na wywiad biały i czarny. Istnieje cykl wywiadu gospodarczego, który obejmuje planowanie, zbieranie informacji, przetwarzanie, analizę, opracowanie raportów i przekazywanie danych. Koncepcja wywiadu gospodarczego obejmuje normy prawne i etyczne, źródła informacji, organizację, przetwarzanie i rozpowszechnianie informacji. Granica między wywiadem gospodarczym a szpiegostwem gospodarczym jest płynna, przy czym wywiad gospodarczy korzysta z legalnych metod i jawnych źródeł informacji.

Odmiany pojęcia 'wywiad gospodarczy'

Wśród odmian pojęcia ‘wywiad gospodarczy’, wyróżniamy między innymi:

• Competitive Intelligence, czyli wywiad konkurencyjny - polega na poszukiwaniu, analizowaniu i przekazywaniu informacji o konkurencji, jej działalności na rynku, produktach i klientach.
• Business intelligence - zbiór metod i procesów, które przy pomocy technologii informatycznych, przekształcają dane ilościowe w użyteczne informacje biznesowe. Służą one kierownictwu do podejmowania decyzji gospodarczych.
• Market Intelligence, czyli wywiad rynkowy - ukierunkowany na badanie rynku i aspektów marketingu mix.
• Commercial Intelligence, czyli wywiad handlowy - najstarsza forma legalnego i oficjalnego zbierania, analizy i przetwarzania informacji o działalności podmiotów gospodarczych.

Podział wywiadu gospodarczego

Wywiad gospodarczy możemy podzielić ogólnie na dwie grupy w zależności od szerokości pola zainteresowania:

• wywiad wszechstronny - możemy go nazwać systemem alarmowym, nie ma zidentyfikowanych potrzeb informacyjnych. Ma charakter wszechstronny i powinien informować o nadchodzącym niebezpieczeństwie. Innymi słowy wywiad wszechstronny stale i całościowo monitoruje sytuację, konkurenta, etc.
• wywiad ukierunkowany - jest działaniem wyraźnie ukierunkowanym na określony cel w czasie i przestrzeni.

Ze względu na sposób pozyskiwania informacji, a także sam typ informacji, jakimi interesuje się wywiadowca, możemy wywiad podzielić na:

• wywiad biały - jest pozyskiwaniem informacji w sposób zupełnie jawny i tym samym nie dotyczy informacji objętych jakąkolwiek klauzulą i innych chronionych w odmienny sposób.
• wywiad czarny - jest przeciwieństwem wywiadu białego i można go określić, jako szpiegostwo. Celem są wszystkie informacje chronione prawnie i/lub fizycznie. Do ich zdobycia wykorzystuje się wszelkie możliwe środki i metody, przede wszystkim niejawne, nielegalne, często noszące znamiona przestępstwa.

Cykl wywiadu gospodarczego

1. Planowanie - określenie celu operacji, metod zdobycia informacji oraz kontroli efektywności jednostek odpowiedzialnych za jej gromadzenie.
2. Zbieranie - pozyskiwanie informacji.
3. Przetwarzanie - porządkowanie uzyskanych informacji poprzez tworzenie baz danych.
4. Analiza - kluczowy element procesu wywiadowczego. Polega na przekształceniu informacji we wnioski i rekomendacje.
5. Opracowywanie produktów analitycznych - tworzenie raportów i innych form dystrybucji rezultatów procesu wywiadowczego, dostosowanych do indywidualnych potrzeb i preferencji decydentów
6. Przekazywanie - udostępnianie danych odbiorcom.

Koncepcja wywiadu gospodarczego

• normy prawne i etyczne wywiadowcy gospodarczego,
• źródła i techniki pozyskiwania informacji (otwarte lub zamknięte),
• organizacja działu wywiadu gospodarczego (zadania, standardy, budżet),
• przetwarzanie informacji wywiadowczych (filtrowanie informacji, interpretacja i synteza informacji),
• rozpowszechnianie informacji (beneficjenci w przedsiębiorstwie, lobbing),
• sieć kontaktów interpersonalnych (nie formalizacji, formalizacji),
• ochrona informacji› polityka ochrony› koszt› kontrwywiad.

Etapy wdrażania koncepcji wywiadu gospodarczego w przedsiębiorstwie

1. wytypowanie: spośród kadry przedsiębiorstwa kandydata na specjalistę menadżera do spraw wywiadu gospodarczego ulokowanego organizacyjnie w strukturze zarządu odpowiednio przygotowanego i umotywowanego do realizacji przyjętych zadań.
2. identyfikacja: misji i strategii przedsiębiorstwa.
3. identyfikacja: partnerów oraz konkurentów przedsiębiorstwa.
4. określenie: podstawowych elementów analizy SWOT odnośnie partnerów i konkurentów na tle własnej oceny sytuacji przedsiębiorstwa.
5. budowa: własnego katalogu potrzeb informacji.
6. określenie: źródeł oraz metod pozyskiwania, przetwarzania (analizy) i rozpowszechnianie informacji z równoczesnym wskazaniem na uczestników (nadawców, odbiorców i beneficjentów) procesu wymiany informacji.
7. określenie: zasad i sposobów tworzenia oraz i standardów działania własnej komórki wywiadu gospodarczego (w tym zasad doboru obsady personalnej) wraz z określeniem organizacji i sieci kontaktów interpersonalnych.
8. wskazanie: zakresu oraz właściwości i wyposażenia informatycznego komórki wywiadu gospodarczego.
9. określenie: wielkości i struktury środków budżetu wywiadu gospodarczego.

Wywiad gospodarczy a szpiegostwo gospodarcze

Granica między pojęciami ‘wywiad gospodarczy’ oraz ‘szpiegostwo gospodarcze’ jest bardzo płynna. Często to, co jedno państwo uznaje za wywiad, inne można uznać za szpiegostwo. Główna różnica pomiędzy tymi pojęciami dotyczy metod i źródeł informacji. Wywiad gospodarczy wykorzystuje legalne metody i jawne źródła informacji, podczas gdy szpiegostwo gospodarcze korzysta z metod niezgodnych z prawem, a także niejawnych, zastrzeżonych źródeł informacji.

Wywiad gospodarczy — artykuły polecane

Controlling strategiczny — Źródła informacji — Informacja rynkowa — System informacji strategicznej — Organizacja działu marketingu — Badanie potrzeb informacyjnych — Planowanie strategiczne — System informacji marketingowej — Definicja controllingu

Bibliografia

• Bielska A., Smółka P. (red.) (2017), Wywiad biznesowy: praktyczne wprowadzenie, Wydawnictwo Nieoczywiste - imprint GAB Media, Piaseczno
• Bruno Martinet, Yves-Michel Marti,(1999). Wywiad gospodarczy - Pozyskiwanie i ochrona informacji, Wydawnictwo: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kocoń P. (2013), Public Relations i wywiad gospodarczy-współpraca czy konflikt?, Zeszyty Naukowe/Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki, (2)
• Korzeniowski L., Pepłoński A. (2005), Wywiad gospodarczy: historia i współczesność, European Association for Security, Kraków
• Sobczak J. (2015), Przeciwdziałanie nielegalnemu wywiadowi gospodarczemu w przedsiębiorstwie, Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 7(13)
• Taradejna R., Taradejna M. (2003), Dostęp do informacji publicznej a prawna ochrona informacji dotyczących działalności gospodarczej, społecznej i zawodowej oraz życia prywatnego, Wydawnictwo: Adam Marszałek, Toruń
• Wójcik J. (2016), Ochrona informacji a wywiad gospodarczy: zagadnienia kryminalistyczne, kryminologiczne i prawne, Towarzystwo Naukowe Powszechne, Warszawa
• Wrzosek M. (2014), Wywiad gospodarczy w organizacji i polityce: od teorii do praktyki, Zeszyty Naukowe AON, 2 (95)

Autor: Mateusz Woźniak, Justyna Nenko