Rola związków zawodowych w firmie

Rola związków zawodowych w firmie
Polecane artykuły
Związki zawodowe Układy zbiorowe pracy Układ zbiorowy pracy Inspektor ochrony danych Spór zbiorowy Obywatel Dyscyplina pracy Prawa pracownika Dane wrażliwe

Rola związków zawodowych jest to funkcja jaką pełnią one w przedsiębiorstwie. Według ustawy o związkach zawodowych z dnia 23 maja 1991r. związek zawodowy to dobrowolna i samorządna organizacja ludzi pracy. Została ona powołana do reprezentowania i obrony praw, interesów zawodowych jak również socjalnych pracowników lub innych wskazanych przez ustawę podmiotów. Wolność tworzenia i działalności związków zawodowych została również uregulowana w art. 12 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r.

TL;DR

Związki zawodowe pełnią rolę reprezentowania i obrony praw pracowników oraz działają na rzecz poprawy ich sytuacji społecznej i ekonomicznej. Mają prawo kontrolować przestrzeganie prawa pracy i regulować system pracy oraz warunki pracy. Umożliwiają pracownikom wpływ na stosunki pracy i mają prawo do reprezentowania spraw pracowników na forum międzynarodowym. Istnieje również możliwość konfliktów między związkami zawodowymi a pracodawcami.

Rola związków zawodowych

• Podstawowym zadaniem związków zawodowych jest obrona interesów zawodowych pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej. Starają się one bowiem równoważyć siłę między pracodawcami a pracownikami. Związki próbują więc przeciwdziałać zwolnieniom, kontrolują przestrzeganie kodeksu pracy przez pracodawców, zabiegają o wyższe pensje i lepsze warunki pracy dla pracowników.
• Związki zawodowe zajmują się kontrolą przestrzegania przepisów, które dotyczą interesów pracowników, emerytów, rencistów, osób bezrobotnych oraz ich rodzin. Mówiąc o tej funkcji przede wszystkim mamy na myśli kontrolę pracodawców oraz organów administracji publicznej. Związki zawodowe bowiem regulują system pracy oraz warunki pracy. Każda zmiana związana z dowolną dziedziną pracy (np. system wynagrodzeń, nowy regulamin pracy) wymaga zgody od organizacji związkowej.
• Ważną rolę związków zawodowych możemy również znaleźć w Kodeksie pracy. Według tej ustawy art. 38 obowiązkiem pracodawcy jest zawiadomienie na piśmie zakładowej organizacji związkowej, która reprezentuje pracownika, o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi stosunku pracy w tym przypadku umowy zawartej na czas nieokreślony. Dodatkowo musi on podać przyczynę rozwiązania umowy. Jeżeli organizacja stwierdzi, że wypowiedzenie to jest nieuzasadnione, to ma prawo w ciągu 5 dni od otrzymania informacji zgłosić na piśmie umotywowanie zastrzeżenia i skierować ponownie do pracodawcy.
• W myśl art. 5 ustawy o związkach zawodowych, związki zawodowe mają prawo do reprezentowania na forum międzynarodowym spraw dotyczących pracowników. Przede wszystkim dotyczy to uczestnictwa w pracach Międzynarodowej Organizacji Pracy (zwanej dalej MOP). Celem powstania tej organizacji było zajęcie się problemami pracowniczymi, m.in. ochrona ich praw czy polepszenie warunków ich pracy. W corocznej Międzynarodowej Konferencji Pracy w Genewie podejmuje się decyzje, które dotyczą takich aspektów jak polityka, program czy budżet MOP.

• Często prowadzą również działalność samopomocową (np. fundusze strajkowe), edukacyjną (np. kursy przekwalifikowujące) i oświatową (np. kampanie informacyjne o prawach przysługujących pracownikom).
• Związki zawodowe regulują system pracy oraz warunki pracy. Każda bowiem zmiana związana z dowolną dziedziną pracy (np. system wynagrodzeń, nowy regulamin pracy) wymaga zgody od organizacji związkowej.
• Sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy. Posiadają one niezbędne informacje dotyczące warunków pracy. Związek pracowniczy może np. żądać przeprowadzania badań zagrożeń dla życia lub zdrowia pracowników.
• W niektórych krajach przynależność do tych instytucji gwarantuje: zabezpieczenie na wypadek bezrobocia, szkolenia, dodatkowe kursy (m.in. komputerowe, językowe), rabaty wycieczkowe a nawet darmowe bilety do kin i tym podobne.
• Ponieważ głównymi funkcjami związków zawodowych, co wynika z definicji, jest reprezentacja pracowników oraz regulacja stosunków pomiędzy pracodawcą a pracobiorcami. Istnienie związków zawodowych może wyeliminować strajk(jednak nie chodzi tutaj o ich delegalizację) Wrasta bowiem prawdopodobieństwo zawarcia ugody między firmą a pracownikami. Jeżeli tylko przedstawiciele związków oraz rada kierownicza są dobrymi negocjatorami lub co najmniej osobami gotowymi na kompromis, rozmowy stają się owocne. Rysuje się nam tutaj olbrzymia rola związków, mianowicie reprezentowanie określonego typu pracowników, mówienie ich słowami i bezwzględna walka o ich dobro. Nie może być bowiem tak, że związki prowadzą własną politykę a nie politykę zatrudnionych.
• Poprzez udział w związkach zawodowych pracownicy mają szansę wpłynąć na stosunki pracy i stać się aktywnym ogniwem w organizacji. W przypadku małej przedsiębiorczości pracownicy mają możliwość bezpośredniej rozmowy z kierownictwem jednak im organizacja jest większa zatrudnieni mają utrudnioną łączność z przełożonymi, w tejże firmie wstępowanie w związki zawodowe będzie częstszym zjawiskiem.
• Stanie na straży obrony praw i interesów ludzi pracy, powinno być rozumiane szeroko. Organizacja nie skupia się tylko i wyłącznie na indywidualnych ich potrzebach, ale patrzy też na ich problemy przez pryzmat grupy, zbiorowości. Przykładem może być tutaj dokonanie starań aby w likwidowanym zakładzie pracy, zatrudnieni pracownicy zachowali dotychczasowe miejsca pracy.
• Opiniowanie dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej: w szczególności obejmuje to białe księgi, zielone księgi, komunikaty, projekty aktów prawnych UE. Projekty te dotyczą zadań związków zawodowych.
• Posiadanie prawa do ubiegania się o uchwalenie lub dokonanie zmian w ustawie lub innym akcie prawnym w zakresie spraw, które dotyczą zadań związku zawodowego. Wniosek ten mogą skierować do posłów lub organów posiadających prawo inicjatywy ustawodawczej.

Praktyka

Chociaż związki zawodowe niezależnie od wielkości i rodzaju działalności są tworzone prawie w każdej organizacji nowoczesne metody zarządzania zasobami ludzkimi mogą wpłynąć negatywnie na ich powstanie i rozwój. Poprzez ograniczanie opiekuńczej roli, czyli bezpośrednie skierowanie się do zainteresowanego, danego pracownika. I tak w niektórych krajach jak m.in. Japonia wprowadzane są pewne zasady które nie negują, a tylko ograniczają w pewien sposób zakres działania i prawa związków zawodowych, jednak jest to dokonywane na drodze negocjacji i porozumień. W przypadku firm zakładających nowe fabryki korzystnym rozwiązaniem okazuje się porozumienie kierownictwa z jednym związkiem zawodowym. Możemy się zastanawiać dlaczego tylko z jednym?. Sprawą dość oczywistą jest fakt, iż by uspokoić załogę i dać im pewność i poczucie bezpieczeństwa należy zaakceptować związek zawodowy w firmie. Natomiast za takimi aspektami jak ustanowienie jednolitego statusu, uniknięcie nieporozumień(wspólnota interesów), elastyczność odnosząca się do możliwości szkolenia i przekwalifikowania pracowników, ograniczenie konfliktów oraz utrzymanie dobrych relacji z przedstawicielami związków, przemawiają na rzecz wyboru tylko jednego związku zawodowego. Swoboda zrzeszania się w związki zawodowe to tzw. wolność związkowa korzystająca z ochrony międzynarodowej. W Polsce gwarantuje ją konstytucja jako jednemu z podstawowych praw człowieka i zasadzie prawa pracy. Pracownikom służy prawo tworzenia zrzeszeń związkowych bez konieczności uzyskania zezwolenia jakiejkolwiek organizacji państwowej czy pracodawcy, przyjęta w naszym prawie rejestracja związków zawodowych ma jedynie na celu stwierdzenie zgodności powstającej organizacji związkowej i jej statutu z ustawą o związkach zawodowych. Pracownicy mogą tworzyć związki zawodowe według swego wyboru - tzn, że decydują o tym, jakie związki zawodowe chcą utworzyć lub do jakich przystąpić, jaki będzie zakres działania związków zawodowych, jego struktura, cele, zadania - wszystko to prowadzi do pluralizmu związkowego. Prawo tworzenia związków zawodowych wspiera zakaz dyskryminacji antyzwiązkowej, zgodnie z którymi nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związków zawodowych lub wykonywania w nich funkcji (nie może to być warunkiem nawiązania stosunku pracy, awansowania i odwrotnie). Negatywna wolność związkowa (ustawowo chroniona) gdyż przynależność do związków zawodowych jest dobrowolna, tzn. że dobrowolne jest wstąpienie i wystąpienie - pozostawania poza związkami zawodowymi nie może się łączyć z ujemną konsekwencją dla pracownika, dlatego też nie mogą dążyć do zagwarantowania jakiś przywilejów swym członkom. W sprawach indywidualnych związek zawodowy może reprezentować nie zrzeszonego pracownika tylko na jego wniosek.

Bibliografia

• Armstrong M., Zarządzanie zasobami ludzkimi. Strategia i działanie, Wydawnictwo Profesjonalnej szkoły biznesu, Kraków 2000, s 235
• Dziennik Ustaw Rok 2001 nr 79 pozycja 854
• Grzesiok F., Wybrane aspekty negocjacyjnego modelu ustalania wynagrodzeń za pracę w Polsce,Politechnika Śląska, 2014
• Kotowski W., Kurzępa B., Związki zawodowe Komentarz do ustawy o związkach zawodowych, Difin, Warszawa 2015
• Koziar J., Własność pracownicza szansą dla związków zawodowychCo Tydzień, 2010
• Lanz K., Zatrudnienie i zarządzanie personelem, PWN, Warszawa 1998, s 106
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
• Rozwój kapitału intelektualnego współczesnej organizacji, Praca zbiorowa pod red. A.Szałkowskiego, AE, Kraków 2005 s 99
• Woźniak-Jęchorek B., Działanie grup interesu na rynku pracy. Związki zawodowe w Polsce. Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Wydział Ekonomii, 2014, vol.2

Autor: Katarzyna Iskrzycka, Katarzyna Kośka