Fundusz ubezpieczeń społecznych

Fundusz ubezpieczeń społecznych
Polecane artykuły
Zasiłek Ubezpieczenie chorobowe Ubezpieczenia społeczne Świadczenie rehabilitacyjne Ubezpieczenie rentowe Dodatki do wynagrodzeń Ubezpieczenie zdrowotne Fundusz pracy Ubezpieczenie wypadkowe

Instytucja Funduszu Ubezpieczeń Społecznych została wprowadzona przez ustawę z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym. Takie określenie - funduszu celowego - znajdujemy w art. 51 ww. ustawy. Powołany został w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Budżet Państwa gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS. Dysponentem FUS jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Aby nabyć prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego należy podlegać jednemu z ubezpieczeń społecznych, które obejmują: Ubezpieczenie emerytalne, rentowe, w razie choroby i macierzyństwa, z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Źródło środków FUS

Przychody FUS pochodzą ze składek na ubezpieczenia społeczne, z dotacji budżetu państwa, z oprocentowania rachunków bankowych FUS, z wypłat przekazanych na świadczenia, którym wypłatę zlecono ZUS (z wyjątkiem świadczeń finansowych z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wypłat instytucji zagranicznych.

Fundusze w ramach FUS

W ramach FUS występują następujące fundusze:

• emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur,
• rentowy - wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych,
• chorobowy - finansowane są świadczenia określone w odrębnych przepisach,
• wypadkowy - na świadczenia określone w przepisach i koszty prewencji wypadkowej określone w odrębnych przepisach,

• rezerwowe - na uzupełnienie niedoborów funduszy: rentowego, chorobowego i wypadkowego.

Wypłaty z FUS

Z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych będą wypłacane renty, emerytury, świadczenia chorobowe i wypadkowe, wydatki na prewencję rentową, kredyty. Świadczenia emerytalno-rentowe wypłacają oddziały ZUS - odpowiednie do miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy i Biuro Rent Zagranicznych. Świadczenia mogą być wstrzymane w następujących okolicznościach:

• zawiesza się prawo do jego otrzymywania poprzez wiarygodne uzasadnienie,
• w przypadku braku dowodów, że prawo do świadczenia istniało kiedykolwiek,
• brak badania lekarskiego,
• brak dowodów stwierdzających dalsze istnienia prawa do świadczenia.

Według ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do pobierania świadczeń uprawnieni są:

• ubezpieczeni, czyli osoby które aktualnie podlegają ubezpieczeniu emerytalnemu oraz rentowemu oraz osoby które podlegały ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu przed wprowadzeniem ustawy (ubezpieczenie społeczne rolników jest wyłączone)
• członkowie rodziny w sytuacji śmierci ubezpieczonego. Za członka rodziny uważa się: dzieci, wnuki, rodzeństwo, małżonka, rodziców. (B. Gudowska,2013, s. 27-32)
• żołnierze zawodowi oraz funkcjonariusze Policji (Ustawa art. 2)

Do obliczania wysokości wypłacanych świadczeń używa się:

• okresów składkowych, czyli czas w którym były opłacane składki emerytalne oraz rentowe. A także m.in.: okres czynnej służby wojskowej, urlop macierzyński, osadzenie w więzieniu, praca w instytucjach politycznych i związkach zawodowych, okresy pobierania świadczeń z tytułu bezrobocia
• okresów nieskładkowych – czas w którym były pobierane świadczenia z tytułu niezdolności do pracy, renty chorobowej oraz okres bezpłatnego urlopu czy studiów doktoranckich
• okresy dodatkowe – traktowane są jak okresy składkowe, zalicza się do nich np. okres ubezpieczenia społecznego rolników

Stosunek okresów nieskładkowych do okresów składkowych nie może być większy niż 1 do 3. Ogólny przelicznik obowiązujący przy ustalaniu wysokości emerytury i renty wygląda następująco: jeden rok okresów składowych i bez składkowych to jeden rok brany pod uwagę przy wyliczaniu stażu. Inaczej przedstawia się to w przypadku osób pełniących służbę wojskową. Wtedy relacja jest 1 do 2. Tzn. jeden okres działalności kombatanckiej daje dwa lata stażu ubezpieczeniowego. (M. Zieleniecki i in.,2014, s. 58-63, s. 115, Ustawa art. 6-7, art. 10)

Wysokość otrzymywanych świadczeń:

Do obliczania wysokości otrzymywanych świadczeń uwzględnia się 10 kolejno następujących po sobie lat kalendarzowych z okresu 20 przepracowanych przez ubezpieczonego lat. Jeśli dla ubezpieczonego korzystniejszą przy obliczaniu wysokości składek jest podstawa z okresu dłuższego niż 10 lat bądź podstawa z dowolnych 20 lat okresów, może on zawnioskować o zmianę podstawy wymiaru składek. (B. Gudowska, 2013, s. 27-32)

Analizując ostatnie lata wpływów i wypływów środków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych można zauważyć, że wydatki przewyższają przychody. Powoduje to konieczność przekazywania dotacji na rzecz funduszu przez budżet państwa. Dofinansowania te wynikają z zapewnionej przez państwo gwarancji dla wypłacanych świadczeń społecznych. Nierównowagę między przychodami, a wydatkami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - a co za tym idzie koniecznością dofinansowywania przez państwo - można uznać za stałą. Rozwiązaniem tej sytuacji mogłoby być zmniejszenie rent, emerytur oraz innych świadczeń społecznych lub znaczne podwyższenie składek na ubezpieczenia społeczne. Reforma systemu emerytalnego w 1999 była próbą naprawy sytuacji, jednak nie przyniosło to oczekiwanych rezultatów. (S. Owsiak, 2017, s. 787)

Bibliografia

1. Gudowska B., Ślebzak K. (2013). Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Emerytury pomostowe Komentarz (Wydawnictwo: C.H. Beck Wydawnictwo Polska)
2. Jończyk J.(2007). Prawo zabezpieczenia społecznego, Kraków, s. 87
3. Owsiak S. (2017). Finanse Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa
4. Salwa Z.(2004). Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych - zagadnienia ogólne, Warszawa, s. 47.
5. Skoczyńska A.(1999). Nowa emerytura lepsza czy tylko inna, K.E. LIBER, s. 15-16.
6. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
7. Zielenicki M., Bartnicki M., Suchacki B., Antonów K. (2014). Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, Wolters Kluwer Polska
8. Zieliński T.(2006). Ubezpieczenia społeczne pracowników - część ogólna, Warszawa, s. 87.

Autor: Karolina Molong, Karina Janczura

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.