Specjalna Strefa Ekonomiczna

Specjalna Strefa Ekonomiczna to według ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych z 20 października 1994r. wyodrębniona, niezamieszkała część kraju, na której można prowadzić działalność gospodarczą na preferencyjnych warunkach. Specjalne strefy umożliwiają: tworzenie nowych miejsc pracy, rozwój eksportu, rozwój innowacyjności, wpływają również na podniesienie konkurencyjności wyrobów i usług.

Specjalna Strefa Ekonomiczna jest wyodrębnionym obszarem państwa, gdzie tworzone są preferencyjne warunki funkcjonowania zarówno dla przedsiębiorców zagranicznych, jak i krajowych. Terytorium to nie podlega zastosowaniu ogólnych przepisów prawnych obowiązujących w danym kraju. W SSE następuje deregulacja prawna, co oznacza zastosowanie odrębnego ustawodawstwa prawnego. W konsekwencji powoduje to zmniejszenie oddziaływania państw na sferę ekonomiczną. Liczne ulgi dotyczą wielu sfer gospodarczych m.in. systemu celnego, dzierżawy gruntu, walutowego, wizowego, podatkowego, zatrudnienia pracowników. Dzięki takiemu rozwiązaniu tworzone są dogodne warunki ekonomiczne, mające na celu zachęcenie zagranicznych inwestorów do lokowania inwestycji w kraju, w którym owe SSE powstają. W szerszym ujęcie strefy są elementem integrującym i budującym współzależności pomiędzy rynkiem krajowym a rynkiem międzynarodowym.

TL;DR

Specjalne Strefy Ekonomiczne (SSE) to wydzielone obszary, na których firmy mogą prowadzić działalność gospodarczą na preferencyjnych warunkach. SSE mają na celu tworzenie miejsc pracy, rozwój eksportu, innowacyjność i podniesienie konkurencyjności. Istnieje ponad 3000 SSE w ponad 1200 krajach, w tym 14 w Polsce. SSE oferują różnorodne korzyści dla przedsiębiorców, ale mogą również prowadzić do negatywnych skutków, takich jak koncentracja kapitału i wypieranie innych przedsiębiorstw. SSE w Polsce rozwijają się głównie na terenach silnie uprzemysłowionych.

Historia

Nazwa Specjalna Strefa Ekonomiczna (ang. Special Economic Zone) została wprowadzona w XX wieku, jednak początków istnienia ekonomicznie uprzywilejowanych obszarów można doszukiwać się już w czasach nowożytnych. Specjalne Strefy Ekonomiczne powstawały w oparciu o doświadczenie stref wolnego handlu czy stref wolnocłowych. Już w XVI wieku, jako pierwszy nadmorski port Reggio (1547 r.), zwolniony został z opłat celnych, które obowiązywały poza ich murami. Od XVIII wieku funkcjonowało określenia wolne porty, czyli nadmorskie miejscowości, w których odbywała się bezcłowa wymiana handlowa. Były to m.in.: Gibraltar, Aden, Singapur, Hongkong. Stopniowo do tego grona dołączały kolejne europejskie miejscowości m.in. Sztokholm, Kopenhaga, Hamburg, Brema. Gospodarcze funkcjonowanie takich obszarów opierało się na handlu, dystrybucji i składowaniu towarów, zakazano natomiast ich produkcji. Strefy wolnego handlu lokowano początkowo w portach, później status ten nadawano także ośrodkom leżącym na przecięciu ważnych szlaków handlowych i komunikacyjnych Za pierwszą Specjalną Strefę Ekonomiczną uznaję się SSE Shannon, utworzoną w Irlandii w 1959 roku. Jej celem było przyciągnięcie bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Irlandii. Ten uprzywilejowany obszar, nie tylko spełnił swoją funkcję, ale także stał się wzorem dla innych państw do tworzenia tego typu stref. Wzorowała się na niej m.in. pierwsza polska SSE Euro-Park Mielec. Zgodnie z informacjami dostarczanymi przez Światową Organizację Handlu oraz przez Bank Światowy obecnie Specjalne Strefy Ekonomiczne funkcjonują ponad 3000 uprzywilejowanych obszarów ekonomicznych w ponad 1200 krajach.

Cele

Jednym z podstawowych celów stref uprzywilejowanych jest aktywizacja danego regionu umożliwiająca korzystne warunki dla prowadzenia działalności zarówno inwestorom zagranicznym jak i rodzimym.

• Przyciąganie kapitału zagranicznego
• Przyciąganie nowoczesnych technologii
• Wpływ na wzrost eksportu
• Tworzenie nowych miejsc pracy

Korzyści płynące z SSE

Przedsiębiorcy rozpoczynający działalność w strefie mogą liczyć na różnego rodzaju udogodnienia takie jak: zwolnienia podatkowe, uzbrojoną działkę pod inwestycje, pomoc przy załatwianiu formalności, zwolnienie od podatku od nieruchomości (tylko w niektórych gminach). Przedsiębiorca może otrzymać pomoc publiczną z tytułu dokonanej inwestycji, nowo-utworzonych miejsc pracy jak i działań nieinwestycyjnych, do których zalicza się:

• prace badawczo - rozwojowe,
• działania logistyczne,
• szkolenia pracowników.

Negatywnych konsekwencjach wynikających z istnienia SSE

• Kumulowanie kapitału tylko i wyłącznie na określonym terytorium,
• Efekt wypierania - koszty działalności przedsiębiorstwa działające na terenie obszaru uprzywilejowanego są znacznie niższe niż na terenie sąsiadującym z SSE.
• Efekt substytucyjny - inwestycje ze względu na korzystniejsze warunki są przenoszone do SSE, i jednocześnie likwidowane w miejscu obecnej działalności.
• Efekt "biegu jałowego" - inwestycja jest lokowana na obszarze objętym ulgami, pomimo że powstałby w podobnej okolicy gdyby strefa nie istniała.

SSE w Polsce

Na terytorium Polski istnieje 14 specjalnych stref ekonomicznych, od kilku lat prężnie rozwijających się i rozbudowujących. Nie są to strefy zwarte terytorialnie. Wiele z nich jest rozłożonych nawet na kilka województw. Często wynika to z tworzenia specjalnych podstref ekonomicznych, które administracyjnie należą do głównej strefy i funkcjonują na tych samych warunkach. Takie działania podejmuje się z myślą o największych inwestorach, którzy mają już wybrane dogodne lokalizacje dla swoich projektów, ale chcą należeć do Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Podstrefa skupiona wokół jednej dużej inwestycji, najczęściej implikuje pojawianie się inwestycji podwykonawców i innych kontrahentów.

SSE występują głównie na terenach silnie uprzemysłowionych i były tworzone z wykorzystaniem istniejącej już infrastruktury. W początkowych latach można było zaobserwować najszybszy rozwój stref położonych w województwach śląskim, łódzkim, dolnośląskim oraz świętokrzyskim właśnie ze względu na najlepszą infrastrukturę.

Tabela: Specjalne Strefy Ekonomiczne - podstawowe dane na koniec grudnia 2016r

Lp.	Strefa | województwo	Obszar strefy (w ha) Stan na 31.12.2016r.	Lokalizacja strefy Stan na 31.12.2016r.	Stopień zagospodarowania gruntów (w %)
1.	Kamiennogórska dolnośląskie, wielkopolskie	373,8344	miasta: Jawor, Jelenia Góra, Kamienna Góra, Lubań, Ostrów Wielkopolski, Piechowice, Zgorzelec gminy: Bolków, Gryfów Śląski, Janowice Wielkie, Kamienna Góra, Lubań, Lubawka, Mirsk, Nowogrodziec, Prusice, Żmigród	61,87
2.	Katowicka śląskie, małopolskie, opolskie	2 614,3965	miasta: Bielsko-Biała, Bieruń, Bytom, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jastrzębie-Zdrój, Katowice, Kędzierzyn-Koźle, Knurów, Lubliniec, Myszków, Orzesze, Piekary Śląskie, Racibórz, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Sławków, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Wodzisław Śląski, Zabrze, Zawiercie, Żory gminy: Czechowice-Dziedzice, Czerwionka-Leszczyny, Głuchołazy, Godów, Gogolin, Kietrz, Koniecpol, Krapkowice, Krzepice, Lędziny, Miedźna, Myślenice, Ogrodzieniec, Olesno, Pawłowice, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Rudziniec, Siewierz, Strzelce Opolskie, Ujazd, Węgierska Górka, Woźniki	61,88
3.	Kostrzyńsko-Słubicka lubuskie, zachodniopomorskie, wielkopolskie	1 936,9046	miasta: Białogard, Gniezno, Gorzów Wielkopolski, Gubin, Kostrzyn nad Odrą, Nowa Sól, Poznań, Szczecin, Wągrowiec, Zielona Góra, Żary gminy: Barlinek, Buk, Bytom Odrzański, Chodzież, Czerwieńsk, Dębno, Dobiegniew, Drezdenko, Golczewo, Goleniów, Gryfino, Gubin, Kamień Pomorski, Kargowa, Karlino, Kłodawa, Kożuchów, Krosno Odrzańskie, Krzeszyce, Kwilcz, Lubsko, Łobez, Międzyrzecz, Nowogard, Nowy Tomyśl, Pełczyce, Przemęt, Rzepin, Sieraków, Skwierzyna, Słubice, Stęszew, Strzelce Krajeńskie, Sulechów, Sulęcin, Swarzędz, Śmigiel, Wronki	56,11
4.	Krakowska małopolskie, podkarpackie, świętokrzyskie	866,7958	miasta: Bochnia, Bukowno, Kraków, Krosno, Limanowa, Nowy Sącz, Nowy Targ, Oświęcim, Sucha Beskidzka, Tarnów gminy:Andrychów, Bochnia, Boguchwała, Chełmek, Chrzanów, Czorsztyn, Dąbrowa Tarnowska, Dobczyce, Gdów, Jędrzejów, Klucze, Niepołomice, Nowa Sarzyna, Skawina, Słomniki, Trzebinia, Tuchów, Wolbrom, Zabierzów, Zakliczyn, Zator	69,45
5.	Legnicka dolnośląskie, lubuskie	1 341,1473	miasta: Chojnów, Głogów, Legnica, Lubin, Zgorzelec, Złotoryja gminy: Chojnów, Gromadka, Iłowa, Kostomłoty, Legnickie Pole, Miękinia, Miłkowice, Polkowice, Prochowice, Przemków, Środa Śląska	25,90
6.	Łódzka łódzkie, wielkopolskie, mazowieckie	1 416,8445	miasta: Bełchatów, Kalisz, Koło, Konstantynów Łódzki, Kutno, Łęczyca, Łowicz, Łódź, Ozorków, Piotrków Trybunalski, Płock, Pruszków, Raciąż, Radomsko, Rawa Mazowiecka, Sieradz, Skierniewice, Sochaczew, Tomaszów Mazowiecki, Turek, Warszawa, Zduńska Wola, Zgierz, Żyrardów gminy: Aleksandrów Łódzki, Brójce, Kleszczów, Koluszki, Krośniewice, Ksawerów, Nowe Skalmierzyce, Opoczno, Ostrzeszów, Paradyż, Przykona, Sławno, Stryków, Tomaszów Mazowiecki, Ujazd, Widawa, Wieluń, Wola Krzysztoporska, Wolbórz, Wróblew, Zelów, Zgierz, Żychlin	74,17
7.	Mielecka podkarpackie, małopolskie, lubelskie, zachodniopomorskie, śląskie	1 643,1187	miasta: Chełm, Częstochowa, Dębica, Gorlice, Jarosław, Krasnystaw, Kraśnik, Krosno, Leżajsk, Lubaczów, Lubartów, Lublin, Łańcut, Mielec, Międzyrzec Podlaski, Radzyń Podlaski, Rzeszów, Sanok, Szczecin, Zamość gminy: Brzozów, Dębica, Głogów Małopolski, Jedlicze, Kolbuszowa, Leżajsk, Łańcut, Ostrów, Radymno, Rejowiec Fabryczny, Ropczyce, Sędziszów Małopolski, Strzyżów, Trzebownisko, Zagórz	69,91
8.	Pomorska pomorskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie	2 246,2929	miasta: Biała Podlaska, Brodnica, Bydgoszcz, Czarnków, Gdańsk, Gdynia, Grudziądz, Inowrocław, Kwidzyn, Lipno, Łeba, Malbork, Piła, Rypin, Stargard, Starogard Gdański, Tczew, Toruń, Włocławek gminy: Barcin, Chojnice, Czarna Woda, Czarnków, Człuchów, Gniewino, Grudziądz, Janikowo, Kowalewo Pomorskie, Krokowa, Liniewo, Lipno, Łysomice, Nakło nad Notecią, Pakość, Police, Solec Kujawski, Sztum, Świecie, Tczew, Wąbrzeźno	66,57
9.	Słupska pomorskie, zachodniopomorskie	910,1585	miasta: Darłowo, Koszalin, Lębork, Słupsk, Szczecinek, Ustka, Wałcz gminy: Biesiekierz, Czarne, Debrzno, Kalisz Pomorski, Karlino, Polanów, Słupsk, Tychowo	34,07
10.	Starachowicka świętokrzyskie, mazowieckie, opolskie, łódzkie, lubelskie	664,1551	miasta:Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Puławy, Skarżysko-Kamienna, Starachowice gminy: Bliżyn, Iłża, Końskie, Mniszków, Morawica, Piekoszów, Połaniec, Puławy, Sędziszów, Stąporków, Suchedniów, Szydłowiec, Tułowice	60,94
11.	Suwalska podlaskie, warmińsko-mazurskie, mazowieckie	635,0653	miasta: Białystok, Bielsk Podlaski, Ełk, Grajewo, Hajnówka, Łomża, Olecko, Ostrów Mazowiecka, Sejny, Suwałki gminy: Czyżew, Gołdap, Małkinia Górna, Narewka, Nowogród, Siemiatycze, Suwałki, Szczuczyn, Zabłudów	61,55
12.	Tarnobrzeska podkarpackie, mazowieckie, świętokrzyskie, lubelskie, dolnośląskie, podlaskie	1 868,2066	miasta: Jasło, Kraśnik, Łuków, Pionki, Przemyśl, Radom, Siedlce, Stalowa Wola, Tarnobrzeg, Tomaszów Lubelski gminy: Baranów Sandomierski, Białobrzegi, Gorzyce, Horodło, Janów Lubelski, Jedlicze, Kobierzyce, Łapy, Łuków, Mińsk Mazowiecki, Nisko, Nowa Dęba, Nowe Miasto nad Pilicą, Opatów, Orły, Ożarów Mazowiecki, Pilawa, Połaniec, Poniatowa, Przasnysz, Rudnik nad Sanem, Ryki, Rymanów, Siedlce, Staszów, Tomaszów Lubelski, Tuczępy, Węgrów, Wierzbica, Wyszków	70,83
13.	Wałbrzyska dolnośląskie, opolskie, wielkopolskie, lubuskie	3 554,9560	miasta: Bielawa, Bolesławiec, Dzierżoniów, Grodków, Jawor, Kalisz, Kłodzko, Kudowa-Zdrój, Leszno, Nowa Ruda, Oleśnica, Oława, Opole, Świdnica, Świebodzice, Wałbrzych, Wrocław gminy: Bolków, Brzeg Dolny, Bystrzyca Kłodzka, Dąbrowa, Długołęka, Dobromierz, Góra, Jarocin, Jelcz-Laskowice, Kluczbork, Kłodzko, Kobierzyce, Kościan, Krotoszyn, Książ Wielkopolski, Lewin Brzeski, Męcinka, Namysłów, Niemodlin, Nowa Ruda, Nysa, Oława, Otmuchów, Pleszew, Praszka, Prudnik, Rawicz, Skarbimierz, Strzegom, Strzelin, Syców, Szprotawa, Śrem, Świdnica, Świebodzin, Twardogóra, Wądroże Wielkie, Wiązów, Wołów, Września, Ząbkowice Śląskie, Żarów	51,73
14.	Warmińsko-Mazurska warmińsko-mazurskie, mazowieckie	1 390,7303	miasta: Bartoszyce, Braniewo, Ciechanów, Działdowo, Elbląg, Iława, Kętrzyn, Lidzbark Warmiński, Mława, Mrągowo, Nowe Miasto Lubawskie, Olsztyn, Ostrołęka, Ostróda, Płońsk gminy: Barczewo, Bartoszyce, Biskupiec, Ciechanów, Dobre Miasto, Działdowo, Iława, Iłowo-Osada, Kurzętnik, Morąg, Nidzica, Olecko, Olsztynek, Orneta, Orzysz, Ostróda, Pasłęk, Piecki, Pisz, Pomiechówek, Stawiguda, Szczytno, Węgorzewo, Wielbark, Zakroczym, Zalewo,Żuromin	67,99
Razem		21 462,6065	X	59,61

Źródło: Na podst. danych Ministerstwa Rozwoju (2017)

Inne obszary uprzywilejowane

• Bezcłowe Strefy Handlowe (ang. Customes Free Zones) - towar, który jest wprowadzany na teren bezcłowych stref handlowych jest całkowicie lub w większej części zwolniony z opłat celnych.
• Eksportowe Strefy Przetwórcze (ang. Export Processing Zones) - towary produkowane w eksportowych strefach przetwórczych przeznaczone są tylko i wyłącznie na eksport, działalność gospodarcza jest prowadzona wyłącznie przez inwestorów zagranicznych i ma charakter wyłącznie produkcyjny.
• Wolne Strefy Produkcyjne (ang. Free Production Zones) - strefy wyłącznie skierowane na produkcje, pierwsze tego typu strefy powstały w XIX wieku w USA, charakteryzują się odrębnym ustawodawstwem prawnym.
• Strefy Handlu Zagranicznego (ang. Foreign Trade Zones) - utworzone zostały w USA, towary tu sprowadzane mogą być przechowywane, przetwarzane, sortowane etc. i są zwolnione od cła do momentu opuszczenia strefy w celu ich sprzedaży na rynku USA. [Gwiazda 2002, s. 5].
• Parki Technologiczne (ang. Technology Parks), gdzie przede wszystkim stawia się na innowacje technologiczne.

Specjalna Strefa Ekonomiczna — artykuły polecane

Strefa wolnocłowa — Gospodarstwo agroturystyczne — Infrastruktura techniczna — Kwatera prywatna — Franchising — Aglomeracja monocentryczna — Przedsiębiorstwo międzynarodowe — Bezpośrednie inwestycje zagraniczne — ISO

Bibliografia

• Budzowski K., Wydymus S. (2007), Problemy handlu międzynarodowego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Fiedor B. (red.) (2007), Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna Invest-Park, Wrocław
• Golik D. (2014), Funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych w Polsce, Studia Ekonomiczne, nr 166
• Gwiazda A. (2002), Problemy i perspektywy rozwoju specjalnych stref ekonomicznych, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Zarządzania, Słupsk
• Kryńska E. (red.) (2000), Polskie specjalne strefy ekonomiczne - zamierzenia i efekty, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
• Ministerstwo Rozwoju (2017), Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych, Stan na 31 grudnia 2016r, Druk sejmowy nr 1589
• Nazarczuk J. (2016), Wpływ SSE na sytuacje na powiatowych rynkach pracy-wnioski z modeli panelowych, Studia Ekonomiczne, nr 292
• Pastusiak R. (red.) (2016), Wpływ specjalnych stref ekonomicznych na gospodarkę i społeczeństwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
• Sołoma A. (2003), Specjalne strefy ekonomiczne - sukcesy i porażki (na przykładzie województwa warmińsko-mazurskiego), Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa, nr 11
• Ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych. Dz.U. 1994 nr 123 poz. 600
• Walkiewicz D. (2017), Atrakcyjność regionów a lokalizacja specjalnych stref ekonomicznych, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 467

Autor: Nina Roś, Dorota Włodarczyk, Jan Malinowski