Teoria korzyści komparatywnych

Teoria korzyści komparatywnych - teoria sformułowana przez D. Ricardo, oparta na twierdzeniu, że wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu partnerów, gdy jeden wytwarza większość towarów taniej niż drugi. Do uzyskania takich korzyści wystarczy występowanie względnych różnic w kosztach wytwarzania w obu krajach. Handel między dwoma krajami może być dla obu krajów korzystny, jeśli każdy z nich eksportuje dobro, w produkcji którego ma przewagę komparatywną (względną).

TL;DR

Teoria korzyści komparatywnych opisuje, że wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu stron, jeśli jeden kraj wytwarza taniej niż drugi. Opiera się na założeniu, że istnieją względne różnice w kosztach produkcji. Przykładem jest Polska i Niemcy, które mogą wymieniać się miedzią i winem, mimo że Niemcy są wydajniejsze w produkcji obu towarów. Teoria ta była weryfikowana przez badania i potwierdzono jej słuszność w dzisiejszej gospodarce światowej.

Podstawowe założenia teorii

Według klasycznej teorii rynek światowy był jakąś ograniczoną całością. Większość argumentów była za tym, aby wolny handel opierał się przede wszystkim na teorii kosztów komparatywnych. Do podstawowych założeń tej teorii zaliczamy (Jankowiak L. 2016, s. 165-168):

• koncepcja gospodarki konkurencyjnej, według niej gospodarka najprężniej rozwija się posiadając konkurenta, z którym musi się zmierzyć. Wynikiem czego jest sytuacja, w której ceny produktów na rynku powinny modyfikować się w miarę zmian rzeczywistych kosztów produkcji.
• brak ruchliwości, która charakteryzuje czynniki wytwórcze w stosunkach międzynarodowych, przy świetnej, względnie ograniczonej przenośności towarów. Według klasyków prawdopodobne jest, że istnieją jakieś ruchy i przesunięcia kapitałów oraz pracy z kraju za granicę, równocześnie jednak przyznają, że z powodu wysokiego ryzyka oraz pewnego konserwatyzmu robotników przepływy te nie mają miejsca.
• zasoby kraju, nabyte oraz naturalne, są zawsze w pełni wykorzystywane. Ponadto według klasyków zasoby są traktowane jako pewna określona stała wielkość. Zawiera się w tym podejście do problemów życia gospodarczego, które jest charakterystyczne dla szkoły klasycznej. Co więcej klasycy uważali, że poprzez ekspansje jednych gałęzi gospodarki czego kosztem jest kurczenie się innych, a nie drogę równoczesnego wzrostu i rozwoju wszystkich gałęzi możliwy był rozwój handlu zagranicznego.
• produkcja odbywa się w warunkach kosztów stałych. Ricardo (twórca teorii kosztów komparatywnych) zdawał sobie sprawę, że produkcja rolna w Anglii może się rozwinąć tylko jeśli wzrośnie nakład. Klasycy twierdzili, że Wielka Brytania powinna zmierzać do rozwoju handlu zagranicznego, poprzez eksport artykułów przemysłowych oraz usług, a import środków żywności oraz surowców. W innym wypadku Anglii będzie grozić powolny upadek gospodarczy co byłoby spowodowane zmniejszającą się rentownością rodzimego rolnictwa.
• koszty komparatywne są najlepiej mierzone czasem pracy. Koszty produkcji pozwalały zmierzyć klasykom komparatywne korzyści w handlu. Doskonałym wskaźnikiem do tego był czas potrzebny do wytworzenia jednostki produkcji.

Przykład

Załóżmy, że Polska i Niemcy produkują, dwa towary: miedź i wino. Jednak koszty produkcji i wina i miedzi są niższe w Niemczech (Niemcy są bardziej wydajne w produkcji obu dóbr). Przedstawia to poniższa tabela.

Kraje	Miedź	Wino
Polska	8 t/1 dzień	4 beczki/1 dzień
Niemcy	9 t/1 dzień	18 beczek/1 dzień

Przy założeniu zamknięcia tych dwóch gospodarek zarówno Polska, jak i Niemcy są zmuszone do wytwarzania obu towarów. Towary te będą wymieniane na siebie na poszczególnych rynkach według relacji wynikających z nakładów pracy niezbędnych do ich produkcji. Będą one wynosić:

Polska: 1 tona miedzi na 0,5 beczki wina (1M = 0,5W) lub

1 beczka wina na 2 tony miedzi (1W = 2M)

Niemcy: 1 tona miedzi na 2 beczki wina (1M = 2W) lub

1 beczka wina na 0,5 tony miedzi (1W=0,5M)

Można zauważyć, że wyrażona w winie cena miedzi w Niemczech jest atrakcyjna dla polskiego producenta tego towaru.. Z kolei dla niemieckiego producenta wina, jego cena też jest dla niego korzystniejsza. Stąd, pomimo że Niemcy są wydajniejsze w produkcji obu tych dóbr, oba kraje mogą z obopólna korzyścią wymieniać między sobą te dobra. Jednym ze stosunków wymiennych zapewniających obu krajom korzyści jest relacja 1W=1M.

Teoria przewagi komparatywnej w warunkach większej liczby towarów

Zakładamy, że w Polsce i w Niemczech produkowane są nie tylko miedź i wino, ale także inne trzy dobra (jogurt, szparagi, truskawki). Nakłady pracy na wytworzenie tych dóbr w obu krajach, w godzinach na jednostkę dobra, przedstawia poniższa tabela.

Kraje	Miedź	Wino	Truskawki	Szparagi	Jogurt
Polska	1	2	4	6	1,2
Niemcy	0,9	0,4	2	1,25	1

Po uszeregowaniu dóbr wg wzrastającej relacji nakładów pracy w obu krajach otrzymamy tzw. łańcuch przewagi względnej (tabela poniżej).

	...	Miedź	Jogurt	Truskawki	Szparagi	Wino	...
Relacja (R)	R<1,11	1,11	1,2	2	4,8	5	R>5

Możemy z niego wnioskować, że Polska będzie eksportować dobra, w przypadku których relacja nakładów niezbędnych do ich wytworzenia ® będzie mniejsza od odpowiedniej relacji w przypadku miedzi. Importować będzie natomiast te dobra, w przypadku których relacja ta będzie większa od odpowiedniej relacji dla wina.

Funkcjonowanie teorii we współczesnej gospodarce światowej

Teoria przewagi komparatywnej kilkakrotnie była poddawana weryfikacji pod kątem wyjaśniania strumieni handlowych we współczesnym świecie. Zajmował się tym m.in. brytyjski uczony G.D.A. MacDougall. Konkretnie badał on obroty handlowe między Stanami Zjednoczonymi a Wielką Brytanią. Szczegółowa analiza przeprowadzona przez niego potwierdziła prawidłowość teorii przewagi komparatywnej. W odniesieniu do większości produktów udział obu krajów w eksporcie światowym pokrywał się z posiadaną przez nie przewaga komparatywną. Słuszność teorii kosztów komparatywnych została w sposób empiryczny potwierdzona także przez badania prowadzone w następnych latach przez innych autorów: R.M. Sterna i B. Balassę. Podobnie jak prace MacDougalla, opierały się na analizie wydajności pracy i eksportu USA i Wielkiej Brytanii.

Teoria korzyści komparatywnych — artykuły polecane

Przewaga komparatywna — Teoria kosztów absolutnych — Teoria kosztów względnych — Teoria obfitości zasobów — Korzyści z wymiany — Handel wewnątrzgałęziowy — Gospodarka zamknięta — Koszty komparatywne — Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji

Bibliografia

• Bożyk P., Misala J., Puławski M. (2002), Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Jankowiak L. (1959), Klasyczna doktryna kosztów komparatywnych w teorii handlu zagranicznego, Ruch Prawniczy i Ekonomiczny, nr 4
• Krugman P., Obstfeld M. (2007), Ekonomia międzynarodowa: teoria i polityka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Lusawa R. (2011), Teoria korzyści komparatywnych w świetle skutków traktatu Methuena, Rocznik Naukowy Wydziału Zarządzania w Ciechanowie, nr 1-4
• Piekutowska A. (2014), Handel zagraniczny jako źródło zwiększania efektywności gospodarowania, Politechnika Białostocka w Białymstoku
• Pietrzak M. (2014), Problem geograficznego zakresu rynków/sektorów w dobie globalizacji i regionalizacji, Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 1 (338)
• Świerkocki J. (2004), Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Magdalena Idzik, Agnieszka Kufel