Rodzaje ubezpieczeń

TL;DR

Artykuł omawia różne rodzaje ubezpieczeń. Wyróżnia się ubezpieczenia osobowe, które dotyczą życia człowieka, oraz ubezpieczenia majątkowe, które dotyczą mienia i odpowiedzialności cywilnej. Ubezpieczenia mogą być obowiązkowe lub dobrowolne. Ubezpieczenia obowiązkowe są narzucone przez ustawę i dotyczą m.in. odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Ubezpieczenia dobrowolne to wszystkie inne ubezpieczenia, które można wybrać według własnych preferencji. Istnieje także podział na ubezpieczenia społeczne, które zapewniają wsparcie pracownikom i ich rodzinom w przypadku choroby, niezdolności do pracy, starości i śmierci, oraz ubezpieczenia gospodarcze, które obejmują wszystkie inne ubezpieczenia poza społecznymi.

Osobowe i majątkowe

Według kodeksu cywilnego ubezpieczenia można podzielić na osobowe i majątkowe.

Ubezpieczenia osobowe to ubezpieczenia zapewniające pokrycie potrzeb finansowych wynikłych wskutek określonych zdarzeń w życiu człowieka (choroba, kalectwo, dożycie określonego wieku lub śmierci) [Encyklopedia popularna PWN, 1982, s. 815].W art. 2 Ustawy o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych jeśli chodzi o ubezpieczenia osobowe zakład ubezpieczeń chroni osoby fizyczne jeśli dojdzie do określonego zdarzenia losowego.

W art. 829 kodeksu cywilnego ubezpieczenia osobowe dzieli się na ubezpieczenia na życie - śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią określonego wieku oraz ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków - uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

Ubezpieczenia majątkowe to ubezpieczenia dotyczące mienia albo odpowiedzialności cywilnej według art. 821 kodeksu cywilnego.Zakład ubezpieczeń jest zobowiązany chronić osoby fizyczne, prawne oraz inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Mają one na celu pokrywanie strat materialnych, w wyniku szkody. Podział tych ubezpieczeń zależy od przedmiotu ubezpieczenia oraz rodzaju ryzyka, przykładem takiego ubezpieczenia może być między innymi ubezpieczenia morskie, budynków od ognia itp.

Wyraźnie można odróżnić umowę ubezpieczenia osobowego a majątkowego ponieważ różnią się ona pod wieloma aspektami, szczegółowe różnice przedstawia tabela 1. Tabela 1 Podstawowe różnice między produktami ubezpieczeń osobowych i majątkowych

Kryteria	Ubezpieczenia osobowe	Ubezpieczenia majątkowe
Przedmiot	Ryzyko osobowe, obejmujące życie, zdrowie i zdolność do pracy ubezpieczonego (dobra osobiste, prawa majątkowe)	Ryzyko majątkowe, obejmujące prawa i obowiązki majątkowe osoby ubezpieczonej.
Podmiot	Osoby fizyczne	Osoby fizyczne i prawne
Szkoda	Ma charakter niewymierny w pieniądzu i nie zawsze ma charakter negatywny	Ma charakter wymierny w pieniądzu i zawsze charakter zdarzenia negatywnego
Suma ubezpieczenia	Swobodnie ustalona przez strony umowy	Ustalona na podstawie wartości przedmiotu ubezpieczenia
Charakter świadczenia	Świadczenie	Odszkodowanie
Czas	Zazwyczaj długookresowe (powyżej 1 roku)	Wyłącznie krótkoterminowe (do 1 roku)

Źródło:[Podręcznik pod redakcją J. Monkiewicza, 2001, s. 35]

Obowiązkowe i dobrowolne

Inny podział, jaki występuje obecnie w ubezpieczeniach to podział na ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne. Podział ten wynika z ustawy o działalności ubezpieczeniowej z 28.07.1990 roku. Ustawodawca wyodrębnił z pakietu różnych ubezpieczeń te, które ze względu na szczególny charakter społeczny ochrony ubezpieczeniowej, a następnie określił je jako ubezpieczenia obowiązkowe. Fakt ten, wnika z tego, iż w przypadku ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej zapewniają one ochronę dóbr majątkowych i osobistych osób trzecich, np. rolnik w przypadku wystąpienia ognia na swoim polu, dzięki ubezpieczeniu nie zostanie bez środków do życia, gdyż dostanie odszkodowanie za poniesione straty.

Zakład ubezpieczeń zobligowany będzie do wypłacenia odszkodowania lub świadczenia z tytułu ubezpieczenia zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, prawomocnym orzeczeniem sądu lub w sposób widniejący w przepisach ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku Praw Pacjenta [ Dz.U. z 2012 r. poz. 159 I 742].

Z pośród ubezpieczeń obowiązkowych wyróżniamy:

• odpowiedzialność cywilną posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody wyrządzone ruchem tych pojazdów, zwane dalej ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych [[[Rozporządzenie]] Ministra Finansów z dnia 9.12.1992 r., Dz. U. Nr 96, poz. 475, zmiany: Dz. U. 1993r Nr 129, poz. 603, Dz. U. 1994 Nr 94, poz. 455, Nr 134, poz. 700],
• ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21.12.1990 r., Dz. U. nr 92, poz. 546, zmiany: Dz. U. 1991 r. Nr 85, poz. 389, Dz. U. 1994 r., Nr 94, poz. 454],
• odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30.12.1993 r., Dz. U. Nr 134, poz. 653, zmiany: Dz. U. 1994 r., Nr 94, poz. 456],
• ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu doradców podatkowych [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19.08.1996 r., Dz. U. Nr 102 poz. 475],
• ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej podmiotu przyjmującego zamówienie na świadczenia zdrowotne za szkody wyrządzone przy udzielaniu tych świadczeń [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26.11.1998r., Dz. U. Nr 143, poz. 921],
• ubezpieczenie w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej adwokatów [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10.10.2000 r., Dz. U. Nr 90 poz. 1001],
• ubezpieczenie w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej notariuszy [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10.10.2000 r., Dz. U. Nr 90 poz. 1002],
• ubezpieczenie w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej radców prawnych [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10.10.2000 r., Dz. U. Nr 90 poz. 1003].

Posiadacz danego mienia mocą ustawy zostaje zobligowany do zawarcia umowy ubezpieczenia w dowolnie wybranym przez siebie zakładzie, ponieważ warunki ubezpieczenia są jednolite gdyż wynikają z ustawy. Jedyną cechą, którą różnią się ubezpieczenia między zakładami ubezpieczeniowymi to stawka ubezpieczenia, którą ustalają bezpośrednio firmy ubezpieczeniowe.Zakład ubezpieczeń, który posiada pozwolenie na wykonywanie takiej działalności nie będzie mógł odmówić zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego. Jeżeli zakład ubezpieczeń otrzymał ofertę zawarcia umowy ubezpieczeniowej, a mimo tego przez okres czternastu dni nie dał odpowiedzi to ofertę uznaje się za przyjętą.

Ubezpieczenia dobrowolne są to wszystkie inne ubezpieczenia, poza wymienionymi powyżej. Ubezpieczenie takie może zawrzeć zarówno osoba fizyczna jak i prawna, dokonuje ona wyboru, co do rodzaju i zakresu ubezpieczenia, jakie chce zawrzeć w zależności od przedmiotu ubezpieczenia. Gama oferowanych w tym zakresie ubezpieczeń jest bardzo liczna.

Społeczne i gospodarcze

Ostatni podział wśród ubezpieczeń, jaki występuje to podział na ubezpieczenia społeczne i gospodarcze.

Ubezpieczenia społeczne to system świadczeń zapewniający pracownikom i ich rodzinom pomoc z publicznych funduszów składkowych w razie choroby, niezdolności do pracy, starości i śmierci [Encyklopedia popularna PWN, 1982, s. 815]. Ubezpieczenia społeczne ściśle związane są z pracowniczym, spółdzielczym lub innym stosunkiem pracy. Zadaniem tych ubezpieczeń jest ochrona zdrowia jak i zdolności do pracy osoby ubezpieczonej. Zarówno zakład pracy (pracodawca) a także pracownik czyli ubezpieczony w systemie ubezpieczeń społecznych opłaca składkę za to ubezpieczenie. W Polsce ubezpieczeniami społecznymi zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Kasa Ubezpieczeń Społecznych.

Z pośród ubezpieczeń społecznych wyróżniamy:

• ubezpieczenie emerytalne [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 13 października 1998 r., Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887]. Odgrywa bardzo istotną rolę wśród wszystkich rodzajów ubezpieczeń społecznych. Płatnicy składek po osiągnięciu wieku emerytalnego zabezpieczeni są poprzez dochody jakie winni są otrzymać z tytułu ubezpieczenia emerytalnego.
• ubezpieczenie rentowe [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 13 października 1998 r., Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887]. Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne w sytuacji kiedy następuje utrata dochodów pieniężnych związana z niezdolnością do pracy (Zgodnie z obowiązującymi przepisami [Dz.U. nr 169, poz. 1412] niezdolność do pracy orzekana jest na okres nie dłuższy niż pięć lat), śmierci żywiciela lub ryzyka inwalidztwa.
• ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej ubezpieczeniem chorobowym [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 13 października 1998 r., Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887]. Jest świadczeniem winnym pracownikowi, który tymczasowo nie jest zdolny do wykonywania pracy na skutek choroby lub osobie zmuszonej pójściem na urlop macierzyński.
• ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej ubezpieczeniem wypadkowym [Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 13 października 1998 r., Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887]. Przede wszystkim zadaniem jakie spełnia ten rodzaj ubezpieczenia jest ochrona ubezpieczonego przed następstwami nieszczęśliwych wypadków.

Szerzej na ten temat w artykułach: Ubezpieczenia społeczne oraz Ubezpieczenie zdrowotne

Ubezpieczenia gospodarcze to zarówno ubezpieczenia majątkowe jak i osobowe, jednak ubezpieczenia majątkowe występują częściej, niż osobowe. Obejmują wszystkie ubezpieczenia poza społecznymi. Regulowane są normami prawa cywilnego i państwowego.

Rodzaje ubezpieczeń — artykuły polecane

Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków — Ubezpieczenie wypadkowe — Franszyza redukcyjna — Ubezpieczenie komunikacyjne — Ubezpieczenie — Przedmiot ubezpieczenia — Świadczenie socjalne — Regres — Trwały uszczerbek na zdrowiu

Bibliografia

• Gniewek E. (2016), Kodeks cywilny, C.H. Beck, Warszawa
• Monkiweicz J. (2001), Polski rynek ubezpieczeń, Poltext, Warszawa
• Pustelnik A. (2012), Prywatne ubezpieczenia zdrowotne w Polsce - stan obecny, otoczenie prawne, scenariusze rozwoju, Polityka Zdrowotna
• PWN (1975), Encyklopedia Powszechna PWN, PWN, Warszawa
• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887
• Wyciszczak-Prus A. (2014), Ubezpieczenia społeczne, Od.Nowa, Bielsko-Biała

Autor: Joanna Maliborska, Natalia Borek