Upadek Barings Bank

Barings Bank - był jednym z najstarszych i najbardziej poważanych banków handlowych w Wielkiej Brytanii. Założony w 1762 roku przez Sir Francisa Baringa, a jego najistotniejszymi klientami byli członkowie Rodziny Królewskiej. Jego podstawowym celem było finansowanie handlu tekstyliami. Za jego spektakularny upadek odpowiada wyłącznie jeden makler - Nick Leeson, zatrudniony w singapurskim oddziale. Ta sytuacja miała miejsce w 1995 roku, kiedy Barings Bank wykazywał stratę w wysokości 827 mln funtów.

TL;DR

Barings Bank, jeden z najstarszych i najbardziej renomowanych banków handlowych w Wielkiej Brytanii, upadł w 1995 roku z powodu gigantycznych strat spowodowanych przez maklera Nicka Leesona. Leeson prowadził nieautoryzowane spekulacje na kontraktach terminowych, co przyczyniło się do utraty 827 mln funtów przez bank. Po upadku banku, ING Bank przejął Barings Bank za symbolicznego 1 funta i utworzył spółkę ING Barings. Wnioskiem z tej sytuacji jest konieczność pełnego zrozumienia specyfiki działalności banku, określenie odpowiedzialności za poszczególne obszary, wprowadzenie kontroli wewnętrznych i wzmocnienie systemu kontroli ryzyka.

Geneza banku

Barings Bank został założony przez rodzinę Baringsów. W XIX wieku zaangażował się w kredytowanie projektów publicznych w Europie, Ameryce Północnej i Południowej. W 1802 roku, podczas wojny Anglii z Francją, współfinansował zakup Luizjany od Francji przez Stany Zjednoczone. Oprocentowanie wynosiło 6%, a cała kwota wynosiła na 15 mln dolarów (80 mln franków). W okresie od 1880 r. do 1890 r. udzielił dużych pożyczek rządom Urugwaju i Argentyny. W kolejnych latach największe banki z tych krajów popadły w poważne kłopoty. Doprowadziło to do zawieszenia wypłat i paniki bankowej. Wartość papierów wartościowych Baringsa spadła o jedną trzecią i zagrożona została jego płynność. Z pomocą przyszedł wtedy Bank Anglii, który wspólnie z londyńskimi bankami handlowymi zorganizował akcję ratunkową.

W latach 80-tych XX wieku Barings był znany z mocnej pozycji na rynkach wschodzących. Jego agenda usług maklerskich - Barings Securities Limited odgrywała wiodącą rolę w Azji i w Ameryce Łacińskiej.

W lutym 1995 roku Barings Bank, jeden z najstarszych banków w Wielkiej Brytanii, upadł na skutek gigantycznych strat, które opiewały na 1,4 mld dolarów (827 mln funtów). Przyczyną upadku była działalność spekulacyjna opierająca się na wykorzystywaniu technicznych różnic pomiędzy japońskim i singapurskim rynkiem kontraktów terminowych typu future. (Dudziak M., Szpakowska E. 2013, s. 122)

Działalność Nicka Leesona - początek końca

Nick Leeson urodził się w 1967 roku w Watford pod Londynem. Karierę rozpoczął w prywatnym banku Coutts, a większe doświadczenie zdobywał w Morgan Stanley. W 1989 roku trafił do Barings i był odpowiedzialny za transakcje typu futures i opcje. W marcu 1992 r. został przeniesiony do Singapuru, gdzie objął kierownictwo nad biurem, które zajmowało się pozagiełdowym obrotem papierów wartościowych, a także kontraktami terminowymi na Singapore Stock Exchange. Leeson był także bezpośrednio odpowiedzialny za dokonywanie zakupów i ustalanie terminów likwidacji pozycji na kontraktach terminowych, jak również za ich rozliczenia. W filii singapurskiej pełnił więc kilka funkcji. Przede wszystkim był dyrektorem, managerem maklerów, którzy byli zatrudnieni przy obsłudze zleceń na SIMEX, a także kierownikiem back office. Oznaczało to, że był odpowiedzialny i kontrolował transakcje, które były zawierane przez maklerów, w tym samego siebie. Stworzyło mu to możliwość do obejścia kontroli wewnętrznej. Z biegiem czasu Leeson przestał zajmować się wyłącznie transakcjami arbitrażowymi, a zamiast tego zaczął spekulację na kontraktach na Nikkei 225.

Działalność spekulacyjna opierała się na wykorzystywaniu technicznych różnic pomiędzy japońskim i singapurskim rynkiem kontraktów terminowych typu future (przekazywano je pomiędzy Singapurem a Osaką). Niestety Leeson był bardzo słabym spekulantem, który nie podejmował dobrych decyzji. Tracił potężną gotówkę, na transakcjach, które sam zawierał. Zarząd postrzegał tego typu umowy jako wolne od ryzyka, w rzeczywistości w wyniku zajmowania nieautoryzowanych pozycji, dług banku coraz bardziej się powiększał. Centrala w Londynie nie miała pojęcia o istnieniu konta 88888 (utworzone, gdy jeden z niedoświadczonych pracowników popełnił stosunkowo niewielki błąd), na którym Leeson ukrywał potężne straty.

Największe problemy Leesona, których już nie potrafił naprawić i ostatecznie przesądziły o upadłości banku zaczęły się w styczniu 1995 roku, kiedy wystawił jednocześnie 40 000 opcji. Transakcja ta byłaby korzystna, gdyby nie wielkie trzęsienie ziemi w Kobe i gwałtowny spadek notowań na japońskim parkiecie. Obstawił, że tokijski indeks szybko odbije się po tej tragedii, niestety tak się nie stało, a Leeson histerycznie zawierał kolejne kontrakty, co doprowadziło do utraty ponad 800 mln funtów w niecałe 2 tygodnie. Gdy sytuacja była tragiczna i straty wyszły na jaw, Nick Leeson uciekł do Niemiec, gdzie został aresztowany.

Przejęcie przez ING Bank

Gdy Barings Bank stał się niewypłacalny, wiele akcjonariuszy na tym straciło, a sytuacja na rynkach finansowych zaczęła wirować. Jednak Bank Anglii, który sprawował nadzór nad Baringsami, doszedł do wniosku, że upadek tego banku nie spowoduje wielkich strat w sektorze finansowym w Wielkiej Brytanii. Porzucono więc myśl o pomocy rządowej dla Barings Bank, a jego inwestorem strategicznym został ING Bank, który 6 marca 1995 roku przejął Barings Bank za symbolicznego 1 funta i przejął jego wszystkie zobowiązania, tworząc zależną spółkę ING Barings.

Wnioski

Upadek Baringsa został spowodowany niedozwoloną i krańcowo katastrofalną działalnością Leesona. Z sytuacji tej wyciągnięto następujące wnioski:

• zarząd banku musi w pełni rozumieć specyfikę działalności, którą się zajmuje,
• odpowiedzialność za każdy rodzaj działalności musi być dokładnie określona,
• konieczne są kontrole wewnętrzne, w tym niezależne zarządzanie ryzykiem,
• zarząd i komitet ds. kontroli musi dbać o wzmacnianie słabości systemu wykazywane przez departament kontroli wewnętrznej.

Upadek Barings Bank — artykuły polecane

Czarny poniedziałek — Berkshire Hathaway — Lehman Brothers — George Soros — Piramida finansowa — Bąbel spekulacyjny — Bernie Madoff — MBO — Upadek Continental Illinois

Bibliografia

• Dudziak M., Szpakowska E. (2013), Zarządzanie ryzykiem i niepewność w działalności gospodarczej. Podejmowanie decyzji biznesowych, Zarządzanie i finanse, Vol. 1, Nr 1
• Heffernan S. (2007), Nowoczesna bankowość, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kuciński R. (2000), Przestępstwa giełdowe, C.H. Beck, Warszawa
• Saunders E. (1996), Kontrola wewnętrzna w bankowości, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa
• Wojtasiak A. (2003), Ryzyko operacyjne na rynku instrumentów pochodnych - podział i metody jego minimalizacji, Bank i Kredyt, Nr 9

Autor: Mariusz Krzysztofek, Kamila Mrozik