Monopol, oligopol, konkurencja

Monopol, Oligopol, Konkurencja doskonała to podstawowe struktury występujące na rynku. Ich różnica w znaczącym stopniu zależy od udziału danego przedsiębiorstwa na rynku lokalnym, krajowym, międzynarodowym.

Na rynku występują zasadniczo dwa rodzaje konkurencji. Konkurencja doskonała, która jest raczej niemożliwa do uzyskania w warunkach naturalnych, lecz często poddawana do analiz w warunkach laboratoryjnych, naukowych, oraz konkurencja niedoskonała której przedstawicielami jest, konkurencja monopolistyczna, monopol oraz oligopol.

TL;DR

Artykuł omawia różne struktury rynkowe, takie jak monopol, oligopol i konkurencję doskonałą. Monopol to jedno przedsiębiorstwo kontrolujące całą podaż na rynku, a oligopol to kilka przedsiębiorstw kontrolujących większość podaży. Konkurencja doskonała jest niemożliwa do uzyskania w rzeczywistości. Monopolista ma silną pozycję na rynku, ale może być zagrożony przez nowe firmy. Oligopol umożliwia członkom kontrolę nad produkcją i cenami. Konkurencja to proces, w którym uczestnicy rywalizują ze sobą. Porównano zalety i wady tych różnych struktur rynkowych.

Monopol

Monopol jest strukturą rynkową zapewniające pokrycie całego popytu na dobra i usługi występujące na danym obszarze. Monopol może przybierać również formę porozumienia kilku firm (kartel, trust, koncern), eliminując w ten sposób mniejsze przedsiębiorstwa z rynku poprzez tworzenie sztucznej podaży, ustalania cen na danym poziomie do którego inne firmy nie mają możliwości się dostosować ze względu np. na koszty poniesione z wytwarzania danych dóbr lub usług.

Jednym z powodów które determinują istnienie monopolu jest posiadanie patentu, praw autorskich lub prawo wyłączności do sprzedaży lub wykonywania danej usługi na konkretnym rynku.

Przedsiębiorstwo w warunkach monopolu ma bardzo silną pozycję za rynku, jednak nowo wchodząca firma może stanowić zagrożeniem dla monopolu, gdyż jego struktury często są nietrwałe. Poprzez szybki rozwój technologiczny, trudno jest utrzymać ciągłą pozycję monopolistyczną. Członkowie monopolu muszą też liczyć się z producentem surowców czy też półproduktów, gdzie przy większych wahaniach, cała struktura monopolu może ulec rozwiązaniu. Monopole tworzone przez państwo lub rząd produkują dobra i usługi dla społeczeństwa, nie są więc one powołane do maksymalizacji zysku jak ma to miejsce w firmach prywatnych.

Produkt monopolu jest unikatowy, czyli nie posiada bliskiego substytutu. Jednocześnie, kupujący nie mają aż takiego wpływu na podaż by kształtować ceny. Monopolista zatem kontroluje cenę i ustala ją według własnego uznania.

Oligopol

Oligopol jest to struktura rynku, skupiająca od dwóch do kilkunastu przedsiębiorców lub usługodawców dostarczając zdecydowaną większość produktów pokrywające zapotrzebowanie popytu. Członkowie oligopolu sami decydują o wielkości podaży na rynek oraz ustalają ceny produktów i usług.

Oligopol czysty charakteryzuje się małą ilością członków, maksymalnie kilkunastu, którzy mają całkowity wpływ na produkcję określonego dobra lub usługi. Ten typ produkuje głównie jeden rodzaj wyrobów np. stal. Cena wyrobu jednak nie może być wyższa od ceny rynkowej. Może jedynie to zrobić gdy ma możliwość zróżnicować jakość swoich usług. Jeśli jednak nie może tego dokonać, jedynym wyjściem jest obniżenie ceny kosztów produkcji, obniżając tym samym cenę ostateczną by stać się bardziej konkurencyjny na rynku.

Oligopol zróżnicowany posiada kilkunastu członków w swoim składzie, lecz produkty/ usługi przez nich są zróżnicowane między sobą np. samochody. Towar może być zróżnicowany pod względem poziomu jakości, stylu, cech szczególnych. Firma planując bycie liderem przedstawionych powyżej elementów zachęcają klientów dużym wyborem jednego produktu, którego wartość jest odpowiednio wysoka, przez to producent osiąga określone zyski.

W przeciwieństwie do czystej konkurencji i konkurencji monopolistycznej wejście na rynek oligopolistyczny jest utrudnione. Występują tutaj nie tylko bariery ekonomiczne ale także techniczne i prawne.

Konkurencja

Konkurencja to proces, w którym uczestnicy rynku konkurują ze sobą w podejmowaniu transakcji rynkowych, tworząc korzystniejsze od innych oferty dla podmiotów w celu zrealizowania swoich interesów.

Konkurowanie zazwyczaj opiera się na ustaleniu korzystniejszej oferty na cenę, jakość, formę płatności i wiele innych. W zależności od struktury rynku, na którym zachodzi proces konkurencji, występują różne modele konkurencji.

Porównanie monopolu, oligopolu, konkurencji

	Monopol	Oligopol	Konkurencja
Ilość członków	Jeden do kilkunastu	Kilku do kilkunastu	Maksymalnie dużo
Zalety	Wydawanie sporych nakładów na utrzymanie pozycji monopolisty, Zwiększenie odporności na kryzysy ekonomiczne, Zwiększenie produkcji przez co możliwe jest zmniejszenie ceny, Łatwa zmiana członków monopolów	Chęć udoskonalania produktu, Wysoki kapitał dzięki czemu mogą wydawać więcej na poprawę jakości i cen dóbr, Koordynacja wielu przedsiębiorstw w jednej dziedzinie.	Wzrost ilości podaży, Zwiększona liczba wynalazków, Możliwość większego oddziaływania na rynek, Rozwój handlu zagranicznego, Obniżenie cen.
Wady	Brak postępu naukowego i technologicznego, Obniżenie jakości produktów, Dyktaturą administracyjna, Ustalanie ceny według własnego uznania.	Ograniczona liczba sprzedających na rynku, Ograniczony dostęp do rynku, dla kupujących, Zawyżanie cen produktów, Brak łatwej zmiany struktury.	Zwiększenie kosztów wyszukiwania informacji, Brak sprawiedliwego podziału zysków, Daje możliwość produkcji szkodliwych wyrobów, Wykorzystuje niewiedze konsumentów.

Monopol, oligopol, konkurencja — artykuły polecane

Konkurencja — Polipol — Rodzaje dystrybucji — Oligopol — Bariery wejścia — Asortyment — Strategia międzynarodowego marketingu mix — Monopol naturalny — Monopol

Bibliografia

• Babis H., Flaga-Gieruszyńska K. (2011), Rynek usług telekomunikacyjnych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Bossak J. (2013), Konkurencja i współpraca międzynarodowa, Difin, Warszawa
• Czarny B. (2011), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dach Z. (2002), Mikroekonomia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Fornalczyk A. (2012), Nowe podejście w stosowaniu prawa konkurencji, Ekonomizacja postępowań antymonopolowych, Politechnika Łódzka
• Klimek K. (2014), Ewolucja rynku piwa w Polsce, Stowarzyszenie Ekonomistów rolnictwa i agrobiznesu, Roczniki Naukowe, zeszyt 2
• Kozak S. (2013), Konkurencja w sektorze bankowym i sektorze ubezpieczeń oraz jej uwarunkowania i pomiar, Rozprawy Naukowe i Monografie. Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Warszawa
• Strona internetowa: Konkurencja rynkowa i monopol, Instytut Edukacji Ekonomicznej im. Ludwiga von Misesa
• Wrześniewska-Wal I. (2014), Ochrona przedsiębiorców w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Konkurencja na rynku, Przemysł spożywczy, nr 12

Autor: Magdalena Biela